بررسی و تحلیل مهم‌ترین مطلوب‌های بشری در عبهرالعاشقین و شرح شطحیات با توجه به گزاره‌های انتزاعی و انضمامی.

ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 15 فروردین 1400  

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسنده

زهره فهامی

گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده علوم انسانی و اجنماعی، دانشکاه مازندران، بابلسر، ایران.

چکیده

مطلوب هر آن چیزی است که آدمی خواهان و طالب آن است. شناخت مطلوب‌های بشری به فرد کمک می‌کند تا به جای نزاع بر سر مطلوب‌های اجتماعی فردی و جمعی به دنبال کسب مطلوب‌های اخلاقی و روان‌شناختی باشد تا زندگی معناداری داشته، به مطلوب‌های ذاتی خود از جمله آرامش برسد. این مقاله با روش توصیفی– تحلیلی به بررسی مهم‌ترین مطلوب‌های بشری در دیدگاه روزبهان بقلی با توجه به انتزاعی و انضمامی بودن گزاره‌ها پرداخته است. انتزاع و انضمام گزاره‌ها که همان درجه کلّیّت و جزئیّت آن‌هاست در گفتمان ادبی عرفانی حائز اهمیت است خصوصاً از این نظر که آیا عرفا با کلی‌گویی‌های خود پیروانشان را بلاتکلیف ساخته‌اند یا با انضمامی کردن مطالب بر میزان قطعیت کلام خود افزوده و آن‌ها را در مسیری مشخص رهنمون شده‌اند. روزبهان در عبهرالعاشقین با زبانی استعاری تجربیاتش را تصویرگری کرده و در شرح شطحیات متنی واقع‌گرایانه (رئالیسم) برای تفسیر متونی فراواقع‌گرایانه (سوررئالیسم) ارائه داده و هر دو متن را با انواع روش‌های توصیفی انضمامی ساخته است. وی مجموع مطلوب‌های اجتماعی فردی و جمعی را مطلوب‌های بالغیری می‌داند که باید در خدمت کمال‌جویی و کسب مطلوب‌های اخلاقی مانند عشق‌ورزی قرار گیرند تا انسان را به مطلوب‌های ذاتی و روان‌شناختی مانند آرامش و معنایافتگی رهنمون سازند.

کلیدواژه‌ها

مطلوب‌های بشری‌؛ انتزاعی؛ انضمامی؛ عبهرالعاشقین؛ شرح شطحیات

مراجع