بررسی تحلیلی ابعاد نظام احسن در بوستان سعدی از منظر عرفانی

عرفان اسلامی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 16 فروردین 1400

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.2234/erfan.2021.680963

نویسندگان

ولی اله خداپرست¹؛ قربانعلی ابراهیمی^{* 2}؛ مهرداد چترایی³

¹دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران.

²استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران. نویسنده مسئول: [e-mail]

³استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران.

چکیده

     هدف مقاله حاضر بررسی ابعاد مختلفی از حضور مفهوم نظام احسن در تفکر سعدی است. نظام احسن یعنی دیدن و فهم جهان و مافیها بر اساس عالی‌ترین نظامی که می­توانست شکل بگیرد. سعدی در گلستان و غزلیات و حتی مجالس خود معتقد به نظام احسن است، اما در بوستان آن را به نحو دقیق و روشن‌تری بیان می­کند. هرچند نظام احسن دارای ابعاد گسترده­ای است که باعث می­شود ردّ یا قبول آن به آسانی ممکن نگردد و در عین­حال بسیاری از پژوهندگان عرصۀ فلسفه و حکمت و علوم الهی را نیز به خود مشغول ساخته است، همچنین در دیدگاه سعدی، چنین نظامی می تواند عالی‌ترین گزینۀ ادراکی ما از عالم هستی باشد. سعدی نظام احسن را با تمامی زوایا و ابعادش در متن بوستان بیان می‌کند و از آن دستگاهی منظم و البته قابل سنجش می­سازد. مسألۀ اخلاق، پی بردن به حقیقت دین، پایبندی عقلانی به انسانیت و مظاهر انسانی در بوستان زمینه و بستر فهمی همه جانبه از چنین نظامی شکل و سمت و سو می­پذیرد. مقالۀ حاضر کوشیده است با تبیین نظری نظام احسن، ریشه­های آن را در بوستان سعدی نشان دهد و شواهدی را به عنوان نمونه­های استدلالی از این منظومه در پیش چشم مخاطب قرار دهد.

کلیدواژه‌ها

نظام احسن؛ سعدی؛ بوستان؛ خیر؛ شر

مراجع