پوشش و لباس و نمادهای آن در ادبیات عرفانی

عرفان اسلامی

مقاله 3، دوره 18، شماره 67، فروردین 1400، صفحه 27-44   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

علی اکبر افراسیاب پور^{* 1}؛ یدالله بهمنی مطلق²

¹دانشیار عرفان اسلامی و عضو هیأت علمی دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی،تهران، ایران. نویسنده مسئول: [e-mail]

²دانشیار زبان و ادبیات فارسی و عضو هیأت علمی دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی،تهران،ایران.

چکیده

باس و خرقه در عرفان اسلامی از مستحسنات شمرده می­شود و از سرپوش تا پاپوش به عنوان رمز و نماد سیر و سلوک در معانی مختلف استفاده می­شده است و به ادبیات عرفانی در بخش منظوم و منثور جلوه‌های خاصی داده است. در این مقاله نمونه­های لباس عارفان و صوفیان با توجه به نمادهای آنها و انعکاس آن در ادبیات عرفانی بررسی شده است. خرقه­پوشی مهم‌ترین بخش از پوشش صوفیان را در بر می‌گیرد که نشانة ارتباط معنوی با مرشد و پیر معنوی به شمار آمده است و نماد ریاضت و بی­توجهی به دنیا و سیر و سلوک است. لباس هزار بخیه به هزار اسم الهی، «قاسمی» جامه گریبان چاک و نماد دوری از کثرت و شهادت امام حسین^(ع) و به همین ترتیب دیگر لباس­ها نمادهای معنوی هستند. مهم‌ترین ویژگی لباس عارفان «رنگ» و «شکل» آن بوده است که نمادسازی رنگ­های سفید، سیاه، ازرق و ملمع بیش از دیگر رنگ‌هاست و شکل ساده و جامة کوتاه و وصله­دار و کهنه نیز رایج بوده است و نماد بی اعتنایی به دنیا شمرده می­شود.

کلیدواژه‌ها

پوشش؛ خرقه؛ پشمینه؛ ازرق‌پوشی؛ عرفان و تصوف؛ ادبیات عرفانی

مراجع