نگاهی به اشعار عرفانی ابن الکیزانی

عرفان اسلامی

مقاله 7، دوره 18، شماره 67، فروردین 1400، صفحه 101-124   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

امید ایزانلو^{* 1}؛ طاهره نوباغی²

¹استادیار گروه زبان و ادبیات عربی، دانشگاه کوثر بجنورد، ایران. نویسنده مسئول: [e-mail]

²کارشناسی ارشد علوم قرآن و حدیث.

چکیده

ابن­الکیزانی، عارف و صوفی مصری قرن پنج هجری است. او به عنوان فقیه و عارف بر شعر نیز دستی داشته، اما فقط تعداد اندکی از اشعار او برجای مانده است. از آنجایی که شعر یکی از راه‌های بیان حقایق بیان ناپذیر عرفانی است سعی شده است در این پژوهش به روش توصیفی- تحلیل، اشعار ابن­الکیزانی از این بُعد، مورد بررسی قرار گیرند. ویژگی­های غالب اشعار عارفان همچون؛ استفاده از نماد و کنایه، استفاده از بحور شعری مشهور، اندک بودن تعداد اشعار، مبالغه، تشبیهات خاص و تقلید در اشعار او نیز به چشم می­خورد. جدای از مضامین وعظ و ارشاد که در شعر او شاهد هستیم، عشقی که در اشعار خود به بیانش پرداخته، به سه دسته­ تقسیم می­گردند؛ اشعاری که معشوق مؤنث است، اشعاری که معشوق مذکر است و اشعاری که معشوق جمع است. حضور معشوق مؤنث را در تمام اشعار عرفانی می­توان یافت که نمودی از عشق الهی هستند. معشوق مذکر نیز می­توان به نوعی بیانگر اعتقادات مذهبی باشد و قائل بودن ابن­الکیزانی به تشبیه و تجسیم می­تواند در این نوع نگرش او تأثیرگذار بوده باشد اما برای جمع آوردن معشوق توجیه خاصی نمی‌توان ذکر نمود. اما با این حال محتوای آنها یکیست؛ دوری و هجران و رنج معشوق، سختی عشق، اعراض معشوق و سرزنش دیگران.  
 

کلیدواژه‌ها

ابن الکیزانی؛ شعر؛ عشق؛ عرفان

مراجع