آسیب‌شناسی توسعه گردشگری با تأکید بر اثرات زیست‌محیطی در نواحی روستایی شهرستان لنگرود

مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی

مقاله 3، دوره 16، شماره 1 - شماره پیاپی 54، فروردین 1400، صفحه 29-42   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

نغمه صاحبی¹؛ عیسی پوررمضان^{* 2}؛ تیمور آمار حاجی شیرکیا³؛ محمدباسط قریشی²

¹دانش آموخته دکتری جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران

²استادیار گروه جغرافیا، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران

³دانشیار گروه جغرافیا، واحد رشت، دانشگاه آزاداسلامی، رشت، ایران

چکیده

مقدمه: گردشگری در نواحی روستایی شهرستان لنگرود بر پایه طبیعت‌گردی استوار است، لذا پیامدهای نامطلوبی را بر محیط زیست وارد می‌کند.
هدف پژوهش: آسیب‌شناسی زیست محیطی فعالیت‌های گردشگری در نواحی روستایی شهرستان لنگرود.
روش شناسی تحقیق: پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی و از نظر روش توصیفی - تحلیلی می‌باشد. برای انجام مطالعات میدانی، 15 روستا به عنوان نمونه‌های مورد مطالعه با شیوه هدفمند انتخاب شد. جامعه آماری شامل ساکنان محلی، مدیران و کارشناسان اداری شهرستان لنگرود می‌باشد. حجم نمونه‌ به از روش کوکران، 355 نمونه برآورد شد.
قلمرو جغرافیایی پژوهش: نواحی روستایی شهرستان لنگرود در استان گیلان.
یافته‌ها و بحث: فعالیت‌های گردشگری روستایی سبب افزایش آلودگی منابع اکولوژیک و کاهش جذابیت‌ چشم‌اندازها در نواحی روستایی شده است. به طوری که از 11 گویه‌ مورد بررسی در این زمینه از بین رفتن مناظر و چشم‌اندازهای طبیعی روستا با کسب میانگین وزنی 13/4 بیشترین تفاوت را دارد و گویه‌های تخریب مناظر طبیعی به علت ساخت‌ و سازهای نامناسب با روستا و تهدید گونه‌های کمیاب و آسیب‌پذیر پوشش گیاهی، با کسب میانگین وزنی 89/3 و 82/3 در رتبه دوم و سوم قرار گرفتند.
نتایج: فعالیت‌های گردشگری در نواحی روستایی به دلیل نقصان در برنامه‌ریزی‌های مدون، سبب بروز پیامدهای نامطلوب زیست‌محیطی شده است؛ از آنجایی‌که مسائل مربوط به گردشگری باعث تغییرات زیست‌محیطی مقاصد گردشگری می‌گردد و گاهاً اثرات غیرقابل جبران هم با خود به‌همراه دارد، ارائه برنامه‌های آمایش گردشگری امری مهم تلقی می‌شود تا با ارائه روش‌های مناسب و آسیب‌شناسی پیامدها، موجبات کاهش اثرات منفی و افزایش اثرات مثبت را باعث گردد.

کلیدواژه‌ها

گردشگری؛ توسعه روستایی؛ آسیب‌شناسی؛ آمایش محیط؛ شهرستان لنگرود

مراجع

امینی، عباس؛ بختی، سمیرا و باباجمالی، فرهاد .(1394). ارزیابی نگرش جامعه میزبان به توسعه گردشگری در مناطق روستایی. فصلنامه علمی  پژوهشی مطالعات مدیریت گردشگری، 10 (30)، 106-77.

آمار، تیمور .(1392). آسیب‌شناسی توسعۀ گردشگری در سکونتگاه‌های روستایی استان گیلان (مورد: دهستان دیلمان، شهرستان سیاهکل). فصلنامه اقتصاد فضا و توسعۀ روستایی، 2 (1)، 192-171.

باباخانزاده، ادریس .(1392). بررسی اثرات اقتصادی، اجتماعی ـ فرهنگی و زیست‌محیطی توسعه گردشگری بر منطقه اورامانات. مجله برنامه‌ریزی فضایی (جغرافیا)، 3 (10)، 164-145.

باباخانزاده، ادریس و لطفی، صدیقه .(1391). ارزیابی اثرات گردشگری بر روستای قوری قلعه. فصلنامه مطالعات مدیریت گردشگری، 7 (20)، 116-81.

بونی فیس، پریسلا .(1380). مدیریت گردشگری فرهنگی. ترجمه محمود عبدالله‌زاده، تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.

پاپلی یزدی، محمدحسین و سقایی، مهدی .(1390). گردشگری (ماهیت و مفاهیم). چاپ ششم، تهران: انتشارات سمت.

دل‌آور، منصوره و مرادی‌فر، امیر .(1392). پیامدهای زیست‌محیطی ناشی از توسعۀ گردشگری در نوار ساحلی استان گیلان. لوح فشرده مجموعه مقالات دومین همایش ملی گردشگری و طبیعت‌گردی ایران زمین، دانشکده فنی شهید مفتح همدان.

رضوانی،  محمدرضا و صفایی،  جواد .(1384). گردشگری خانه‌های دوم و اثرات آن بر نواحی روستایی: فرصت یا تهدید (مورد: نواحی روستایی شمال تهران). فصلنامه پژوهش­های جغرافیایی، 37 (54)، 121-109.

رضوانی، محمدرضا .(1387). توسعه گردشگری روستایی با رویکرد گردشگری پایدار. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

رکن‌الدین افتخاری، عبدالرضا و قادری، اسماعیل .(1381). نقش گردشگری روستایی در توسعۀ روستایی (نقد و تحلیل چارچوب‌های نظریه‌ای)، فصلنامه مدرس، 6 (2)، 41-23.

ریاحی، وحید و مهرعلی تبار فیروزجایی، مرتضی .(1393). بررسی آثار محیطی گردشگری بر سکونتگاه‌های روستایی (مورد: روستاهای کوهپایه‌ای شهرستان بابل). فصلنامه جغرافیا (فصلنامه انجمن جغرافیای ایران)، 12 (40)، 160-147.

زرافشانی، کیومرث؛ شرفی، لیدا؛ گراوندی، شهپر و قبادی، پرستو .(1392). بررسی اثرات توسعه گردشگری در ارتقاء شاخص‌های اقتصادی ـ اجتماعی نواحی روستایی (مطالعه موردی: منطقه گردشگری ریجاب در استان کرمانشاه).  فصلنامه اقتصاد و توسعه روستایی،  2 (5)، 134-119.

سازمان مدیریت و بنامه­ریزی استان گیلان .(1395). نتایج  سرشماری عمومی نفوس و مسکن شهرستان لنگرود، معاونت آمار و اطلاعات.

سعیدی، عباس .(1389). ده مقاله در شناخت سکونتگاه‌های روستایی. تهران: نشر مهر میون.

ضیایی، محمود و تراب احمدی، مژگان .(1391). شناخت صنعت گردشگری با رویکرد سیستمی. چاپ اول، تهران: نشر علوم اجتماعی.

عاشوری، سمیه .(1391). تحلیل پیامدهای زیست‌محیطی توسعۀ گردشگری در شهرستان ماسال. پایان‌نامه کارشناسی ارشد در رشته جغرافیا و برنامه‌ریزی گردشگری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد رشت، استاد راهنما: دکتر عیسی پوررمضان.

علیقلی‌زاده فیروزجایی، ناصر؛ بدری، سیدعلی و فرجی سبکبار، حسنعلی .(1393). نگرش جامعه میزبان به اثرات محیطی و اقتصادی گردشگری در نواحی روستایی (مطالعه موردی: بخش مرکزی شهرستان نوشهر). فصلنامه روستا و توسعه، 10 (1)، 22-1.

عنابستانی، علی‌اکبر؛ سعیدی، عباس و درویشی، حسن .(1391). بررسی آثار اقتصادی، اجتماعی، کالبدی و زیست‌محیطی توسعه گردشگری در سکونتگاه‌های روستایی از دیدگاه گردشگران و روستاییان (مطالعه موردی: دشت ارژن، فارس). مجله تخصصی برنامه‌ریزی فضایی، 2 (6)، 20-1.

فاضل‌نیا، غریب­وهدایتی، صلاح .(1389). راهبردهای مناسب برای­توسعه­گردشگری­دریاچه زریوار. فصلنامه جغرافیا و توسعه، 8 (19)، 170-145. 

قربانی، رسول؛ زادولی، فاطمه و زادولی خواجه، شاهرخ .(1393). ارزیابی اثرات منفی توسعه گردشگری بر روستاهای جاذب گردشگر (نمونه موردی: روستای کندوان ـ شهرستان اسکو). فصلنامه برنامه‌ریزی منطقه‌ای، 4 (15)، 118-103.

مطیعی لنگرودی، سیدحسن و نصرتی، ماهره .(1390). امکان سنجی گردشگری روستایی در کرگانرود شهرستان تالش، مجله جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، 41 (1)، 69-84.

موحد، علی و زارعی، رضا .(1394). محیط و گردشگری، نوشته شده توسط اندرو هولدن. چاپ اول، تهران: انتشارات سمت.

مهدوی، مسعود؛ قدیری معصوم، مجتبی و قهرمانی، نسرین .(1387). اثرات گردشگری بر توسعۀ روستایی با نظرسنجی از روستاییان دره کن و سولقان. فصلنامه روستا و توسعه، 11 (2)، 39-60.

Coccossis, H., & Constantoglou, Mary, E. (2010). the use of Typologies in Tourism Planning. Problems and Conflicts, pp: 22-30.

Fitri Amir, A., Abd Ghapar, A., Salamiah, J., & Najiah Ahmad, Kh .(2015). Sustainable tourism development: A study on community resilience for rural tourism in Malaysia. pp: 116 -122.

Gavrila-Paven, I., Bârsan Mircea, C., & Lia-Dorica, D. (2015). Advantages and Limits for Tourism Development in Rural Area (Case Study Ampoi and MuresValleys). Procedia Economics and Finance, 32, 1050–1059.

Gnoth, J., & Zins, A.H. (2013). Developing a tourism cultural contact scale. Journal of Business Research, 66(6), 738-744.

Holland, G., Burian, M., & Dixey, L. (2003). Tourism in poor rural areas, diversifying the product and expanding the benefits in rural Uganda and the Czech Republic. PPT working paper, No. 12. Available at: http://www. propoortourismorg.uk/12_rural_areas.pdf.

Kandel, W.A., & Brown, D.L. (2006). Population Change and Rural Society. Nederland.

Liu, Abby (2006). Tourism in rural areas: Kedah, Malaysia. Journal of Tourism Management, 4 (27), 878- 889.

Schweinsberg, S. (2009). Sustainable Tourism Development and Rural Community. University of Technology, Sustainable Tourism Cooperative Research Centre, Sydny.