رویکرد زنانه ‌نگر به جایگاه زنان در عرفان مسیحی و اسلامی

روان‌شناسی فرهنگی زن

مقاله 1، دوره 13، شماره 47، فروردین 1400، صفحه 7-18   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

مریم السادات سیاهپوش¹؛ لیلا هوشنگی^{* 2}

¹دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران، گروه الهیات، تهران، ایران.

²دانشگاه الزهراء تهران، گروه ادیان و عرفان، تهران، ایران.

چکیده

هدف پژوهش حاضر بررسی رویکرد زنانه نگر به جایگاه زنان در عرفان مسیحی و اسلامی بود. جامعه‌ی مورد مطالعه زنان عارفی بودندکه در عرفان این دو دین تاثیر ویژه‌ای داشتند. نمونه‌ پژوهش ترزا آویلایی و کاترین سی‌ینایی در مسیحیت و رابعه عدویه و ایمنه خاتون در اسلام بود. طرح پژوهش توصیفی ـ تحلیلی است. برای گردآوری اطلاعات از روش کتابخانه‌ای و فیش برداری بر اساس دیدگاه‌های متون مقدس و کتبی که به شرح حال عارفان پرداخته‌اند استفاده شد. تحلیل داده ها با روش کیفی انجام گرفت. نتایج یافته‌ها حاکی از آن بود که نه تنها زنان از نگاه بنیانگذاران و کتب مقدس توانایی شهود را دارند، بلکه حوزه‌ی فعالیت‌های این زنان عارف در دو دین مذکور، دارای مشابهت‌هایی است. این مشابهت‌ها در سه ساحت بررسی شد: تجردی که زمینه‌ی استقلال زنانه است، نقش پویایی که در امور اجرایی مراکز عرفانی عهده‌دار شدند و جایگاهی که در کشف و شهود به دست آوردند. از این رو، این زنان عارف در این حیطه‌ها توانسته بودند که در کنار مردان به فعالیت در جامعه‌ی دینی بپردازند.

کلیدواژه‌ها

رویکرد زنانه‌ نگر؛ عرفان مسیحی؛ عرفان اسلامی

مراجع

- قرآن کریم.

- کتاب مقدس.

- آلستون، ویلیام. (۱۹۹۱).تجربه­ی دینی، درباره­ی دین. ترجمه­ی مالک حسینی. (۱۳۹۳). چاپ سوم، تهران: هرمس.

- آندرهیل، اولین. (۱۹۲۵). عارفان مسیحی. ترجمه­ی حمید محمودیان و احمدرضا مویدی. (۱۳۹۲). چاپ سوم، قم: دانشگاه ادیان و مذاهب.

- بدوی، عبدالرحمن. (۱۹۶۶). شهید عشق الهی، رابعه­ی عدویه، ترجمه­ی محمد تحریرچی. (۱۳۷۷). چاپ دوم، تهران: مولی.

- تامبورلو، دنیس. (۲۰۱۳). دیدگاه اصلاحگران پروتستان درباره­ی عرفان، درباره­ی عرفان مسیحی؛ مقالاتی از برنارد مک گین و دیگران. ترجمه­ محمد صبائی. (۱۳۹۷). چاپ اول، تهران: ققنوس.

- دیوی، گریس. (۲۰۰۶). جامعه شناسی دین، راهنمای دین پژوهی: آشنایی با ده رویکرد در مطالعه­ی ادیان، ویراسته­ی رابرت سگال. ترجمه­ محسن زندی و محمد حقانی فضل. (۱۳۹۱). چاپ اول، قم، دانشگاه ادیان و مذاهب.

- ردلر، شارلوت. (۲۰۱۲). عمل و نظر، درباره­ی عرفان مسیحی؛ مقالاتی از برنارد مک گین و دیگران. ترجمه­ی محمد صبائی. (۱۳۹۷). چاپ اول، تهران: ققنوس.

- زرکوب، عبدالحسین. (۱۳۸۵). ارزش های میراث صوفیه. تهران: امیرکبیر

- حدادی، بهروز. (۱۳۹۷). عرفان و آزادی،تفکر عرفانی زنانه درقرون وسطی و پیدایش جنبش های زنانه نگر معاصر، زنان پژوهش نامه ،پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی فصلنامه علمی-پژوهشی، 9(4)،۱-۲۶.

- شیمل، آنماری. (۱۹۹۵). زن در عرفان و تصوف اسلامی. ترجمه­ فریده مهدوی دامغانی. (۱۳۸۱). چاپ دوم، تهران: موسسه­ی نشر تیر.

- طاهری، زهرا. (۱۳۹۰). حضور پیدا و پنهان زن در متون صوفیه: زنان صوفی از آغاز سده­های نخستین هجری تا دوران قبل از انقلاب مشروطه، چاپ اول، تهران: ثالث.

- علیجانی، رضا. (۱۳۸۹). زن در متون مقدس؛ زن در آیین مسیحیت. چاپ اول، تهران: روشنگران و مطالعات زنان.

- فریترز، ویرل. (۲۰۱۲). شهود، درباره­ی عرفان مسیحی؛ مقالاتی از برنارد مک گین و دیگران، ترجمه­ محمد صبائی. (۱۳۹۸). چاپ اول، تهران: ققنوس.

- فورشت، اینگر، رپستاد، پل. (۲۰۰۶). درآمدی بر جامعه شناسی دین: چشم انداز­های کلاسیک و معاصر. ترجمه­ مجید جعفریان. (۱۳۹۴). چاپ اول، قم: دانشگاه ادیان و مذاهب.

- کونگ، هانس. (۲۰۰۱). زن در مسیحیت، ترجمه­ی طیبه مقدم و حمید بخشنده. (۱۳۸۹). چاپ اول، قم: دانشگاه ادیان و مذاهب.

- مجلسی، محمد باقر. ( ۱۴۰۳ ق). بحارالانوار. بیروت: دار احیاء التراث العربی.

- مک­گراث، آلیستر. (۲۰۱۱). درسنامه­ی الهیات مسیحی. جلد اول، ترجمه­ی بهروز حدادی. (۱۳۹۳). چاپ دوم، قم: انتشارات دانشگاه ادیان و مذاهب.

- هولم، جین، بوکر، جان. (۱۹۹۴). زن در ادیان بزرگ جهان. ترجمه­ علی غفاری. (۱۳۸۴). چاپ اول، تهران: امیر کبیر.

- Carr, A. )1993(. The New Vision of Feminist Theology - Method-, Freeing Theology: The Essentials of Theology in Feminist Perspective, edited by Catherine Lacugna, San Francisco: Harper One.

- Dupre, L. (2005). Mysticism. in Encyclopedia of religion, second edition, Lindsay Jones (ed.), Vol: 9, USA, Macmillan.

- Elias, J. (1988). Female and Feminine in Islamic Mysticism. The Muslim World, Vol. 78(3): 209-224.

- Foskett, M. (2002). A virgin conceived : Mary and classical representations of virginity, Indianapolis: Indiana University Press.

- Helminski, A. (2013). Women of Sufism: A Hidden Treasure, Boston & London: Shambhala.

- Rubin, M. (2009). Mother of God: A History of the Virgin Mary, New Haven & London: Yale University Press.