تحلیل و ارزیابی شاخص های کالبدی موثر بر سرزندگی (مطالعه موردی: مجتمع های مسکونی شهر رشت)

مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی

مقاله 9، دوره 16، شماره 1 - شماره پیاپی 54، فروردین 1400، صفحه 125-138   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

مهسا مولایی هشجین¹؛ امیررضا کریمی آذری^{* 2}؛ باقر کریمی³؛ جمال الدین مهدی نژاد⁴

¹دانشجوی دکتری معماری، واحد بوشهر، دانشگاه آزاد اسلامیف بوشهر، ایران

²دانشیار گروه معماری، دانشگاه گیلان، رشت، ایران

³استادیار گروه معماری، واحدبوشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، بوشهر، ایران

⁴دانشیار گروه معماری، دانشکده مهندسی معماری و شهرسازی، دانشگاه تربیت دبیر شهیدرجایی، تهران، ایران

چکیده

مقدمه : توجه به فضاهای بازونیمه باز درمجتمع‌های مسکونی ونیازهای روانی ساکنین درمجتمع ها یکی ازمسائل مهم دردنیای امروزمی باشد.سرزندگی و نشاط ازکیفیت های مطلوب زندگی مردم قلمداد می شود که در سلامت جسمی و روانی شهروندان نقش به سزایی دارد. فضاهای باز، بستری برای بیان فرهنگ عمومی و توسعۀ زندگی اجتماعی بوده و اعتقادات شخصی و ارزش های عمومی کاربران را انعکاس می دهد، به همین جهت مطالعه درخصوص محیط های بیرونی در محیط های مسکونی، برای توسعه کیفیت زندگی اجتماعی در جوامع امروزی اهمیت زیادی دارد.
هدف پژوهش : هدف پژوهش حاضر بررسی و شناخت شاخص های کالبدی موثر بر سرزندگی و میزان اثر هر یک از این شاخص ها در فضاهای باز و نیمه باز و ارائه راهبردهای طراحی بر مبنای شاخص های کالبدی مجتمع های مسکونی شهر رشت می باشد.
روش شناسی تحقیق : روش تحقیق از نظر هدف کاربردی، از نظر ماهیت کمی-کیفی و از نطر روش گردآوری اطلاعات توصیفی- تحلیلی می باشد. بدین جهت با استخراج شاخص ها و مولفه های کالبدی از طریق مطالعات کتابخانه ای و انتخاب مولفه ها با استفاده از روش دلفی از متخصصین معماری و تهیه جدول هدف محتوی(کیفی) و تبدیل داده های کیفی به کمی با استفاده از طیف لیکرت به پرسشنامه بسته پاسخ محقق ساخت، نظرسنجی در میان ساکنین سه مجتمع مسکونی کاکتوس، پردیسان و لاکانشهر رشت انجام شد.
قلمروجغرافیایی پژوهش : محدوده مورد مطالعه استان گیلان، شهر رشت می باشد. موضوع مورد مطالعه مجتمع های مسکونی شهر می باشد.
یافته ها و بحث : یافته ها حاکی از آن است که عامل«تنوع کالبدی»با بالاترین میانگین 3.5بیشترین تاثیررا در میزان حس سرزندگی ساکنین گذاشته است.
نتایج : با توجه به نتایج تحقیق، شش عامل«تنوع کالبدی، جذابیت بصری،بهره گیری از عناصر طبیعی،چشم انداز مطلوب،ایمنی ونورپردازی مناسب»ازمهمترین عوامل کالبدی موثربرسرزندگی هستند که همه دررتبه بالاترازحدمیانگین درمیزان احساس سرزندگی ساکنین تاثیرداشته‌اند.

کلیدواژه‌ها

سرزندگی؛ شاخص کالبدی؛ تنوع کالبدی؛ فضاهای باز و نیمه باز؛ مجتمع مسکونی

مراجع

باحقیقت منگودهی؛ پرویزی، حمیدرضا؛ کریمی آذری، رضا؛ نمازی، امیر رضا و جوکندان، سپیده .(1394). بررسی میزان تاثیر گذاری عناصر معماری بومی بر سرزندگی شهروندان در محلات بافت قدیم رشت (نمونه موردی: محله ساغری سازان). مدیریت شهری، 10(40)، 284-269.

بازوندی، فرشاد و شهبازی، مهرداد .(1393). نقش سرزندگی در ایجاد تصویر ذهنی شهروندان و میزان بهره گیری از فضای شهری (مطالعه موردی: پیاده راه خیابان سپهسالار تهران). پژوهش­های منظر شهر، 1(1). 43-33.

بحرینی، سیدحسین .(1382). فرآیند طراحی شهری. تهران: موسسه چاپ و انتشارات دانشگاه تهران.

پاکزاد، جهانشاه .(1389). سیر اندیشه­ها در شهرسازی2. تهران: آرمان شهر.

پاکزاد، جهانشاه .(1386). راهنمای طراحی فضاهای شهری در ایران. تهران: شهیدی.

جلیلی، محمد؛ عینی‌فر، علیرضا و طلیسچی، غلامرضا .(1392). فضای باز مجموعه‌های مسکونی و پاسخ‌دهی محیطی: مطالعه تطبیقی سه مجموعۀ مسکونی در شهر همدان. نشریه هنرهای زیبا- معماری و شهرسازی، 18(4)، 68- 57.

دادپور، سارا .(1390). سرزندگی فضاهای شهر، مطالعه موردی: بخشی از خیابان ولی عصر تهران. نشریه داخلی سازمان زیباسازی شهر تهران، معاونت برنامه­ریزی و توسعه،1(2)، 39-34.

ذاکرحقیقی، کیانوش .(1398). سنجش میزان سرزندگی در چهارراه ولی عصر شهر تهران بر مبنای تحلیل الگوهای فعالیتی موجود در آن، مجله باغ نظر، 16 (71)، 18-5.  

شهبازی، مهرداد؛ یگانه، منصور و بمانیان، محمدرضا .(۱۳۹۸). غربالگری عوامل سرزندگی محیطی در فضاهای باز مجموعه مسکونی شهر تهران با استفاده از تکنیک فازی. نشریه مدیریت شهری، ۱۸(۵۴)، ۱۶۸-147.

صدرموسوی، میرستار؛ پورمحمدی، محمدرضا و آذر، علی .(1394). بررسی عوامل موثر بر سرزندگی مجتمع­های مسکونی بزرگ مقیاس: مطالعه موردی: مجتمع مسکونی آسمان تبریز. فصلنامه نگرش­های نو در جغرافیای انسانی،7 (26)،69-85.

عزیزی، محمدمهدی و ملک محمدنژاد، صارم .(1386). بررسی تطبیقی دو الگوی مجتمع­های مسکونی (متعارف و بلندمرتبه) مطالعه موردی: مجتمع­های مسکونی نور و اسکان تهران. هنرهای زیبا، 32، 38-27.

کرمی، سروش؛ محمودنژاد، فاطمه؛ فخرایی، عباس و امید قانع، روح الله .(1394). ارزیابی میزان تاثیر شهرسازی مشارکتی بر کیفیت­های تنوع و احساس امنیت محلات مسکونی در ایران. پژوهش و برنامه­ریزی شهری، 6 (20)، 170-157.

کشاورز، امیر؛ مولوی، حسین و کلانتری، مهرداد .(1387). رابطه بین سرزندگی و ویژگی­های جمعیت شناختی با شادکامی در مردم شهر اصفهان. مطالعات روان شناختی، 4 (4). 64 - 45.

گلکار، کوروش .(1386). مفهوم کیفیت سرزندگی در طراحی شهری. صفه، 16(44)، 75-66.

مدنی پور، علی(1391). فضاهای عمومی و خصوصی شهر. تهران: سازمان فناوری و اطلاعات و ارتباطات شهرداری تهران.

مصلی­نژاد، علی؛ موحد، خسرو و کشمیری، هادی .(1395). ارزیابی تأثیر عناصر کالبدی معماری بر ارتقای سرزندگی شهروندان در معابر شهری، مورد مطالعاتی: خیابان عفیف آباد در شهر شیراز. معماری و شهرسازی آرمان شهر، 11 (25)، 188- 177.

معصومی، مسیح الله و میرخطیب، اسما .(1396). بررسی تأثیر طراحی فضاهای باز مجتمع­های مسکونی در ایجاد حس دلبستگی به مکان. فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، 32 (126)، 73-52.

یزدانی، سمیرا و تیموری، سیاوش .(1392). تاثیر فضاهای باز مجتمع­های مسکونی بر افزایش تعاملات اجتماعی ساکنین. هویت شهر،7 (15)، 83-92.

Abbasi, A., Alalouch, Ch., & Bramley, G. (2016). Open space quality in deprived urban areas:user perspective and use pattern. Procedia-Social and Behavioral Seiences, 216, 194-205.

Babaei, M., Zoovarzi, Sh., & Rahbarimanesh, K. (2015). A Study on the Effective Factors in the Vitality of Residential Complexes: The Case Study of Azadegan, Lakan and Golsar Residential Complexes in Rasht. Space Ontology International Journal, 4(14), 53-64.

Bostic, J, H. (2003). Constructive thinking, mental health and physical health, (Unpublished doctoral dissertation). Saint Louis University. Ph.D.

Carmona, M., Heath, T. OC, T., & Tiesdell, S. (2010). Public Place_ Urban Spaces. Routledge press.

Cowan, R. (2005). The Dictionary of Urbanism. Tisbury,Wiltshire: Streetwise press.

Francis, M. (2003). Urban open space: Designing for user needs. Island Press, Washington D.C.

Gehl, Y. (2010). Cities for People. Washington D.C., Island Press.

Jacobs, J. (1961). The Death and Life of Great American Cities. Random House, New York.

Kooshali .A. D, Parvizi. R , Karimi Azeri. A. R,.& Hosseini.S. B., (2015). The Role of Nature (Green Space) in Parallel with Promotion of Relaxation and Satisfaction of Residents of Residential Complexes. Procedia- Social and Behavioral Sciences, (202) 361– 372.

Kooshali, D., Azeri, A., Parvizi, R., & Hosseini, S. B. (2015). Effect of Environmental Physical Elements in Creating Residential Complex's Vitality for the Enhancement of Social Interactions. Procedia- Social and Behavioral Sciences, 201, 255-264.

Landry, Ch. (2000). Urban vitality, A new source of urban competitiveness. Prince Claus fund journal, arch is Issae urban vitality/urban heroes.

Lynch, K. (1981). A Theory of Good City Form. Mit press.

Montgomery, J. (1998). Making a city: Urbanity, vitality and urban Design. Urban Design, 1 (1), 93-115.

Myers, D. G. (2000). The funds, friends, and faith of happy people. American psychologist, 55, 56-67.

Pamir, C. (2010). Creating a Vibrant City Center: Urban Design and Regeneration Principles. Urban Land Institute.the University of Michigan.

Punter, J., & Carmona, M. (1997). The Design Dimension of Planning: Theory, Content and Best Practice for Design Policies. London: E & FN Spon.

Ryan, R.M., & Frederick, C.M. (1997).On energy, personality and health: subjective vitality as a dynamic reflection of well-being. Journal of personality, 65, 529-565.

Salzano, T. (1997). Seven Aims for the Livable City. 17International making cities livable conference .18-20.

Zhang, X., Li, Q., Fang, Z., Lu, S., & Shaw, S.L. (2014). An assessment method for landmark recognition time in real scenes. J. Environ. Psychol, 40, 206–217.