تحلیل عوامل موثر بر افزایش سرمایه اجتماعی و رابطه آن با نوسازی بافت‌های فرسوده (مطالعه موردی: منطقه 10 شهرداری تهران)

مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی

مقاله 7، دوره 16، شماره 1 - شماره پیاپی 54، فروردین 1400، صفحه 95-108   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

احمد پوراحمد^{* 1}؛ محمد سینا شهسواری²؛ اصغر حیدری³

¹استاد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشکده جغرافیا دانشگاه تهران، تهران، ایران

²دانش آموخته کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران، تهران، ایران

³دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

مقدمه: امروزه یکی از چالش های پیش روی مدیریت شهری ، بافت فرسوده شهری است. استفاده از ظرفیت های مردم و سرمایه اجتماعی دستیابی به هدف نوسازی و سازماندهی این ساختارها برای مدیریت شهری را تسهیل می کند.
هدف پژوهش: هدف تحقیق: هدف از این مطالعه بررسی عوامل مؤثر بر افزایش سرمایه اجتماعی و ارتباط آن با نوسازی بافتهای فرسوده است.
روش شناسی: روش این تحقیق توصیفی- تحلیلی و مبتنی بر اطلاعات کتابخانه ای و آماری است. اطلاعات اولیه با روش اسنادی و پیمایشی و پرسشنامه جمع آوری شده است. داده های جمع آوری شده با استفاده از نرم افزار SPSS و Smart PLS پردازش شده‌اند.
قلمرو جغرافیایی پژوهش: منطقه جغرافیایی تحقیق حاضر منطقه 10 شهرداری تهران است که با 327115 نفر جمعیت، بخش قابل توجهی از بافت‌های فرسوده شهر تهران را در خود جای داده است.
نتایج و بحث: یافته‌های تحقیق نشان می دهد که بین مؤلفه‌های سرمایه اجتماعی و نوسازی بر اساس آزمون همبستگی پیرسون از سطح ضعیف تا متوسط همبستگی مثبت وجود دارد. همچنین ، مدل سازی مسیر PLS و آزمون رگرسیون چند متغیره نشان می دهند که به ترتیب مؤلفه‌های اعتماد نهادی، تعاملات اجتماعی و اعتماد بین فردی دارای تأثیر بیشتر و مشارکت مذهبی تأثیر کمتری در نوسازی بافت‌های فرسوده شهری دارد.
نتیجه گیری: نتایج تحقیق نشان می‌دهد بین سرمایه اجتماعی و نوسازی بافته‌ای فرسوده رابطه معنادار مثبتی وجود دارد. همچنین نشان می‌دهد که مؤلفه‌های سرمایه اجتماعی تأثیرات متفاوتی بر نوسازی بافت‌های فرسوده دارند که می توان با برنامه ریزی برای ارتقاء این مؤلفه‌ها، ساماندهی و نوسازی بافت‌های فرسوده منطقه مطالعه را تسریع می کند.

کلیدواژه‌ها

بافت فرسوده"؛ سرمایه اجتماعی"؛ نوسازی"؛ "؛ منطقه 10 شهرداری تهران"

مراجع

ابراهیم زاده، عیسی و ملکی، گل آفرین .(1391). تحلیلی بر ساماندهی و مداخله در بافت فرسوده شهری (مطالعه موردی: بافت فرسوده شهر خرم آباد). فصلنامه پژوهش­های جغرافیای انسانی، 40 (4)، 234-217.

افراخته، حسن و عبدلی، اصغر .(1388). جدایی گزینی فضایی و نابهنجاری­های اجتماعی بافت فرسوده (مطالعه موردی: محله بابا طاهر شهر خرم آباد).  فصلنامه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، 10 (13)، 81-53.

آقا صفری، عارف؛ حاتمی نژاد، سید حسین؛ پوراحمد، احمد؛ رهنمایی، محمد تقی؛ منصوری، سید امیر و کلانتری خلیل آباد، حسین .(1389). بررسی نوسازی و بهسازی بافت فرسوده محله شهید خوب بخت تهران. فصلنامه مطالعات شهر ایرانی اسلامی، 1 (1)، 71-59.

بابایی اقدم، فریدون؛ ویسی ناب، فتح الله؛ یاری حصار، ارسطو و حیدری ساربان، وکیل .(1394). ارزیابی عوامل موثر بر مشارکت مردمی در ساماندهی بافت­های فرسوده شهری با تاکید بر سرمایه اجتماعی (مطالعه موردی: محله ججین اردبیل). فصلنامه مطالعات برنامه­ریزی شهری، 3 (9)، 90-65.

براتی، ناصر و یزدان پناه شاه آبادی، محمد رضا .(1390). بررسی ارتباط مفهومی سرمایه اجتماعی و کیفیت زندگی در محیط شهری (نمونه موردی : شهر جدید پردیس). دو فصلنامه جامعه پژوهی فرهنگی، 2 (1)، 49-25.

پاک سرشت، سلیمان .(1393). ملاحظات و راهبردهای ارتقای سرمایه اجتماعی. فصلنامه راهبرد فرهنگ، 7 (25)، 104-71.

حیدری، تقی؛ شماعی، علی؛ ساسان­پور، فرزانه؛ سلیمانی، محمد و احد نژاد روشتی، محسن .(1394). ارزیابی قابلیت­های زیست­پذیری بافت فرسوده و راهبردهای تقویت آن (مطالعه موردی: بافت فرسوده شهر زنجان). فصلنامه شهر پایدار، 2 (2)، 34-19.

خجسته مهر، رضا؛ احمدی میلاسی، منیژه و سودانی، منصور .(1393). نقش تعدیل­کننده تعهد دینی در رابطه بین سبک­های دلبستگی نا­ایمن و صمیمیت زناشویی، فصلنامه روانشناسی معاصر، 9 (1)، 54-43.

خوشفر، غلامرضا .(1395)، اعتماد نهادی و سرمایه­گذاری در واحدهای گردشگری (مطالعه موردی: استان گلستان)، فصلنامه برنامه­ریزی و توسعه گردشگری. 5 (16)، 70-47.

دهقان، حسین؛ پور رضا کریم سرا، ناصر و احسان، مونا .(1395). رابطه فضاهای اقتصادی شهری و شبکه­های اجتماعی: بررسی تاثیرمیدان­های میوه و تره­بار و هایپر­استار بر تعاملات اجتماعی. فصلنامه مطالعات جامعه­شناختی شهری، 6 (18)، 114-93.

زارعی، مجید، محمد صالحی، فروغ .(1392). ارزیابی کیفیت محیط کالبدی محلات شهری با تاکید بر نقش سرمایه­های اجتماعی (مطالعه موردی: محله علی قلی آقا شهر اصفهان). فصلنامه مطالعات و پژوهش­های شهری و منطقه­ای، 5 (18)، 174-155.

زنگی آبادی، علی؛ خسروی، فرامرز و صحراییان، زهرا .(1390). استخراج شاخص­های شناسایی بافت فرسوده شهری با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی (مطالعه موردی: محدوده­غربی بافت فرسوده شهرجهرم). فصلنامه پژوهش­های جغرافیای انسانی، 43 (78)، 136-117.

سجادی، ژیلا؛ پورموسوی، سید موسی و اسکندر پور، مجید .(1390). بهسازی و نوسازی بافت­های فرسوده شهری با تاکید بر مشارکت مردمی (مطالعه موردی: محله دولاب تهران). فصلنامه آمایش محیط، 4 (14)، 164-143.

سلیمانی، مجید؛ باقی نصر آبادی، علی و فاضل، رضا .(1394). دینداری و تأثیر آن در سرمایه اجتماعی خانواده (مورد مطالعه: خانواده­های ساکن شهر قم). فصلنامه مدیریت سرمایه اجتماعی، 2 (3)، 452-435.

سیف الدینی، فرانک .(1389). فرهنگ شهرسازی، تهران: نشر آییژ.

صالحی، سید رضا و کاوسی، اسماعیل .(1386). دولت و سرمایه اجتماعی در افق چشم انداز 20 ساله. فصلنامه راهبرد، 15 (2)، 92-65.

عالی­پور، امین و بیابانی مقدم، حمید رضا .(1390). نقش سرمایه اجتماعی در تسهیل و تسریع جریان نوسازی در بافت فرسوده شهرها (نمونه موردی: محله خانی آباد تهران).  اولین کنفرانس اقتصاد شهری ایران، مشهد.

عبداللهی، مجید (1392). ارزیابی ابعاد اجتماعی محله­های شهری در چارچوب دیدگاه سرمایه اجتماعی (مورد پژوهی محله­های شهر شیراز). فصلنامه مدیریت شهری، 11 (32)، 184-163.

عظیمی آملی، جلال؛ الکایی، حلیمه و تبریزی، نازنین .(1393). نوسازی بافت­های فرسوده شهری با رویکرد مشارکت مردمی (نمونه موردی: محله 6 شهر چالوس)، فصلنامه نگرش­های نو در جغرافیای انسانی، 7 (1)، 165-145.

علینی، محمد؛ غفاری، غلامرضا و زهیری، علیرضا .(1394). مبانی دینی سرمایه اجتماعی و نسبت آن با حکمرانی خوب. فصلنامه علوم سیاسی، 17 (67)، 166-133.

غلام‌زاده، رسول؛ آذر، عادل و قنواتی، مهدی .(1391). مدل‌سازی مسیری- ساختاری در مدیریت: کاربرد نرم‌افزار Smart PLS. تهران: نشر نگاه دانش.

فلامکی، محمد منصور .(1394). نوسازی و بهسازی شهری. تهران:  انتشارات سمت.

قاسمی، ایرج؛ قاسمی سیانی، محمد و حیدری، حسین .(1394). عوامل موثر بر مشارکت شهروندان در نوسازی و بهسازی بافت فرسوده. فصلنامه رفاه اجتماعی، 11 (59)، 288-255.

محمدی، جلیل و محمدی، علیرضا .(1396). بررسی میزان سرمایه اجتماعی جهت نوسازی بافت فرسوده شهر زنجان. فصلنامه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، 17 (4)، 86-65.

محمدی، جمال؛ شفقی، سیروس و نوری، محمد .(1393). تحلیل ساختار فضایی- کالبدی بافت فرسوده شهری با رویکرد نوسازی و بهسازی (مطالعه موردی بافت فرسوده شهر دوگنبدان)، فصلنامه برنامه­ریزی فضایی (جغرافیا)، 4 (2)، 128-105.

محمدی، کاوه؛ رضویان، محمد تقی و صرافی، مظفر .(1392). نقش دفاتر تسهیل­گری در سرعت بخشی به شهرسازی مشارکتی در بافت­های فرسوده شهری (مورد پژوهی: منطقه 9 شهرداری تهران). فصلنامه برنامه­ریزی منطقه­ای، 3 (11)، 54-43.

مختاری ملک آبادی، رضا؛ ابراهیمی، مهدی و کرمی، آمنه .(1393). تدوین استراتژی­های راهبردی بهسازی و نوسازی بافت فرسوده شهر جهرم با استفاده از مدل SWOT. فصلنامه آمایش محیط، 8 (29)، 200-177.

مشکینی، ابوالفضل؛ پور احمد، احمد و حبیبی، کیومرث .(1386). بهسازی و نوسازی بافت­های کهن شهری، تهران: نشر انتخاب.

موسایی، میثم و راعی صدقیانی، سعید .(1388). سرمایه اجتماعی و توسعه اقتصادی؛ طرح یک نگرش نوین. فصلنامه راهبرد توسعه، 5 (17)، 75-55. 

موسوی، میر نجف؛ حیدری، حسن و باقری کشکولی، علی .(1391). بررسی نقش سرمایه اجتماعی در نوسازی و بهسازی بافت­های فرسوده (مطالعه موردی: شهر سردشت). فصلنامه مطالعات و پژوهش­های شهری و منطقه­ای، 4 (15)، 122-105.

مویدفر، رزیتا؛ صامتی، مجید و علومی، سارا .(1392). اولویت­بندی روش­های تامین مالی در بافت­های فرسوده شهری (مطالعه موردی: شهر اصفهان). فصلنامه مطالعات و پژوهش­های شهری و منطقه­ای، 5 (17)، 84-69.

مهرگان، نادر و دلیری، حسن .(1394). بررسی ارتباط میان سرمایه اجتماعی و توسعه انسانی در استان­های ایران(1379-1388)، فصلنامه پژوهش­های اقتصادی (رشد و توسعه پایدار)، 15 (2)، 136-117.

میرفردی، اصغر و احمدی قارنایی، حکیم .(1395). بررسی رابطه گرایش دیگرخواهانه و اعتماد اجتماعی در روابط بین شخصی، مورد مطالعه ساکنان 18 سال به بالای شهر یاسوج. فصلنامه جامعه شناسی کاربردی، 27 (4)، 46-27.

ناظر­زاده کرمانی، فرناز؛ موسوی، مرضیه و آرخی، حمیده .(1392). رابطه بین حقوق مالکیت فکری و معنوی و سرمایه اجتماعی استادان در زمینه تالیف آثار (مطالعه موردی استادان صاحب اثر دانشگاه الزهرا (س)). فصلنامه علوم اجتماعی، 16 (61)، 110-68.

ناظری، شفیقه و روحی کلاش، حمید .(1387). بهسازی و نوسازی بافت­های فرسوده شهری (تبدیل تهدیدها به فرصت­ها). فصلنامه فضای جغرافیایی، 8 (21)، 135-117.

نقدی، اسد الله و کولیوند، شکیبا .(1394). بررسی مشارکت اجتماعی شهروندان در بهسازی و نوسازی بافت‌های فرسوده شهری (مورد مطالعه ساماندهی بافت فرسوده خیابان مدرس کرمانشاه). فصلنامه مطالعات مدیریت شهری، 7 (21)، 20-1.

نوری، سید هدایت الله؛ هاشمی، صدیقه؛ محمودی، سمیرا و طباطبایی، حجت الله .(1395). اثرات سرمایه اجتماعی بر توسعه پایدار کشاورزی در روستاهای دهستان آباده طشک. فصلنامه اقتصاد فضا و توسعه روستایی، 5 (3)، 55-37.

وارثی، حمید رضا؛ محمدی، جمال و اکبر زاده شیخ محله، راضیه .(1394). بررسی نقش شهروندان در بهسازی و نوسازی بافت­های فرسوده شهری (مطالعه موردی: منطقه 6 شهر اصفهان). فصلنامه مطالعات و پژوهش­های شهری و منطقه­ای، 7 (25)، 82-59.

Akbar pour Saraskanroud, M., Pourahmad, A., & Abedini, A. (2011). Proper Strategies for the Improvement and Renovation of the Worn Out Textures of Sirous District in Tehran Using SWOT Technique. Geography and Environmental Planning, 40, 65–88.

Carpenter, J. P., Daniere, A. G., & Takahashi, L. M. (2004). Cooperation, trust, and social capital in Southeast Asian urban slums. Journal of Economic Behavior and Organization, 55, 533–551.

Coleman, J. (1987). Creation and Destrution of Social Capital: Implications for the Law. Notre Dame Journal of Law, Ethics & Public Policy, 3, 75–404.

Handerson, F. (2010). 5 measures of social capital by region and urban and rural by ethnicity. https://www.ons.gov.uk, 2015.

Huang, H. fen., Braithwaite, V., Tsutomi, H., Hosoi, Y., & Braithwaite, J. (2012). Social Capital, Rehabilitation, Tradition: Support for Restorative Justice in Japan and Australia. Asian Journal of Criminology, 7, 295–308.

Kleinhans, R. (2004). Social implications of housing diversification in urban renewal: A review of recent literature. Journal of Housing and the Built Environment, 19, 367–390.

Kleinhans, R., Priemus, H., & Engbersen, G. (2007). Understanding Social Capital in Recently Restructured Urban Neighbourhoods: Two Case Studies in Rotterdam. Urban Studies, 44, 1069–1091.

Lamore, R. L., Link, T., & Blackmond, T. (2006). Renewing people and places: Institutional investment policies that enhance social capital and improve the built environment of distressed communities. Journal of Urban Affairs, 28, 429–442.

Nakagawa, Y., & Shaw, R. (2004). Social Capital: A Missing Link to Disaster Recovery. International Journal of Mass Emergencies and Disasters, 22, 5–34.

Navabakhsh, M., & Tavakolan, A. (2013). Strategic planning to organize the urban historic fabric emphasizing on the environmental concerns. International Journal of Environmental Research, 7, 523–532.

Ostrom, E., & Ahn, T. (2007). The meaning of social capital and its link to collective action. In Workshop in Political Theory and Policy Analysis, 19, 1–37.

Pattussi, M. P., Anselmo Olinto, M. T., Rower, H. B., Souza de Bairros, F., & Kawachi, I. (2016). Individual and neighbourhood social capital and all-cause mortality in Brazilian adults: A prospective multilevel study. Public Health, 134, 3–11.

Putnam, R. D. (2001). Social Capital: Measurement and Consequences. Canadian Journal of Policy Research, 6, 41–51.

Tavits, M. (2006). Making Democracy Work More? Exploring the Linkage between Social Capital and Government Performance. Political Research Quarterly, 59, 211–225.

Van Bastar, D. (2008). Understanding and measuring social capital - a multidisciplinary tool for practitioners, http://www.documents.worldbank.org, 2015.