شناسایی عوامل مؤثر بر وقوع جرم درگیری (مطالعه موردی: شهر اردبیل)

مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی

مقاله 12، دوره 16، شماره 1 - شماره پیاپی 54، فروردین 1400، صفحه 175-190   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

منصور رحمتی¹؛ محمدحسن یزدانی²؛ اصغر پاشازاده^{* 3}

¹استادیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

²دانشیار، گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

³دانش آموخته دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

چکیده

مقدمه: یکی از مهم‌ترین عوامل تهدیدکننده‌ی مردم، مورد تعرض رفتارهای غیرمدنی، خشونت و درگیری است که امنیت مالی و جانی افراد و جامعه را برهم می‌زند. لذا تحقیق علل و زمینه‌های رخداد درگیری امری ضروری است.
هدف پژوهش: هدف این پژوهش شناسایی عوامل موثر بر وقوع جرم درگیری از دیدگاه 111 نفر مجرم زندانی به جرم درگیری در شهر اردبیل است، که به صورت تمام شماری از آنها پرسشنامه جمع‌آوری شده است.
روش‌شناسی تحقیق: پژوهش حاضر از لحاظ هدف کاربردی و از نظر شیوه انجام تحقیق، توصیفی ـ تحلیلی می‌باشد و گردآوری داده‌ها پژوهشی، اسنادی و میدانی است. جامعه آماری شامل کلیه مجرمان زندانی شده به دلیل درگیری که در نیمه اول سال 1396 در زندان اردبیل دوران محکومیت خود را می‌گذرانند، می‌باشد که به روش تمام شماری از آنها پرسشنامه تکمیل شده است (111 نفر). برای تجزیه و تحلیل داده‌های تحقیق از مدل حداقل مجذورات جزئی در نرم افزار Warp-PLS استفاده شده است.
قلمرو جغرافیایی پژوهش: این پژوهش در محدوده جغرافیایی شهر اردبیل انجام شده است.
یافته‌ها و بحث: یافته‌های پژوهش نشان داده که اثر‌گذاری 10 متغیر از 12 متغیر مستقل بر وقوع درگیری مورد تأیید قرار گرفته است و به ترتیب، متغیرهای پایگاه اقتصادی- اجتماعی، برچسب‌زنی، مسائل اجتماعی خانواده، خواستگاه مکانی- خانوادگی و محرومیت نسبی بیشترین تأثیر را در وقوع درگیری دارند.
نتایج: می‌توان چنین نتیجه‌گیری کرد که در بروز درگیری عوامل مختلف فردی، اجتماعی- اقتصادی و محیطی تاثیرگذارند که این عوامل با توجه به شرایط زمانی و مکانی، اهمیت و درجه تاثیرگذاری متفاوتی دارند. بگونه‌ای که مهمترین این متغیرها برای تحقیق حاضر، متغیرهای پایگاه اقتصادی- اجتماعی، تعلق به جامعه تعصبی- قومیتی، آنومی اجتماعی و ویژگی ژنتیکی، تعاملات منفی، خواستگاه مکانی خانوادگی، کنترل اجتماعی، مسائل اجتماعی خانواده، برچسب زنی، محرومیت نسبی و هوش فرهنگی هستند، که به ترتیب درجه اهمیت ذکر شدند.

کلیدواژه‌ها

جرم؛ درگیری؛ عوامل مؤثر بر درگیری؛ مدل حداقل مربعات جزئی؛ شهر اردبیل

مراجع

افشانی، سیدعلیرضا؛ نوایی، سعید و دلبازی اصل، مجتبی. (1394). بررسی پدیده نزاع در بین شهروندان ساکن شهر یزد. پژوهش­های راهبردی امنیت و نظم اجتماعی. 4(9)، 94-79.

الیاسی، محمد حسین .(1386). بررسی رابطة احساس امنیت شهروندان تهرانی و منزلت اجتماعی پلیس تهران. فصلنامة تخصصی دانشکده علوم مرزی و انتظامی، 2(1).

بشیریه، حسین. (1374). جامعه­شناسی سیاسی. تهران: نشر نی.

پوت واین، دیوید و سامونز، آیدن. (1381). روانشناسی و جرم. ترجمه داوود نجفی توانا، تهران: نشر میزان.

پورافکاری، نصراله. (1390). تحلیلی بر تنش­های قومی در ایران. مقالات برگزیده نخستین همایش ملی نقش طوایف در پیشگیری از نزاع دسته جمعی. گچساران: انتشارات زیتون سبز.

جعفری­نیا، غلامرضا و لشکری، علمدار. (1390). بررسی عوامل مؤثر بر مدیریت انتظامی نزاع­های دسته جمعی مسلحانه در شهرستان کهکیلویه 1384-1386، مقالات برگزیده نخستین همایش ملی نقش طوایف در پیشگیری از نزاع دسته جمعی، گچساران: انتشارات زیتون سبز.

حسین­نژاد، بیژن و عزیزی، هاشم. (1390). بررسی علل نزاع و درگیری در شهرستان اردبیل و آسیب­های اجتماعی ناشی از آن. مقالات برگزیده نخستین همایش ملی نقش طوایف در پیشگیری از نزاع دسته جمعی، گچساران: انتشارات زیتون سبز.

حسین­زاده، علی حسین؛ نواح، عبدالرضا و عنبری، علی. (1390). بررسی جامعه شناختی عوامل مؤثر بر میزان گرایش به نزاع دسته جمعی. مورد مطالعه: شهر اهواز، فصلنامه دانش انتظامی، 13(2)، 225-191.

خراط­ها، سعید. (1392). نزاع­های پنهان از چشم قانون. روزنامه جام جم. شماره 3664.

ربانی خوراسگانی، رسول؛ عباس­زاده، محمد و نظری، جواد. (1388). بررسی عوامل اجتماعی ـ فرهنگی مؤثر برگرایش به نزاع جمعی (مطالعه موردی شهرستان­های منتخب استان ایلام). فصلنامه انتظام اجتماعی، 1(3)، 126-103.

ساروخانی، باقر و نویدنیا، منیژه. (1385). امنیت اجتماعی خانواده و محل سکونت در تهران. فصلنامه علمی و پژوهشی رفاه اجتماعی، 6 (22)، 106-87.

شریعتی، مسعود؛ مهاجری، محمدکاضم و ملکی، ابوالفضل. (1391). بررسی عوامل موثر بر تمایلات بالقوه به نزاع­های دسته جمعی در شهرستان خدابنده، پژوهش­های انتظام اجتماعی، 4(2)، 118-95.

صدیق سروستانی، رحمت الله. (1388). آسیب شناسی اجتماعی. تهران: نشر سمت.

ظهور، علیرضا. (1381). اپیدمیولوژی نزاع در مراجعه­کنندگان به اورژانس جیرفت (کرمان 1380). فصل‌نامه اصول بهداشت روانی، 4 (15 و 16) 116-110.

عابدینی، صمد، ابراهیمی، جعفر و قلی­زاده، پروین. (1390). فراتحلیل تحقیقات انجام گرفته در زمینه درگیری­های دسته­جمعی. مطالعات جامعه­شناسی، 3 (12)، 22-7.

عبدالهی حقی، مریم. (1383). پیشگیری جرم از طریق برنامه­ریزی کاربردی اراضی شهری. پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه زنجان.

عشایری، طاها. (1392). مطالعه جامعه شناختی عوامل مؤثر بر شکل­گیری نزاع (درگیری)های دسته­جمعی روستایی (مطالعه موردی: روستای پریخان از توابع شهرستان مشگین شهر، استان اردبیل). دفتر تحقیقات کاربردی فرماندهی انتظامی استان اردبیل.

ﻓﺮوزﻧﺪه، ﺻﺒﺤﺎﻧﻌﻠﯽ؛ ﻣﯿرﻣﺮﺳﻠﯽ، ﺳﯿﺪ ﻣﺮﺗﻀﯽ؛ اﺧﻮان ﻣﺤﺴﻨﯽ، ﻣﻨﺼور؛ ﭘﻮراﺳﻤﻌﻠﯽ، اﺻﻐﺮ و  ﻗﺪﯾﺮزاد، اﺑﻮاﻟﻔﻀل. (1392). ﺑﺮرﺳﯽ ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺆﺛﺮ ﺑﺮ ﻣﯿﺰان ﮔﺮاﯾﺶ ﺑﻪ ﺿﺮب و ﺟﺮح درﺑﯿﻦ ﺷﻬﺮوﻧﺪان ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن اردﺑﯿﻞ. معاونت اجتماعی و ﭘﯿﺸﮕﯿﺮی از وﻗﻮع ﺟﺮم دادﮔﺴﺘﺮیﮐﻞ اﺳﺘﺎن اردﺑﯿﻞ.

فکوهی، ناصر. (1383). انسان­شناسی شهری، تهران: نشر نی.

کاپلان، سادوک. (1386). خلاصه روان­پزشکی. ترجمه فرزین رضاعی. تهران: انتشارات ارجمند.

کاربخش داوری، مژگان؛ منصوری، محمد رضا؛ سلیمی، جواد؛ خاجی، علی و زارعی، محمد رضا. (1382). آسیب­های چشمی ناشی از ضرب و جرح در بیماران مراجعه­کننده به درمانگاه پزشکی قانونی بیمارستان فارابی، سال 1381. مجله پزشکی قانونی، 9(30)، 74-69.

کریمی، یوسف. (1387). روان‌شناسی اجتماعی (نظریه‌ها، مفاهیم و کاربردها). تهران: انتشارات ارسباران.

کلانتری، محسن؛ قزلباش، سمیه و جباری، کاظم. (1388). تحلیل فضایی بزهکاری شهری با استفاده از مدل تخمین تراکم کرنلف مورد مطالعه: جرایم شرارت، نزاع و درگیری در شهر زنجان، فصلنامه نظم و امنیت انتظامی، 2(3)، 100-73.

کلواری، نورالله و بحرینی، مجید. (1389). مطالعه رابطه عوامل فرهنگى -اجتماعى با نزاع­هاى دسته جمعى، قومى و قبیله­اى در شهرستان لردگان، فصلنامه مطالعات امنیت اجتماعی، 22، 162-137.

کیانی، مهرزاد؛ بزمی، شبنم؛ قره­داغی، جابر و برزگر، عبدالرزاق. (1386). بررسی فراوانی موارد ضرب و جرح ناشی از نزاع در مراجعین به واحد معاینات سرپایی مردان ستاد مرکزی سازمان پزشکی قانونی کشور طی 3 ماه. مجله علمی پزشکی قانونی، 13(4)، 260-256.

کی­نیا، مهدی. (1373). مبانی جرم­شناسی. جلد دوم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

گیدنز، آنتونی. (1383). جامعه شناسی. ترجمه منوچهر صبوری کاشانی، تهران: نشرنی.

گراوند، لیلا. (1395). مقایسه تطبیقی رضایتمندی از محیط مسکونی در انواع بافت شهری (نمونه موردی: شهر اردبیل). پایان­نامه کارشناسی ارشد، رشته جغرافیا و برنامه­ریزی شهری، به راهنمایی دکتر محمدحسن یزدانی، دانشگاه محقق اردبیلی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، گروه جغرافیا.

محمدی، حکمت. (1390). بررسی آسیب­های ارتباطی بین والدین ـ فرزندان و تأثیر آن بر پیشرفت تحصیلی دانش­آموزان دوره راهنمایی و متوسطه استان اردبیل. شورای تحقیقات اداره کل آموزش و پرورش استان اردبیل.

محسنی تبریزی، علیرضا. (1383). وندالیسم: مبانی روانشناسی اجتماعی، جامع­ شناسی. تهران: نشر آن.

مدیری، آتوسا. (1386). جرم، خشونت و احساس امنیت در فضاهای عمومی شهر. فصلنامه رفاه اجتماعی، 6 (22)، 28-11.

معاونت اجتماعی و پیشگیری از جرم دادگستری استان اردبیل. (1394). واحد آمار و انفورماتیک.

ممتاز، فریده. (1381). انحرافات اجتماعی، دیدگاه­ها و نظریه­ها. چاپ اول، تهران: شرکت سهامی انتشارات.

مظلومان، رضا. (1356). جرم­شناسی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

میرفردی، اصغر؛ احمدی، سیروس و صادق­نیا، آسیه. (1389). میزان گرایش به نزاع جمعی در میان مردان 65-15 سال شهرستان بویراحمد و عوامل موثر بر آن. فصلنامه مطالعات امنیت اجتماعی، 177-147.

نجفی ابرندآبادی، علی حسین و هاشم بیگی، حمید. (1390). دانشنامه جرم­شناسی: انگلیسی- فرانسه- فارسی. تهران: انتشارات گنج دانش.

نظری، جواد. (1390). بررسی جامعه­شناختی عوامل اجتماعی- فرهنگی مؤثر بر مسأله نزاع جمعی، مطالعه موردی استان ایلام 1386، مقالات برگزیده نخستین همایش ملی نقش طوایف در پیشگیری از نزاع دسته­جمعی، گچساران: انتشارات زیتون سبز.

نوروزی، حسین­ومهدوی­فر، عرفان. (1394). روش تحقیق با رویکرد پایان­نامه­نویسی برای دانشجویان مدیریت، تهران: موسسه کتاب مهربان نشر.

ولد، جرج؛ توماس، برنارد و اسپنس، جفری. (1381). جرم­شناسی نظری (گذری بر نظریه های جرم شناسی). مترجم علی شجاعی. تهران: انتشارات سمت.

هاشمی، سید ضیاء. (1387). بررسی ابعاد فرهنگی و اجتماعی نزاع، مجموعه مقالات اولین همایش تاثیر نزاع بر امینت اجتماعی. دفتر تحقیقات کاربردی فرماندهی انتظامی استان کهکلویه و بویراحمد.

Ang, S., & V. L. Dyne. (2008). Conceptualization of Cultural Intelligence: Definition, Distinctiveness and Nomological Network. In S. Ang & L.Van Dyne (Eds). Handbook on Cultural Intelligence. (pp: 3–15). New York: M.E. Sharpe.

Baumeister, R. F., Smart, L., & Boden, J. M. (1996). Relation of threatened egotism to violence and aggression: the dark side of high self-esteem. Psychol. Rev, 103, 5–33.

Goldstein, A. P., Glick, B., & Carthan, W. (1994). The Prosocial Gang: Implementing Aggression Replacement Training. Sage. Thousand Oaks, CA.

Le Franc, E., Samms-Vaughan, M., Hambleton, I., Fox, K., & Brown, D. (2008). Interpersonal violence in three Caribbean countries: Barbados, Jamaica, and Trinidad and Tobago. Rev Panama Salud Publica, 24, 409-421.

Lonardo, R. A. (2008). Romantic Parents, Friend and Parents: Enmeshment in Networks characterized by deviance and Adolescent Delinquency, A Thesis Submitted to the Graduate College of Bowling Green State University in partial fulfillment of the requirements for the degree of Master of Arts December 2007.

Madalina, O. (2016). Conflict Management, a New Challenge. Procedia Economics and Finance, 39, 807-814.

Miller, W.B. (1968). Lower-class culture as a generating milieu of gang delinquency. In Gang elinquency and Delinquent Subcultures. New York: Harper and Row.

Shapiro, G. J. (2014). Identifying the Factors That Influence Conflict Management Behavior of Human Resource Professionals in the Workplace: An Analysis of the Relationship between Personality and Conflict Management Behavior. Department of Humanities and Social Siences. Nova Southeastern University.

Wrangham, R. W., & Wilson, M. L. (2004). Collective Violence. Annals New York Academy of Sciences, 1036, 233–256.