اثربخشی فعال‌سازی رفتاری بر ترس از ارزیابی منفی و استگیمای درونی شده مادران دارای فرزند اتیسم

روان‌شناسی فرهنگی زن

مقاله 4، دوره 13، شماره 47، فروردین 1400، صفحه 53-64   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

سید مهران میربد¹؛ محمدرضا مرادی^{* 2}

¹دانشگاه علامه طباطبائی تهران، گروه روانسنجی، تهران، ایران.

²موسسه آموزش عالی دانش پژوهان پیشرو اصفهان، گروه روان شناسی کودکان با نیازهای خاص، اصفهان، ایران.

چکیده

هدف پژوهش حاضر تعیین میزان اثربخشی فعال‌سازی رفتاری بر ترس از ارزیابی منفی و استگیمای درونی شده ماداران دارای فرزند اتیسم می‌باشد. جامعه پژوهش شامل مادران دارای فرزند طیف اوتیسم شهر اصفهان بود. آزمودنی ها 28 نفر بودند که به‌ شیوه نمونه‌‌گیری هدفمند انتخاب و به صورت تصادفی در دو گروه 14 نفری آزمایش و کنترل جایگزین شدند. طرح پژوهش آزمایشی از نوع پیش آزمون‌ پس آزمون با گروه کنترل و مرحله پیگیری بود. آزمودنی‌ها به پرسشنامه‌های ترس از ارزیابی منفی لری (1983) و استیگمای درونی شده مک و ووک (2010) پاسخ دادند. افراد گروه آزمایش به مدت 8 جلسه 90 دقیقه‌‌ای در دوره فعال‌سازی رفتاری به شیوه گروهی شرکت کردند؛ اما برای گروه کنترل، مداخله‌‌‌‌ای صورت نگرفت و یک ماه و نیم بعد مرحله پیگیری انجام شد. داده‌‌های پژوهش با استفاده از روش تحلیل کوواریانس چند متغیره و یک راهه تحلیل شدند. نتایج نشان داد که مداخله فعال‌سازی رفتاری بر ترس از ارزیابی منفی و استگیمای درونی مادران دارای فرزند اتیسم اثربخش است و این نتیجه در مرحله پیگیری تداوم داشت.

کلیدواژه‌ها

فعال‌سازی رفتاری؛ ترس از ارزیابی منفی؛ استیگمای درونی شده؛ اوتیسم

مراجع

- ابهر زنجانی، فرناز، توزنده­جانی، حسن، امیری، مهدی. (1397). اثربخشی درمان فعال‌سازی رفتاری گروهی بر علایم شناختی هیجانی اختلال اضطراب اجتماعی. مجله اصول بهداشت روانی،20(4)، 294-301.

- احمدنیا، شیرین، شرافت، شمیم، تقی‌خان، کیانا، توکلی، سینا. (1396). تجربه استیگما و هویت مخدوش‌مادران دارای فرزند اتیسم. نشریه دانشگاه تهران، 8 (5)، 103-117.

- بهشتیان، الهه، توزنده­جانی، حسن، صفاریان طوسی، محمدرضا. (1398). مقایسه اثربخشی درمان شناختی- رفتاری واحد پردازه‌ای و فعال‌سازی رفتاری بر ترس از ارزیابی منفی در مبتلایان به اختلال اضطراب فراگیر. پژوهش‌های کاربردی روانشناختی،10(4)، 109-101.

- تقوی، رامین، کاظمی، رضا. (1397). اثربخشی درمان فعال‌سازی رفتاری کوتاه‌مدت بر نشخوار فکری و اجتناب تجربی جانبازان مبتلا به اختلال استرس ‌پس از سانحه. طب جانباز،۱۱(۱) ،۱-۶.

- رضایی­دهنوی، صدیقه. (1394). استیگما (داغ اجتماعی) در مادران کودکان با اختلال طیف اتیسم. تعلیم و تربیت استثنایی، ۷ (۱۳۵)، ۷۲-۸۳.

- رضایی دهنوی، صدیقه، نوری، ابوالقاسم، جعفری، محبوبه، فرامرزی، سالار. (1388). بررسی پدیده استیگما (داغ اجتماعی) در مادران دارای فرزند با نشانگان داون در شهر اصفهان، رویکردی روانی ـ اجتماعی. فصلنامه خانواده پژوهی، 5(19)، 401- 416.

- سلیمانی، فرین، ساجدی، فیروزه، علی­اکبری، صدیقه. (1394). تاخیر تکاملی کودکان و عوامل مرتبط با آن. نشریه دانشکده پرستاری و مامایی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی. 24(85)، 61-70.

- شفیعی، حسن، زارع، حسین، علیپور، احمد، حاتمی، جواد. (1393). ترس از ارزیابی منفی نوجوانان و توجه انتخابی آنها به کلمات تهدیدکننده اجتماعی. تاز­ه­های علوم شناختی، 16(3)، 42-52.

- شکری، امید، گراوند، فریبرز، نقش، زهرا، علی­طرخان، رضا، پاییزی، مریم. (1387). ویژگی‌های روانسنجی فرم کوتاه مقیاس ترس از ارزیابی منفی. مجله روانپزشکی و روانشناسی بالینی ایران، ۱۴(۳)، ۳۱۶-۳۲۵.

- صابری، جواد، بهرامی­پور، منصوره، قمرانی، امیر، یارمحمدیان، احمد. (1394). اثربخشی برنامه گروهی فرزندپروری مثبت بر کاهش استرس والدگری مادران دارای کودکان مبتلا به اختلال اوتیسم. دانش و پژوهش در روان شناسی کاربردی، 15(56)،69-77.

- قدرتی، سیما، وزیری نکو، رقیه. (1397). اثربخشی فعال­سازی رفتاری بر بهزیستی روانشناختی و انعطاف­پذیری روانشناختی دانش آموزان دختر دوره متوسطه شهر تهران. مجله سازمان نظام پزشکی ایران، ۳۶ (۴)، ۲۳۳-۲۴۰.

- واقعی، سعید، سالارحاجی، اعظم، اصغری­پور، نگار، چمنزاری، حمید. (1394). تاثیر آموزش روانی بر استیگما در مراقبین خانگی بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی: کارآزمایی بالینی. مجله مراقبت مبتنی بر شواهد، 5(3)، ۶۳ -۷۶.

- American Psychiatric Association. Diagnostic and statistical manual of mental disorders (DSM-5®). (2013). Philadelphia: American Psychiatric Association.

- Beck, A., Dimidjian, S., Sherwood, N., Goodman, S., Welch, S., Ludman, E., Boggs, J., Metcalf, C., & Simon, G. (2014). C4-5: behavioral activation therapy for perinatal depression: preliminary results from a multi-site randomized trial. Clinical Medicine & Research, 12(1-2), 103.

- Dahl, J. (2011). Behavioral Activation for Depression: A Clinician’s Guide. Cognitive behavior therapy, 40, 77.

- Dalrymple, K. L., Galione, J., Hrabosky, J., Chelminski, I., Young, D., O’Brien, E., & et al. (2011). Diagnosing social anxiety disorder in the presence of obesity: implications for a proposed change in DSM-5. Depression and Anxiety; 28(5), 377–82.

- Dahne, J., Lejuez, C. W., Kustanowitz, J., Felton, J. W., Diaz, V. A., Player, M. S., & Carpenter, M. J. (2017). Moodivate: A self-help behavioral activation mobile app for utilization in primary care-Development and clinical considerations. The International Journal of Psychiatry in Medicine, 52(2), 160-175.

- Dimidjia, S., Goodman, SH., Sherwood, N. E., Simon, G. E., Ludman, E., Gallop, R., & Beck, A. A. (2017). pragmatic randomized clinical trial of behavioral activation for depressed pregnant women. Journal of consulting and clinical psychology, 85(1), 26-36.

- Kaczkurkin, A. N., & Foa, E. B. (2015). Cognitive-behavioral therapy for anxiety disorders: an update on the empirical evidence. Dialogues in clinical neuroscience, 17(3), 337–346.

- Karst, K. J., & Van Hecke, A. (2104). Parent and Family Impact of Autism Spectrum Disorders: A Review and Proposed Model for Intervention Evaluation. Literature Review in Clinical Child and Family Psychology Review, 15(3),247-77.

- Kim, S. H., & Lord, C. (2016). Restricted and repetitive behaviors in toddlers and preschoolers with autism spectrum disorders based on the autism diagnostic observation schedule (ADOS).  Journal of the International Society for Autism Research, 3(4), 162–173.

- Leary, R. M. (1983). A brief version of the Fear of Negative Evaluation Scale. Personality and Social Psychology Bulletin,9, 371-375.

- Mak, W. S., & Kwok, Y, T. Y. (2010). Internalization of stigma for parents of children with autism spectrum disorder in Hong Kong. Social Science & Medicine,70,2045-2051.

- Martell, C. R., Dimidjian, S., & Herman-Dunn, R. (2010). Behavioral activation for depression: A clinician's guide. Guilford Press.

- Morin, L., & Franck, N. (2017). Rehabilitation Interventions to Promote Recovery from Schizophrenia: A Systematic Review. Frontiers in Psychiatry, 8:10.

- Murias, M., Major, S., Davlantis, K., Franz, L., & Harris, A. (2018). Validation of eye-tracking measures of social attention as a potential biomarker for autism clinical trials. Autism Res. 11(1): 166-74.

- Nieto Fernández, E., & Barraca Mairal, J. (2017). Behavioral activation versus cognitive restructuring to reduce automatic negative thoughts in anxiety generating situations. Psicothema, 29(2), 172-177.

- Rivard, M., Terroux, A., Parent-Boursier, C., & Mercier, C. (2014). Determinants of stress in parents of children with autism spectrum disorders. J Autism Dev Disord, 44(7), 1609–20.

- Ungar, T., Knaak, S., & Szeto, A. C. (2015). Theoretical and practical considerations for combating mental illness stigma in health care. Community mental health journal, 52(3), 262-71.

- Wongkitti rungrueang, S. (2016). Mental health of parents who have children with Autism. J Health Edu Res Dev, 4:176.