تحلیل اصل استقرار در ساختار استخوانبندی شهر وتاثیر آن بر شگل گیری کثرت و تنوع فضاهای شهری (مطالعه موردی: شهر سنندج)

مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی

مقاله 8، دوره 16، شماره 1 - شماره پیاپی 54، فروردین 1400، صفحه 109-124   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

پرویز اکبری^{* 1}؛ کیومرث حبیبی²؛ کیانوش ذاکرحقیقی³؛ شیما نصیری⁴؛ آنوش اسکندری⁵

¹دانشجوی دکتری شهرسازی،واحد شهر قدس،دانشگاه آزاد اسلامی،تهران،ایران

²دانشیار گروه شهرسازی، دانشگاه کردستان، سنندج، ایران.

³دانشیار گروه شهرسازی، واحد همدان، دانشگاه آزاد اسلامی، همدان.ایران.

⁴دانشجوی دکتری شهرسازی، واحد شهر قدس، دانشگاه آزاد اسلامی،تهران،ایران.

⁵مدرس گروه شهرسازی، واحد همدان، دانشگاه آزاد اسلامی، همدان، ایران.

چکیده

مقدمه:مســئله انســجام و یکپارچگــی فضــای شــهری در ارتباط با استخوانبندی یا ساختار اصلی شـهر،اهرم توسـعه شـهر و موجـد پتانسـیل رشـد،اتصـال، هویـت و یکپارچگی کل شهر خواهد بود.و با توجه به ویژگی‌هایی که داراست موجب کثرت و تنوع فضایی،تداوم کالبدی، فضایی و بصری می‌گردد، که این تداوم و پیوستگی خود در خلق فضاهای جدید نقش بسیار مؤثری را ایفا می‌کند.
هدف پژوهش: هدف این پژوهش تحلیل اصل استقرار در ساختار استخوانبندی شهر وتاثیر آن بر شکل‌گیری کثرت و تنوع فضاهای شهری، در راستای کشف عوامل اثرگذار بر شکل‌گیری این ساختار و تعیین میزان کارایی فضاهای شهری در می‌باشد.
روش شناسی تحقیق: پژوهش حاضر از نوع توصیفی- تحلیلی از نوع کمی است؛در این پژوهش برای تعیین و رتبه‌بندی معیارهای پژوهش از روش ترکیبی مدل تحلیلی AHP، و تحلیل رگرسیون چند متغیره با استفاده از آزمون‌های آماری تی تک نمونه‌ای با استفاده از نرم‌افزار(space syntax)چیدمان فضا استفاده‌شده است.
قلمروجغرافیایی پژوهش: محدوده موردمطالعه بافت مرکزی شهر با محوریت خیابان انقلاب شهر سنندج می‌باشد. که محدوده بازار تاریخی خیابان و چهارراه انقلاب تا میدان نبوت را شامل می‌شود.
یافته ها و بحث:یافته ها به دو صورت گرافیکی در قالب نقشة هم پیوندی و نیزآماری (محاسبة پارامترهای فضایی) برای هر دوره ارائه شده است. تحلیل ها متوسط مقدار هم پیوندی شهر سنندج را نشان می دهد که در آن الگوی کلی هم پیوندی شباهت بسیار زیادی به سایر شهرهای تاریخی ایران دارد. بر این اساس عنصر بازار که با تیره ترین خطوط مشخّص شده است، دارای بالاترین متوسط هم پیوندی است و از این نظر هم پیوندترین عنصر ساختاری شهر است و مهم ترین نقش را در ساختار کل شهر بر عهده دارد.
نتایج: طرّاحی و سامان‌دهی فضایی محور خیابان انقلاب درمرکزشهربا استفاده از(6)معیار«سلسله‌مراتب، استقرار، تعادل، پراکندگی، تمرکز،پیوستگی فضایی»بوده؛ دربی تحقق بخشیدن به اصل استقرار و کثرت(تنوع) از طریق تعادل فضایی و توازن کالبدی صورت پذیرفته است،که مفهوم «هم پیوندی»به‌عنوان عوامل مؤثر بر«اتصال،کنترل،عمق،هم پیوندی» درمجموع میانگین بالاتر از میانه نظری ارزیابی‌شده که نشان‌دهنده این مطلب می‌باشد که معیارهای«تمرکز»،«استقرار»،«پیوستگی فضایی»،دارای بالاترین رتبه و اهمیت می‌باشند.

کلیدواژه‌ها

اصل استقرار"؛ استخوانبندی"؛ کثرت و تنوع"؛ space syntax-AHP"؛ "؛ سنندج"

مراجع

احمدی، بابک .(1384). حقیقت و زیبایی. چاپ دهم، تهران:  نشر مرکز.

اهری، زهرا .(1385). سبک مدرسه اصفهان در شهرنشینی، زبانشناسی عناصر و فضاهای شهری. تهران: دانشگاه هنر.

بحرینی، حسین؛ بلوکی، بهناز و تقابن، سوده .(1388). تحلیل مبانی نظری طراحی شهری معاصر (اواخر قرن 19 تا دهه هفتم قرن 20 میلادی). جلد اول، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

بحرین، سید حسین؛ بلوکی، بهناز و تقابن، سوده. (1388). طراحی شهری معاصر. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

پاکزاد، جهانشاه .(1386). سیر اندیشه‌ها در شهرسازی (2)؛ از کمیت تا کیفیت. شرکت عمران شهرهای جدید، چاپ اول: تهران.

پاکزاد، جهانشاه .(1385). سیمای شهر و آنچه کوین لینچ از آن می فهمید. نسخه 53، تهران: انتشارات دانش و توسعه.  

روشنی، پریسا؛ حبیبی، کیومرث,؛ زرآبادی، زهرا و سادات سعیده .(1395). ارائه مدل مفهومی انسجام شبکه شهری شهری و کاربرد آن در منطقه 6 تهران. ماهنامه باغ نظر، 14 (48)، 42-31.

توسلی، محسن .(1353). معماری در مناطق خشک گرم. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

توسلی، محمود و بنیادی، ناصر .(1386). طراحی فضای شهری - فضاهای شهری و موقعیت آنها در زندگی شهری. جلد اول، تهران: مرکز مطالعات برنامه­ریزی و معماری ایران.

تولایی، نوین .(1387). شکل منسجم شهر. تهران: نشر امیر کبیر.

حبیبی، سید محسن .(1375). پاداش شهر تهران. گروه مهندسی تهران، شهرداری تهران.

حبیبی، سید محسن .(1393). از شار تا شهر: تحلیلی تاریخی از مفهوم شهر و شکل فیزیکی، اندیشه و تأثیر. چاپ ششم، تهران: موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.

زنگنه، احمد؛ سلیمانی، محمد؛ کرمی، تاج­الدین؛ عباس­زاده، مهدی و ویسی، رضا .(1397). تبیین پویایی فضایی - کالبدی بخش مرکزی شهر رشت. مطالعات برنامه­ریزی سکونتگاه انسانی، 13 (4)، 892- 873.

سادات حسینی، زهرا .(1391). شهر ازنظر هویت نام­ها با تأکید بر هویت مسجد در شهر اسلامی. مجله پیام مهندس، 12، 28-24.

طبیبیان، منوچهر؛ چاربگو، نسیبه و عبدالهی­مهر، انیسه .(1390). بازتاب اصل سلسله مراتب درایران اسلامی. فصلنامه آرمانشهر، 7 (1)، 76-63.

عبدالله­زاده فرد، علیرضا؛ قاسمی، میترا و شکور، علی .(1397). بهبود هویت شهری از طریق تغییر در منظر شهری با رویکرد افزایش تعاملات اجتماعی. مطالعه موردی: پاساژ امامزاده زنجیری شیراز. مطالعات برنامه­ریزی سکونتگاه انسانی، 13 (3)، 575-559.

علی­الحسابی، مهران و جباری منا .(1390). بررسی و تقویت عملکردی-کالبدی استخوان بندی شهر قزوین با تاکید بر عنصر راه و میدان در دوران معاصر. معماری و شهرسازی، 4 (6)، 34-27.

فرهادی، حسین؛ زیاری، کرامت­الله و کلانتری، محسن .(1397). ارزیابی فضاهای بی دفاع شهری با استفاده از مدل ممیزی ایمنی (مطالعه موردی: محله تهران هرندی). مطالعات برنامه­ریزی سکونتگاه­های انسانی، 13 (1)، 36-19.

قربانپور، مریم؛ زالی، نادر؛ یورداخانی، مختار و آزاده، سیدرضا .(1397). ارزیابی مولفه­های موثر در افزایش نشاط در پیاده روهای شهری (مطالعه موردی: مسیرهای ورودی به شهر رشت). مطالعات برنامه­ریزی سکونتگاه انسانی، 13 (1)، 123-105.

لطیفی، غلامرضا و صفری چابک، ندا .(1390). همگرایی مفهوم همسایگی در شهرهای ایرانی-اسلامی بر اساس اصول نوشهریسم. مجله علوم اجتماعی، 66، 25-6.

مثنوی، محمدرضا و فتحی، مهدی .(1390). پژوهش تجربی به منظور ارتقای توسعه پایدار محیط و منظر بزرگراه شهری با رویکرد سبزراه و مبنای ترجیحات بصری استفاده کنندگان. مجله آرمانشهر، 7، 89-77.  

مدنی پور، علی .(1383). طراحی رویکرد فضای شهری به روند اجتماعی - مکانی. ترجمه: فرهاد مرتضایی، تهران: پردازش و برنامه­ریزی شهری.

منصوری، سید امیر .(1385). دو دوره سازماندهی فضایی در شهر ایران: قبل و بعد از اسلام. مجله باغ نظر، 4، 60-49.

میر مقتدایی، مهتا و طالبی، ژاله .(1385). هویت فیزیکی شهر، مطالعه موردی تهران. مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن.

نصر، سید حسین .(1382). هنر و معنویت اسلامی. مترجم: رحیم قاسمیان، تهران: گروه هنرهای مطالعات دینی.

نقی­زاده، محمد .(1390). جمهوری اسلامی ایران، یا حیات طیبه. نشر شهر، 225-10.

 یار احمدی، علی .(1384). مفهوم زیستگاه. نشریه آگه، تهران.

یزدانفر، عباس؛ موسوی، مهناز و زرگر درق، هانیه .(1388). تجزیه و تحلیل ساختار فضایی شهر تبریز در محدوده بارو با استفاده از روش سنتز فضا. ماهنامه بین المللی راه و ساختمان، 67، 69-58.

Asami, Yasushi., Ayse Sema, Kubat., Kensuke, Kitagava., Shin- Ichi Lida. (2003). Introducing the Third Dimension on Space Syntax: Application on Historial Istanbul, 4th International Space Syntax Symposium, Landon, 48:6.

Benno Volo, L. (1990). History of the city - Islamic and European cities in the Middle Ages, translation: Parvaneh Movahed. Tehran: Center for Academic Publishing.

Bentley, Y., Alan Alkac., P., Sue MacGelin., Graham, S. (2003). Responsive Environments, Translator: Mostafa Behzadfar Tehran. University of Science and Technology.

Batty, M .(2004). A New Theory of Space Syntax,UCL Working Papers Series, Center for Advanced Spatial Analysis (CASA).Paper 75, University College London, ISSN 1467-1298, Available on:www.casa.ucl.ac.uk.

Dougherty, D. L. (2006). Embodying the city: Identity and use in urban public space. Virginia: Virginia State, University.

Hillier, B., Hanson, J. (2003). The social Logic of Space. Transferred to Digital Printing. Cambridge University Press.

Im Sik, C., Zdravko, T., & Ivan, N. (2015). Towards an Integrated Urban Space Framework for Emerging Urban Conditions in a High-density Context. Journal of Urban Design, 20(2), 147-168.

Maller, A. (1998). Emerging Urban Form Types in a City of American Middle West. Journal of Urban Design, l3, 137-149.

Nourberg Schultz, Ch. (2001). Architecture, Meaning and Location, Translation by Vida Norouz Borazjani. Tehran: John Jahan Publishing House.

Salt, Willem. (2003). Metropolitan Governance and Spatial Planning. p: 50.

Talen, E. (2011). Sperawl Retrofit: sustainable Urban Form in Unsustainable Place. New Yourk: Phoenix Urban Research Lab.

Wiedmann, F., Salama, M. A., & Thierstein, A. (2012). Urban Evolution of the City of Doha            An Investigation into the Impact of Economic Transformations on Urban Structures. Urbanev, 29, 2.