مقایسه اثربخشی آموزش همدلی با آموزش مبتنی بر دیدگاه گیری اجتماعی بر شناخت اجتماعی نوجوانان دارای قلدری سایبری

روانشناسی اجتماعی

دوره 9، شماره 59، اردیبهشت 1400، صفحه 27-46   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

اقدس صفری^{* 1}؛ ناصر امینی¹؛ مهدی بهروزی²؛ غلامرضا جعفری نیا³

¹گروه روانشناسی، واحدبوشهر، دانشگاه ازاد اسلامی، بوشهر، ایران

²گروه علوم تربیتی، واحدبوشهر، دانشگاه ازاد اسلامی، بوشهر، ایران

³گروه جامعه شناسی، واحدبوشهر، دانشگاه ازاداسلامی، بوشهر،ایران

چکیده

هدف از پژوهش حاضر مقایسه اثربخشی آموزش همدلی با آموزش مبتنی بر دیدگاه گیری اجتماعی بر شناخت اجتماعی نوجوانان دارای قلدری سایبری بود. روش پژوهش نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون، پس آزمون با گروه کنترل همراه با پیگیری یک ماهه بود. در این پژوهش جامعه آماری دانش‏آموزان دختر دوره اول متوسطه شهر بوشهر در سال تحصیلی 1399-1398 بودند که با استفاده از روش نمونه‌گیری تصادفی ساده تعداد 45 نفر از آنان در دو گروه آزمایش(هر گروه 15 دانشآموز) و یک گروه کنترل(15 نفر) قرار گرفتند. گروه‌های آزمایش تحت آموزش همدلی (10 جلسه 90 دقیقه‌ای) و آموزش مبتنی بر دیدگاهگیری اجتماعی(10 جلسه 90 دقیقه‌ای) قرار گرفتند؛ اما گروه کنترل هیچ‌گونه مداخله‏ای دریافت نکرد و در لیست انتظار باقی ماند. از پرسشنامه قلدری سایبری آنتیادو، کوکینوس و مارکوس(2016) و پرسشنامه شناخت اجتماعی نجاتی، کمری و جعفری(1397) به منظور گردآوری دادهها استفاده شد. تحلیل دادههای به‌دست‌آمده از اجرای پرسشنامهها از طریق نرمافزار SPSS نسخه 24 در دو بخش توصیفی و استنباطی (تحلیل واریانس با اندازه‏گیری مکرر و آزمون تعقیبی بنفرونی) انجام پذیرفت. نتایج نشان داد هر دو درمان مذکور در مرحله پس‌آزمون و پیگیری نسبت به گروه کنترل اثربخشی معناداری بر شناخت اجتماعی نوجوانان دارای قلدری سایبری اعمال کردند(05/0>P). همچنین، آموزش مبتنی بر دیدگاهگیری اجتماعی نسبت به آموزش همدلی در بهبود شناخت اجتماعی مؤثرتر بود(05/0>P).  بر اساس نتایج پژوهش حاضر، میتوان گفت که آموزش مبتنی بر دیدگاهگیری اجتماعی و آموزش همدلی میتوانند به عنوان یک شیوه درمانی برای بهبود شناخت اجتماعی نوجوانان دارای قلدری سایبری در محیطهای آموزشی و درمانی به کار برده شوند.

کلیدواژه‌ها

همدلی# دیدگاهگیری اجتماعی# شناخت اجتماعی#قلدری سایبری

مراجع

بشرپور، سجاد؛ و زردی، بهمن. (1398). خصوصیات روان‌‌سنجی مقیاس تجربه قلدری- قربانی سایبری در دانش‏آموزان. فصلنامه روان شناسی مدرسه، 8(1)، 57-43. ##

پژوهی‌نیا، شیما؛ اسکندری، حسین؛ برجعلی، احمد؛ دلاور، علی؛ و معتمدی، عبدالله. (1398). تدوین و اعتباریابی برنامه آموزش شناخت اجتماعی و تعیین اثربخشی آن بر نشانه‌های نافرمانی مقابله‌ای در کودکان ۷ تا ۹ سال. مجله علوم اعصاب شفای خاتم، 8(1)، 20-11. ##

جمالی، مکیه؛ نوروزی، آزیتا؛ و طهماسبی، رحیم. (1393)، کاربرد سازه­های اساسی نظریه شناخت اجتماعی در پیشگویی سلامت روان دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی بوشهر. دو ماهنامه علمی و پژوهشی طب جنوب، 17(6)، 1251-1236. ##

چین آوه، محبوبه؛ و اخلاقی، مهرنوش. (1398). اثربخشی برنامه دلبستگی‌محورِ مادران بر شناخت اجتماعیِ نوجوانان مبتلا به اختلال اتیسم با عملکرد بالا. فصلنامه کودکان استثنایی، 9(4)، 56-45. ##

دلاور، علی. (1396). مبانی نظری و عملی پژوهش در علوم انسانی و اجتماعی، ویرایش جدید، تهران: انتشارات رشد(تعداد صفحه 432). ##

سلیمانی راد، حسن؛ ابوالقاسمی، عباس؛ و شاکری نیا، ایرج. (1398). اثربخشی درمان شناختی- رفتاری بر شناخت اجتماعی نوجوانان دارای اختلال انفجاری متناوب. مجله دست آوردهای روان شناختی، 26(2)، 136-113. ##

سلیمی، حسین؛ قدم پور، عزت اله؛ و رضایی، فاطمه. (1397). تدوین مدل ساختاری پیش­بینی قربانی شدن قلدری از طریق عوامل محیطی و مهارت­های ارتباطی با واسطه­گری آشفتگی روانشناختی. دوفصلنامه شناخت اجتماعی، 7(2)، 94-71. ##

صیدی، ستار؛ صفاری­نیا، مجید؛ و احمدیان، حمزه. (1399). مدل ارتباط پرخاشگری و دیدگاه گیری اجتماعی با رفتار جامعه پسند با نقش واسطه­ای اعتماد اجتماعی. پژوهش­های روانشناسی اجتماعی، 9(36)، 20-1. ##

طاهر، محبوبه؛ ابوالقاسمی، عباس؛ حاجلو، نادر؛ و نریمانی، محمد. (1394). مقایسه اثربخشی آموزش­های همدلی و مدیریت خشم بر شناخت اجتماعی و علائم اختلال دانش­آموزان مبتلا به اختلال نافرمانی مقابله­ای. فصلنامه سلامت روان کودک، 2(4)، 74-59. ##

عبداللهی، مریم. (1398). تدوین مدل رشد اخلاقی در نوجوانان بر اساس مؤلفه‌های فراشناخت با تأکید بر نظریه شناخت اجتماعی. نشریه رویش روانشناسی، 8(10)، 8-1. ##

غلامرضایی، سیمین؛ نصیری هانیس، غفار؛ منصوری جلیلیان، افسانه؛ حسینی، حسین؛ و عراقی, مریم. (1396). هم‌سنجی تأثیر آموزش مدیریت خشم با آموزش همدلی در پرخاشگری دانش‌آموزان دختر. فصلنامه تدریس پژوهی، 5(4)، 201-185. ##

قیطرانی، بهرام؛ قهاری، شهربانو؛ و سلیمی، بهروز. (1395). اثربخشی آموزش مهارت­های زندگی(مهارت ارتباطی، کنترل خشم، همدلی و تفکر خلاق) بر خودکارآمدی و هوش هیجانی دانش­آموزان. چهارمین همایش رواندرمانی شناختی رفتاری با تمرکز بر انتقال تجارب بالینی بین درمانگران نسل آینده. ##

نظام، حمیدرضا؛ و رضایی، سعید. (1397). طراحی برنامه مهارت­های همدلی مبتنی بر شناخت اجتماعی و بررسی اثربخشی آن بر رفتار جامعه پسند کارکنان خدمات فرودگاهی. پژوهش­های روانشناسی اجتماعی، 8(29)، 131-117. ##

 Antoniadou, N., Kokkinos, C. M., & Markos, A. (2016). Development, construct validation and measurement invariance of the Greek cyber-bullying/victimization experiences questionnaire (CBVEQ-G). Computers in Human Behavior, 65, 380-390. ##

Aslan, D., & Köksal Akyol, A. (2019). Impact of an Empathy Training Program on Children’s Perspective-Taking Abilities. Psychological reports, 0033294119868785. ##

Athanases, S. Z., & Sanchez, S. L. (2020). ‘A Caesar for our time’: toward empathy and perspective-taking in new teachers’ drama practices in diverse classrooms. Research in Drama Education: The Journal of Applied Theatre and Performance, 25(2), 236-255. ##

Bakopoulou, I., & Dockrell, J. E. (2016). The role of social cognition and prosocial behaviour in relation to the socio-emotional functioning of primary aged children with specific language impairment. Research in developmental disabilities, 49, 354-370. ##

Calabrò, R. S., & Naro, A. (2020). Understanding Social Cognition Using Virtual Reality: Are We still Nibbling around the Edges?. ##

Camisasca, E., Miragoli, S., Di Blasio, P., & Feinberg, M. (2019). Co-parenting mediates the influence of marital satisfaction on child adjustment: the conditional indirect effect by parental empathy. Journal of Child and Family Studies, 28 (2), 519-530. ##

Chen, L., Luo, X., Wei, Z., Guan, B., Yuan, X., Ning, Z., & Yang, W. (2011). Correlation study on behavioral problems and self-concept of children with oppositional defiant disorder. Zhong nan da xue xue bao. Yi xue ban= Journal of Central South University. Medical sciences, 36(3), 217-222. ##

Da Silva, J. L., de Oliveira, W. A., Komatsu, A. V., Zequinão, M. A., Pereira, B. O., Caravita, S. C. S., & Silva, M. A. I. (2020). Associations Between Bullying and Depression Among Students in School Transition. Trends in Psychology, 1(1), 1-13. ##

Decety, J., Bartal, I. B. A., Uzefovsky, F., & Knafo-Noam, A. (2016). Empathy as a driver of prosocial behaviour: highly conserved neurobehavioural mechanisms across species. Philosophical Transactions of the Royal Society B: Biological Sciences, 371(1686), 1-10. ##

Dodell-Feder, D., Ressler, K. J., & Germine, L. T. (2020). Social cognition or social class and culture? On the interpretation of differences in social cognitive performance. Psychological medicine, 50(1), 133-145. ##

Flannary, K. M. & Smith, R. L. (2016). The effects of age, gender, and gender role: Ideology on adolescent's social perspective taking ability and tendency in friendships. Journal of Social and Personal Relationships, 34(5), 617-635. ##

Fourie, M. M., Stein, D. J., Solms, M., Gobodo-Madikizela, P., & Decety, J. (2019). Effects of early adversity and social discrimination on empathy for complex mental states: An fMRI investigation. Scientific reports, 9(1), 1-14. ##

Gainsford, K., Fitzgibbon, B., Fitzgerald, P. B., & Hoy, K. E. (2020). Transforming treatments for schizophrenia: Virtual reality, brain stimulation and social cognition. Psychiatry Research, 112974. ##

Garg, P., & Pahuja, S. (2020). Social Media: Concept, Role, Categories, Trends, Social Media and AI, Impact on Youth, Careers, Recommendations. In Managing Social Media Practices in the Digital Economy (pp. 172-192). IGI Global. ##

Gehlbach, H., Brinkworth, M. E., & Wang, M. T. (2012). The social perspective taking process: What motivates individuals to take another’s perspective?. Teachers College Record, 114(1), 197-225. ##

Greenwald, A. G., & Lai, C. K. (2020). Implicit social cognition. Annual Review of Psychology, 71. ##

Jansen, M., Overgaauw, S., & De Bruijn, E. R. (2020). Social cognition and obsessive-compulsive disorder: A review of subdomains of social functioning. Frontiers in Psychiatry, 11, 118. ##

Jones, M. T., & Harvey, P. D. (2020). Neurocognition and social cognition training as treatments for violence and aggression in people with severe mental illness. CNS spectrums, 25(2), 145-153. ##

Juliá-Sanchis, R., Richart-Martínez, M., García-Aracil, N., José-Alcaide, L., Piquer-Donat, T., & Castejón-de-la-Encina, M. E. (2019). Measuring the levels of burnout syndrome and empathy of Spanish emergency medical service professionals. Australasian emergency care, 22(3), 193-199. ##

Kozhuharova, P., Saviola, F., Ettinger, U., & Allen, P. (2020). Neural correlates of social cognition in populations at risk of psychosis: A systematic review. Neuroscience & Biobehavioral Reviews, 108, 94-111. ##

Krygsman, A., & Vaillancourt, T. (2019). Peer victimization, aggression, and depression symptoms in preschoolers. Early Childhood Research Quarterly, 47, 62-73. ##

Kwan, I., Dickson, K., Richardson, M., MacDowall, W., Burchett, H., Stansfield, C., & Thomas, J. (2020). Cyberbullying and children and young people's mental health: a systematic map of systematic reviews. Cyberpsychology, Behavior, and Social Networking, 23(2), 72-82. ##

Lee, Y., Ha, J. H., & Jue, J. (2020). Structural equation modeling and the effect of perceived academic inferiority, socially prescribed perfectionism, and parents’ forced social comparison on adolescents’ depression and aggression. Children and Youth Services Review, 108, 104649. ##

Levine, J. (2020). Clinical convergence of autism, schizophrenia, and Alzheimer’s disease: The case of social cognition. In Neuroprotection in Autism, Schizophrenia and Alzheimer's Disease (pp. 21-53). Academic Press. ##

Longmire, N. H., & Harrison, D. A. (2018). Seeing their side versus feeling their pain: Differential consequences of perspective-taking and empathy at work. Journal of Applied Psychology, 103(8), 894. ##

Luna-Cortés, G., López-Bonilla, L. M., & López-Bonilla, J. M. (2019). The influence of social value and self-congruity on interpersonal connections in virtual social networks by Gen-Y tourists. PloS one, 14(6), e0217758. ##

Mangus, S. M., Bock, D. E., Jones, E., & Folse, J. A. G. (2020). Examining the effects of mutual information sharing and relationship empathy: A social penetration theory perspective. Journal of Business Research, 109, 375-384. ##

Marín-López, I., Zych, I., Ortega-Ruiz, R., Monks, C. P., & Llorent, V. J. (2020). Empathy online and moral disengagement through technology as longitudinal predictors of cyberbullying victimization and perpetration. Children and Youth Services Review, 105144. ##

Martin, A. K., Kessler, K., Cooke, S., Huang, J., & Meinzer, M. (2020). The Right Temporoparietal Junction Is Causally Associated with Embodied Perspective-taking. Journal of Neuroscience, 40(15), 3089-3095. ##

Mazzone, A., Nocentini, A., & Menesini, E. (2019). Bullying in residential care for children: Qualitative findings from five European countries. Children and Youth Services Review, 100, 451-460. ##

McDonald, B., Becker, K., Meshi, D., Heekeren, H. R., & von Scheve, C. (2020). Individual differences in envy experienced through perspective-taking involves functional connectivity of the superior frontal gyrus. Cognitive, Affective, & Behavioral Neuroscience, 1-15. ##

McNaughton Reyes, H. L., Foshee, V. A., Chen, M. S., & Ennett, S. T. (2019). Patterns of adolescent aggression and victimization: Sex differences and correlates. Journal of aggression, maltreatment & trauma, 28(9), 1130-1150. ##

Neufeld, C. B., Palma, P. C., Caetano, K. A., Brust-Renck, P. G., Curtiss, J., & Hofmann, S. G. (2020). A randomized clinical trial of group and individual Cognitive-Behavioral Therapy approaches for Social Anxiety Disorder. International Journal of Clinical and Health Psychology, 20(1), 29-37. ##

Nikolić, M. (2020). Social emotions and social cognition in the development of social anxiety disorder. European Journal of Developmental Psychology, 1-15. ##

Olweus, D., Solberg, M. E., & Breivik, K. (2020). Long‐term school‐level effects of the Olweus Bullying Prevention Program (OBPP). Scandinavian journal of psychology, 61(1), 108-116. ##

Otte, S., Streb, J., Rasche, K., Franke, I., Segmiller, F., Nigel, S., & Dudeck, M. (2019). Self‐aggression, reactive aggression, and spontaneous aggression: Mediating effects of self‐esteem and psychopathology. Aggressive behavior, 45(4), 408-416. ##

Pile, V., Haller, S. P., Hiu, C. F., & Lau, J. Y. (2017). Young people with higher social anxiety are less likely to adopt the perspective of another: Data from the director task. Journal of Behavior Therapy and Experimental Psychiatry, 55, 41-48. ##

Pornprasit, N., & Boonyasiriwat, W. (2018). The effects of perspective-taking on prejudice reduction among Thais: The moderating role of relational self-esteem. Kasetsart Journal of Social Sciences. ##

Portt, E., Person, S., Person, B., Rawana, E., & Brownlee, K. (2020). Empathy and Positive Aspects of Adolescent Peer Relationships: a Scoping Review. Journal of Child and Family Studies, 1-18. ##

Razza, R. A., & Blair, C. (2009). Associations among false-belief understanding, executive function, and social competence: A longitudinal analysis. Journal of Applied Developmental Psychology, 30(3), 332-343. ##

Sampasa-Kanyinga, H., Chaput, J. P., & Hamilton, H. A. (2019). Social media use, school connectedness, and academic performance among adolescents. The journal of primary prevention, 40 (2), 189-211. ##

Sánchez-Pérez, N., Fuentes Melero, L. J., Jolliffe, D., & González-Salinas, C. (2020). Comunicaciones Orales.-Cognitive Empathy mediates the association between family climate and children’s social competence but only in boys. II Jornadas Doctorales de la Universidad de Murcia. ##

Sarge, M. A., Kim, H. S., & Velez, J. A. (2020). An Auti-Sim Intervention: The Role of Perspective Taking in Combating Public Stigma with Virtual Simulations. Cyberpsychology, Behavior, and Social Networking, 23(1), 41-51. ##

Smeijers, D., Benbouriche, M., & Garofalo, C. (2020). The Association Between Emotion, Social Information Processing, and Aggressive Behavior. European Psychologist. 1(1), 1-10. ##

Song, E. (2020). The effect of Nonviolent Communication (NVC) Program for Community Rehabilitation on Empathy, Interpersonal Relationship, and Social Anhedonia in Patients with Schizophrenia. Journal of Korean Public Health Nursing, 34(1), 48-59. ##

Spencer, R., Pryce, J., Barry, J., Walsh, J., & Basualdo-Delmonico, A. (2020). Deconstructing empathy: A qualitative examination of mentor perspective-taking and adaptability in youth mentoring relationships. Children and Youth Services Review, 105043. ##

Subotnik, K. L., Ventura, J., Hellemann, G. S., Zito, M. F., Agee, E. R., & Nuechterlein, K. H. (2020). Relationship of poor insight to neurocognition, social cognition, and psychiatric symptoms in schizophrenia: A meta-analysis. Schizophrenia Research. ##

Timmons, A. C., Han, S. C., Chaspari, T., Kim, Y., Pettit, C., Narayanan, S., & Margolin, G. (2019). Family-of-origin aggression, dating aggression, and physiological stress reactivity in daily life. Physiology & behavior, 206, 85-92. ##

Tosuntaş, Ş. B., Balta, S., Emirtekin, E., Kircaburun, K., & Griffiths, M. D. (2020). Adolescents’ eveningness chronotype and cyberbullying perpetration: the mediating role of depression-related aggression and anxiety-related aggression. Biological Rhythm Research, 51(1), 40-50. ##

Tudkuea, T., Laeheem, K., & Sittichai, R. (2019). Development of a causal relationship model for cyber bullying behaviors among public secondary school students in the three southern border provinces of Thailand. Children and Youth Services Review, 102, 145-149. ##

Van der Graaff, J., Branje, S., De Wied, M., Hawk, S., Van Lier, P., & Meeus, W. (2014). Perspective taking and empathic concern in adolescence: Gender differences in developmental changes. Developmental psychology, 50(3), 881. ##

Walters, G. D. (2020). Crime and social cognition: a meta-analytic review of the developmental roots of adult criminal thinking. Journal of Experimental Criminology, 1-25. ##

Walters, G. D. (2020). Crime and social cognition: a meta-analytic review of the developmental roots of adult criminal thinking. Journal of Experimental Criminology, 1-25. ##

Wang, C. S., Lee, M., Ku, G., & Leung, A. K. Y. (2018). The cultural boundaries of perspective-taking: When and why perspective-taking reduces stereotyping. Personality and Social Psychology Bulletin, 44(6), 928-943. ##

Yuan, G., Liu, Z., & An, Y. (2019). Machiavellianism, Mindfulness and Cyberbullying among Chinese Junior High School Students: The Mediating Role of Empathy. Journal of Aggression, Maltreatment & Trauma, 1-12. ##

Zivnuska, S., Carlson, J. R., Carlson, D. S., Harris, R. B., & Harris, K. J. (2019). Social media addiction and social media reactions: The implications for job performance. The Journal of social psychology, 1-15. ##

Zych, I., Farrington, D. P., Nasaescu, E., Jolliffe, D., & Twardowska-Staszek, E. (2020). Psychometric properties of the Basic Empathy Scale in Polish children and adolescents. Current Psychology, 1-10. ##