اثربخشی درمان شناختی رفتاری بر ادراک بیماری و سرمایه روانشناختی بیماران مبتلا به دیابت نوع دو

روانشناسی اجتماعی

دوره 9، شماره 59، اردیبهشت 1400، صفحه 87-100   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

ابوطالب سعیدی¹؛ شیدا جبل عاملی^{* 2}؛ یوسف گرجی³؛ امراله ابراهیمی⁴

¹دانشجوی دکتری روانشناسی سلامت، گروه روانشناسی، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران

²استادیار، گروه روانشناسی، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران

³استادیار، گروه روانشناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد خمینی شهر، دانشگاه آزاد اسلامی، خمینی شهر، ایران

⁴دانشیار،گروه روانشناسی سلامت، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی اصفهان، اصفهان، ایران

چکیده

هدف از انجام پژوهش حاضر، تعیین اثربخشی درمان شناختی رفتاری بر ادراک بیماری و سرمایه روانشناختی بیماران مبتلا به دیابت نوع دو در شهرکرد در سال 1398 بوده است. در این پژوهش نیمه آزمایشی از طرح پیش‌آزمون-پس‌آزمون و گروه کنترل استفاده شد. بدین منظور 30 نفر از افراد مبتلا به دیابت نوع دو که در انجمن دیابت شهرکرد پرونده داشتند با رعایت ملاک‌های ورود و خروج پژوهش با استفاده از نمونه‌گیری هدفمند انتخاب و به صورت تصادفی در گروه آزمایشی و کنترل (هر گروه 15 نفر) قرار گرفتند. ابزار جمع‌آوری داده‌ها شامل پرسشنامه ادراک بیماری (بردبنت و همکاران، 2006) و سرمایه روان‌شناختی (مک گی، 2011) بود که توسط شرکت‌کنندگان تکمیل شدند سپس گروه آزمایش 8 جلسه 90 دقیقه‌ای تحت درمان شناختی رفتاری قرار گرفت و در نهایت داده‌ها با استفاده از روش تحلیل کوواریانس تجزیه‌وتحلیل شدند. نتایج نشان داد که درمان شناختی رفتاری باعث بهبود ادراک بیماری در بیماران مبتلا به دیابت نوع دو شده است (p <%5). همچنین نتایج نشان داد که درمان شناختی رفتاری باعث افزایش سرمایه روانشناختی و مولفه های آن در بیماران مبتلا به دیابت نوع شد (p <%5). مداخله گروهی شناختی رفتاری با پروتکل به کار گرفته شده در این مطالعه برای افزایش ادراک بیماری و سرمایه روانشناختی در جمعیت مبتلا به دیابت اثربخش بود و می توان از این روش در کنار درمان های دارویی برای بیماران مبتلا به دیابت نوع دو بهره برد. از جمله محدودیت‌های این پژوهش محدود بودن نمونه مورد بررسی از بیماران مبتلا به دیابت نوع دو است که این تعداد نمی‌تواند معرف خوب و کافی برای جامعه باشد. بنابراین تعمیم دادن نتایج فقط به جامعه موردنظر منطقی و امکان‌پذیر است، و برای سطوح دیگر باید با رعایت احتیاط این کار را انجام دهیم. داده‌ها با استفاده از پرسشنامه‌های خود گزارش دهی تهیه شده‌اند که ممکن است سوگیری‌های پاسخ‌دهی در آنان وجود داشته باشد

کلیدواژه‌ها

ادراک بیماری#سرمایه روان‌شناختی# درمان شناختی رفتاری#دیابت

مراجع

احمدی، رحیم؛ فروتن، مریم و علی نواز، مینا. (1394). بررسی مشخصات فردی، علایم بالینی شایع و سابقه رژیم غذایی مصرفی در مبتلایان به دیابت نوع یک و دیابت نوع دو در اسلامشهر تهران. مجله علوم پزشکی رازی، 139 (18)، 102-92. ##

افشاری، علی. (1397). مقایسه اثربخشی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد و درمان مبتنی بر ذهن آگاهی بر تاب آوری زنان در سقط جنین مکرر. نشریه روان پرستاری، 6 (4)، 17-11. ##

اکبری، زینب. (1398). اثربخشی گروه درمانی شناختی-رفتاری بر خویشتن داری سوءمصرف کنندگان مواد مخدرِ مراجعه کننده به مراکز اقامتی ترک اعتیاد(کمپ‌های) شهر تهران. مجله روانشناسی و روانپزشکی شناخت، 6(2)، 85-74##

بزازیان، سعیده و بشارت، محمدعلی. (1389). سبک های دلبستگی، ادارک بیماری و کیفیت زندگی بیماران مبتلا به دیابت نوع یک. روانشناسی معاصر، 5 (1)، 11-3. ##

حمزه پور حقیقی، طاهره؛ دوستی، یارعلی؛ میرزائیان، بهرام و فخری، محمدکاظم. (1394). اثربخشی درمان شناختی رفتاری به شیوه گروهی بر ادراک بیماری و ادراک درد در بیماران مبتلا به آرتریت روماتوئید. مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی کردستان، 20 (11)، 57-45. ##

خوش لهجه صدق، انیس و ابوالمعالی الحسینی، خدیجه. (1395). اثربخشی درمانی شناختی رفتاری بر سرمایه روانشناختی در بیماران زن مبتلا به بیماری ام اس. اولین همایش روان درمانی شناختی رفتاری، تهران. ##

زارعی، سیدصادق و ویسانی، مختار. (1396). اثربخشی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بر تاب آوری در بیماران مبتلا به عفونت اچ آی وی مثبت. کنفرانس ملی پژوهش های نوین در مدیریت، اقتصاد و علوم انسانی، کازرون. ##

صمدزاده، افسانه و صالحی، مهدیه. (1398). تاثیر درمان شناختی رفتاری بر رفارهای خودمراقبتی، خودکارآمدی و بهزیستی روان شناختی بیماران دیابتی. همایش بین المللی روان شناسی بالینی، ارزیابی، تشخصی و درمان، تهران. ##

عزیزی، فروتن و حدایق، فرزاد. (1394). سیر صعودی دیابت و پیش دیابت در ایران. مجله غدد درون ریز و متابولیسم ایران، 17 (1)، 13-1. ##

گل پرور، محسن و میرزایی، زینت. (1395). الگوی ساختاری تاثیر سرمایه روانشناختی بر موفقیت مسیر شغلی با توجه به نقش میانجی تعهد و رضایت. پژوهشنامه روانشناسی مثبت، 2 (2)، 94-81. ##

وطن خواه امجد، فرزانه؛ علی اکبری دهکردی، مهناز و آخوندی، نیلا. (1397). اثربخشی درمان شناختی مبتنی بر ذهن آگاهی بر سرمایه روانشناختی افراد دارای درد مزمن. اولین کنفرانس بین المللی علوم اجتماعی، تربیتی و علوم انسانی و روانشناسی، تهران. ##

ولیدی پاک، آذر؛ خالدی، شادیه و معینی منش، کیومرث. (1394). بررسی اثربخشی آموزش ذهن آگاهی بر افزایش خوش بینی در زنان باردار دیابتی. مجله روانشناسی سلامت، 4 (14)، 78-62. ##

Andreae, S. J., Andreae, L. J., Richman, J. S., Cherrington, A. L., & Safford, M. M. (2020). Peer-delivered cognitive behavioral training to improve functioning in patients with diabetes: a cluster-randomized trial. The Annals of Family Medicine, 18(1), 15-23. ##

Bairy, S., Rao, M. R., Edla, S. R., Manthena, S. R., & Tatavarti, N. G. D. (2020). Effect of an integrated naturopathy and yoga program on long-term glycemic control in type 2 diabetes mellitus patients: A prospective cohort study. International Journal of Yoga, 13(1), 42. ##

Beck, A. T. (2019). A 60-year evolution of cognitive theory and therapy. Perspectives on Psychological Science, 14(1), 16-20. ##

Bitmiş, M. G., & Ergeneli, A. (2015). How psychological capital influences burnout: the mediating role of job insecurity. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 207, 363-368.‏ ##

Boo, S., Oh, H., Froelicher, E. S., & Suh, C. H. (2017). Knowledge and perception of cardiovascular disease risk among patients with rheumatoid arthritis. PloS one, 12(4), e0176291. ##

Clarke, J., Sanatkar, S., Baldwin, P. A., Fletcher, S., Gunn, J., Wilhelm, K., ... & Hadzi-Pavlovic, D. (2019). A Web-Based Cognitive Behavior Therapy Intervention to Improve Social and Occupational Functioning in Adults With Type 2 Diabetes (The SpringboarD Trial): Randomized Controlled Trial. Journal of medical Internet research, 21(5), e12246. ##

Cummings, D. M., Lutes, L. D., Littlewood, K., Solar, C., Carraway, M., Kirian, K., ... & Gatlin, P. (2019). Randomized Trial of a Tailored Cognitive Behavioral Intervention in Type 2 Diabetes With Comorbid Depressive and/or Regimen-Related Distress Symptoms: 12-Month Outcomes From COMRADE. Diabetes care, 42(5), 841-848. ##

Fang, W. C., Chou, K. M., Sun, C. Y., Lee, C. C., Wu, I. W., Chen, Y. C., & Pan, H. C. (2020). Thermal Perception Abnormalities Can Predict Diabetic Kidney Disease in Type 2 Diabetes Mellitus Patients. Kidney and Blood Pressure Research, 45(6), 926-938. ##

Farajzadegan, Z., Jafari, N., Nazer, S., Keyvanara, M., & Zamani, A. (2013). Social capital–a neglected issue in diabetes control: a cross‐sectional survey in Iran. Health & social care in the community, 21(1), 98-103. ##

Georgiou, K., & Nikolaou, I. (2019). The influence and development of psychological capital in the job search context. International Journal for Educational and Vocational Guidance, 19(3), 391-409.‏ ##

Guo, Z., Liu, J., Zeng, H., He, G., Ren, X., & Guo, J. (2019). Feasibility and efficacy of nurse-led team management intervention for improving the self-management of type 2 diabetes patients in a Chinese community: a randomized controlled trial. Patient preference and adherence, 13, 1353. ##

Guo, Z., Liu, J., Zeng, H., He, G., Ren, X., & Guo, J. (2019). Feasibility and efficacy of nurse-led team management intervention for improving the self-management of type 2 diabetes patients in a Chinese community: a randomized controlled trial. Patient preference and adherence, 13, 1353. ##

Hackett, G., Cole, N., Mulay, A., Strange, R. C., & Ramachandran, S. (2020). Long-term testosterone therapy in type 2 diabetes is associated with decreasing waist circumference and improving erectile function. The world journal of men's health, 38(1), 68-77. ##

Hargrove, D., Caza, A., & McCarter, M. W. (2019, July). Third-Party Effects of Psychological Capital: Observer Attributions and Responses. In Academy of Management Proceedings (Vol. 2019, No. 1, p. 18119). Briarcliff Manor, NY 10510: Academy of Management.‏ ##

Hermanns, N., Schmitt, A., Gahr, A., Herder, C., Nowotny, B., Roden, M., ... & Kulzer, B. (2015). The effect of a diabetes-specific cognitive behavioral treatment program (DIAMOS) for patients with diabetes and subclinical depression: results of a randomized controlled trial. Diabetes Care, 38(4), 551-560. ##

Jesse, C. D., Creedy, D. K., & Anderson, D. J. (2019). Effectiveness of psychological interventions for women with type 2 diabetes who are overweight or obese: a systematic review protocol. JBI database of systematic reviews and implementation reports, 17(3), 281-289. ##

Johansen, C., Torenholt, R., Hommel, E., Wittrup, M., Cleal, B., & Willaing, I. (2014). Barriers to addressing psychological problems in diabetes: perspectives of diabetologists on routine diabetes consultations in Denmark. J Psychol Psychother, 4(2), 1-6. ##

Latvia, R. (2013). Factors of resilience wisdom and self efficacy as positive resources of leaders in sample of latvian. Problem Psychology ,5, 96-107. ##

Lee, C. H & Chu, K. K. (2016). Understanding the effect of positive psychological capital on hospitality intern's creativity for role performance. International Journal of Organizational Innovation (Online), 8(4), 213. ##

Morrison, A. E., Zaccardi, F., Chatterjee, S., Brady, E., Doherty, Y., Robertson, N., & Davies, M. J. (2019). Self-Compassion, Metabolic Control and Health Status in Individuals with Type 2 Diabetes: A UK Observational Study. Experimental and Clinical Endocrinology & Diabetes. ##

Moss-Morris, R., Weinman, J., Petrie, K., Horne, R., Cameron, L., & Buick, D. (2002). The revised illness perception questionnaire (IPQ-R). Psychology and health, 17(1), 1-16. ##

Newman, A., Nielsen, I., Smyth, R., & Hirst, G. (2018). Mediating role of Psychological capital in the relationship between social support and wellbeing of refugees. International Migration, 56(2), 117-132.‏ ##

Nie, R., Han, Y., Xu, J., Huang, Q., & Mao, J. (2018). Illness perception, risk perception and health promotion self-care behaviors among Chinese patient with type 2 diabetes: A cross-sectional survey. Applied Nursing Research, 39, 89-96. ##

Pelullo, C. P., Rossiello, R., Nappi, R., Napolitano, F., & Di Giuseppe, G. (2019). Diabetes prevention: Knowledge and perception of risk among Italian population. BioMed research international, 2019. ##

Petrak, F., Herpertz, S., Albus, C., Hermanns, N., Hiemke, C., Hiller, W., ... & Müller, M. J. (2015). Cognitive behavioral therapy versus sertraline in patients with depression and poorly controlled diabetes: the diabetes and depression (DAD) study: a randomized controlled multicenter trial. Diabetes Care, 38(5), 767-775. ##

Wu, C. M., & Chen, T. J. (2018). Collective psychological capital: Linking shared leadership, organizational commitment, and creativity. International Journal of Hospitality Management, 74, 75-84.‏ ##