بررسی سیر تکوین و تاثیرگذاری مدرنیسم بر معماری مجتمع‌های آپارتمانی مسکونی در ایران و ازبکستان

دو فصل‌نامه فضای زیست

دوره 1، شماره 1، اردیبهشت 1400، صفحه 21-41   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

نازنین اسلامی¹؛ فریبا البرزی^{* 2}

¹پژوهشگر دکتری، گروه معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران.

²استادیار، گروه معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران.نویسنده مسئول.

چکیده

پس از جنگ جهانی دوم، در فاصله سال‌های 1325 تا 1357 ه.ش. ایران در معرض تغییرات عمده‌ای در زمینه ساخت مجتمع‌های آپارتمانی مسکونی قرار‌گرفت. همچنین در این دوران در ازبکستان نیز تحولات ‌متعددی در حوزه معماری مسکونی این کشور صورت پذیرفت. هدف از پژوهش حاضر تبیین تاثیر فرآیندهای مدرنیستی حاکم بر این جوامع بر چگونگی ساختاردهی معماری مجتمع‌های‌ مسکونی در دوره معاصر و بازه زمانی پهلوی‌ دوم در ایران و هم‌زمان با آن در ازبکستان می‌باشد تا به این سوالات پاسخ داده‌ شود: آیا جریان‌های مدرنیستی در کشور‌های ایران و ازبکستان بر سیر تحول مجتمع‌های مسکونی در این دو کشور تاثیر‌‌گذار بوده‌اند؟ تحولات معماری مسکونی ایران و ازبکستان در این دوره دارای چه ساختار، ماهیت و وجه‌ تفاوت و شباهتی بوده‌‌اند؟ این پژوهش به‌صورت تطبیقی و با رویکردی کیفی به کمک مطالعات اسنادی صورت‌ گرفته‌‌است که در آن از روش‌ تحقیق تاریخی-تفسیری در بخش گردآوری مبانی‌ نظری-تاریخی و روش ‌تحقیق توصیفی-تحلیلی در زمینه بررسی معماری مجتمع‌های مسکونی استفاده شده ‌‌است. جامعه‌ آماری شامل تمام مجتمع‌های آپارتمانی می‌باشد که به‌ سبک معماری مدرن در ایران در دوره پهلوی ‌دوم و هم‌زمان با آن در ازبکستان ساخته شده‌اند و جامعه‌ نمونه شامل آن تعداد از مجتمع‌های ‌مسکونی می‌باشد که در بازه زمانی مشابه قرار‌ دارند و از نظر شباهت‌های کالبدی و عملکردی دارای قرابت‌های سبک‌شناسانه می‌باشند. نتایج حاصل از پژوهش نشان می‌دهند که مولفه‌های نوین طراحی مجتمع‌های مسکونی در هر سه بعد عینی، عملکردی و کالبدی در دو کشور به‌صورت مشابه نمود یافته‌اند و تجلی مولفه‌های عینی، نسبت به دو مولفه دیگر پررنگ‌تر بوده است؛ اما در اواخر حکومت شوروی در ازبکستان آپارتمان‌هایی ساخته شدند که با بهره‌گیری از تزئینات دوران اسلامی سعی در بازتاب فرهنگ ملی ازبکستان داشتند. همچنین در این دوران در کنار مجتمع‌های آپارتمانی، خانه‌های دوطبقه با حیاط باز خصوصی و با نماهای بیرونی بدون پنجره ساخته شدند که بازگشت به ساختارهای سنتی خانواده ازبک‌ها را نشان‌ می‌دهند.

کلیدواژه‌ها

معماری مسکونی (مجتمع‌های آپارتمانی)؛ معماری معاصر ایران؛ معماری معاصر ازبکستان؛ مدرنیسم

سایر فایل های مرتبط با مقاله

LSJ_Volume 1_Issue 1_Pages E 3-5.pdf

مراجع

• آبراهامیان، یرواند. (1376). مقالاتی در جامعه‌شناسی سیاسی ایران. ترجمه: سهیلا ترابی فارسانی. تهران: شیرازه. (1969).
• اژدری، عباس. (1326). ساختمان خانه‌های ارزان در ایران. آرشیتکت، (4)، 133-125.
• بانی مسعود، امیر. (1399). معماری معاصر در ایران (از سال 1304 تا کنون). مشهد: کتابکده کسری.
• باور، سیروس. (1388). نگاهی به پیدایی معماری نو در ایران. تهران: نشر فضا.
• بدری، روح‌الله. (1391). تحولات سیاسی-اجتماعی آسیای مرکزی در سده نوزدهم میلادی. فصل‌نامه مسکویه، 7‌(22)، 62-23.
• بدیع، ناصر. (1343). تهران بزرگ و علل پیدایش کوی‌های جدید. معماری نوین، (4)، 222-214.
• پاکدامن، ناصر. (1355). آمارنامه اقتصاد ایران در آغاز جنگ جهانی دوم. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
• جوادی، محمدهادی. (1374). تجربه‌های دولت در خانه‌های ارزان. مجموعه مقالات کنگره اول تاریخ معماری و شهرسازی ایران. تهران: سازمان میراث فرهنگی.
• حبیبی، محسن و هورکاد، برنارد. (1384). اطلس کلانشهر تهران. تهران: شرکت پردازش و برنامه‌ریزی شهری.
• خدایار، مسعود. (1336). اولین ساختمان‌های kalad در کوی نارمک. بانک ساختمانی. (6)، 15-10.
• شیبانی، محمد علی. (1325). پیدایش فکر تهیه ساختمان‌های دسته‌جمعی ارزان بها در ایران. آرشیتکت، (1). 33-25.
• طالبی، حامد و فرضیان، محمد و حجت، عیسی. (1393). بررسی نقش حکومت، مردم و معماران در پیدایش کوی‌های مسکونی کوتاه مرتبه تهران در دوره پهلوی دوم. هنرهای زیبا- معماری و شهرسازی، 19(1)،32-23.
• کیاکجوری، خدیجه. (1351). مشخصات کوی‌ها و مساکن در 9 محله شهر تهران (گزارش منتشر نشده). وزارت آبادانی و مسکن، تهران: دفتر مطالعات و معیارهای ساختمانی.
• مختاری طالقانی، اسکندر. (1390). میراث معماری مدرن ایران. تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
• وفایی، عباسعلی. (1388). نگاهی به آموزش فلسفه در آسیای میانه (با تاکید بر ازبکستان). فصل‌نامه حکمت و فلسفه، 5(1)، 49-59.
• ویلبر، دونالد و گلمبک، لیزا، (1374). معماری تیموری در ایران و توران. ترجمه: محمد یوسف کیانی و کرامت‌الله افسر. تهران: سازمان میراث فرهنگی کشور. (1988).
• هنر و معماری. (1350). ساختمان‌های بانک رهنی ایران. هنر و معماری، (11-10)، 124-109.
• هنر و معماری. (1356). طرح جامع آریاشهر. هنر و معماری، (40-39)، 72- 52.

 

• Abazov, (2007). Culture and Customs of the Central Asian Republics. United States: Greenwood Press.
• Akhmedov, Madaminbek Khаtamovich. & Nazarova, Dinara. (2015). The Ways of the Development of Architecture of Independent Uzbekistan. International Journal of Scientific & Technology Research, 4(3), 45-49.
• Castillo, Greg. (1997). Soviet Orientalism: Socialist Realism and Built Tradition. TDSR, 7(2), 33-47.
• Islami, Nazanin. & Alborzi, Fariba. & Soltanzadeh, Hossein. (2021). Revisiting the Influence on Modernism on International Style Architecture in Iran and Uzbekistan. Bagh- e nazar, 18(94), 109-124.
• Meuser, Philip. (2016). Seismic Modernism Architecture and Housing in Soviet Tashkent. Germany: Dom publishers.
• Rujivacharakul, Vimalin & Hazel Hahn, & Tadashi Oshima, Ken. & Christensen, Peter (eds.). (2013). Architecturalized Asia: Mapping a Continent through History. Honolulu: University of Hawai'i Press.
• Stronski, Paul. (2010). Tashkent: Forging a Soviet City (1930-1966). Russia: University of Pittsburgg Press.
• URL 1: Asp-co. (2017). S.P. Residential Tower .Retrieved January 25, 2020, from http://asp-co.ir/fa/Projects/tehran-tower.
• URL 2: Newspaper.hamshahrionline. (2018). Ekbatan Residential Complex. Retrieved January 28, 2020, from https://www.hamshahrionline.ir/news/422280/.
• Vienna Centre of Architecture. (2013). Soviet Modernism 1955-1991: Unknown History. Austria: Park Books.