تدوین معیارهای طراحی شهری بیوفیلیک برای ساماندهی بافت مرکزی شهرها

دو فصل‌نامه فضای زیست

دوره 1، شماره 1، اردیبهشت 1400، صفحه 91-115   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

شایان اسدی¹؛ سیدمحمدرضا خطیبی^{* 2}

¹کارشناسی ارشد طراحی شهری، گروه شهرسازی، دانشکده معماری و شهرسازی، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران.

²استادیار، گروه شهرسازی، دانشکده معماری و شهرسازی، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران. نویسنده مسئول.

چکیده

از مهم‌ترین مشکلات شهرنشینی طی سال‌های اخیر، کاهش و یا حذف مولفه‌های زیست‌محیطی از زندگی شهری هستند که سرمنشا بسیاری از معضلات مختلف به‌وجود آمده در زیستگاه‌های شهری می‌باشند. کاهش کیفیت‌های زیست‌محیطی در فضاهای شهری به‌ویژه در مراکز شهرها، طراحان و برنامه‌ریزان را بر آن داشت که با ارائه رویکرد‌های مختلف، سعی در جبران خسارات ناشی از آسیب‌های وارده به محیط‌زیست داشته باشند. رویکرد شهرسازی بیوفیلیک یکی از به‌روزترین و درعین‌حال جامع‌ترین طرح‌های ارائه‌شده در راستای ساماندهی وضعیت شهرهای گوناگون با درون‌مایه‌های طبیعت‌محور در سرتاسر جهان است که با اتکا به ظرفیت‌های زیست‌محیطی شهرها، قدم در راستای ارتقای کیفیت‌های محیطی آن‌ها می‌گذارد. در این مقاله سعی شده است تا با استفاده از منابع نظری موجود در ارتباط با این رویکرد و بررسی تجارب جهانی در این زمینه و با بهره‌گیری از روش‌های توصیفی و تحلیل اطلاعات در منابع مدنظر، بر اساس روش کارگروه طراحی اقدام به استخراج معیارهای طراحی شهری بر پایه رویکرد شهرسازی بیوفیلیک در بافت‌‌های مرکزی شهرها نماید. بافت مرکزی شهر قزوین به‌عنوان یکی از کهن‌ترین فضاهای شهری ایران و همچنین به دلیل برخورداری از فضاهای سبز طبیعی بر‌جای‌مانده از باغ‌های بزرگ شهری در دوران رونق و شکوه پایتختی سلسله پادشاهی صفویه، می‌تواند به‌عنوان اولین پایلوت اجرایی این الگو در سطح کشور باشد. همچنین در راستای دستیابی به الگوی طراحی بافت‌های مرکزی شهری بر اساس رویکرد بیوفیلیک هشت معیار ضروری شامل: فرم، کالبد و ساختار- حمل‌ونقل و دسترسی- کاربری‌ و فعالیت‌ها- نظام منظر- نظام آموزشی و افزایش آگاهی افراد- زیست بوم- نظام مدیریت و سیاست‌گذاری- انرژی- به‌منظور پیاده‌سازی در حوزه مداخله از اطلاعات به‌دست آمده، استخراج شده‌اند. در انتها نیز، پیشنهادات و راهبردهایی برای پیاده‌سازی این مولفه‌ها در بافت‌های مرکزی شهری و به‌ویژه حوزه مداخله (محدوده میدان شهدا یا سبزه‌میدان قزوین و محورهای اطراف آن)، تدوین و ارائه شده‌اند.

کلیدواژه‌ها

طراحی شهری؛ بیوفیلیک؛ بافت مرکزی؛ قزوین

سایر فایل های مرتبط با مقاله

LSJ_Volume 1_Issue 1_Pages E 15-18.pdf

مراجع

• ابراهیم‌پور، مریم. (1399). برنامه‌ریزی بیوفیلیک، رویکردی جدید در راستای دستیابی به زیست‌پذیری در شهرهای جدید ایران (نمونه موردی: شهر جدید هشتگرد). فصل نامه آمایش محیط، 50، 59-39.
• پامیر، سای. (1391). آفرینش مرکز شهری سرزنده: اصول طراحی شهری و بازآفرینی. ترجمه: مصطفی بهزادفر و امیر شکیبامنش. تهران: انتشارات دانشگاه علم و صنعت، چاپ دوم.(2004).
• جلالیان، سیداسحاق و تردست، زهرا و ویسیان، محمد. (1399). تبیین الگوی شهروند بیوفیلیک (مطالعه موردی: مناطق 9 و 10 کلان شهر تهران). پژوهش‌های جغرافیای انسانی، 25(3) ، 1008 –
• دبیرسیاقی، محمد. (1381). سیر تاریخی بنای شهر قزوین و بناهای آن. قزوین: انتشارات اداره کل میراث فرهنگی استان قزوین.
• ذاکریان، سید ابوالفضل و خانه‌شناس، فرین و حبیبی، پیمانه. (1398). تاثیر الگوهای طراحی بیوفیلیک بر سلامتی و رفاه کارکنان: مرور سیستماتیک. فصل‌نامه تخصصی انجمن ارگونومی و مهندسی عوامل انسانی ایران،7(4)، 11-1.
• رجبی‌پور، فاطمه و دلشاد سیاهکلی، مهسا. (1398). کنکاشی بر پاسخ‌دهی به بروز کفایت اجتماعی در محیط‌های یادگیری نوجوانان متاثر از نوع تجربیات طراحی درنگرش بیوفیلیک. نشریه علمی فناوری آموزش، 14(3)، 738-724.
• زارعی، مجید و نجفی تروجنی، سیده نسیم. (1398). طراحی بافت مرکزی شهرها با رویکرد هویت بخشی به فضا (مطالعه موردی: بافت مرکزی شهر بهشهر). فصل‌نامه مطالعات ملی،20(79)، 137- 115.
• زیاری،کرامت‌الله و اجزاء شکوهی، محمد و خادمی، امیرحسین. (1397). کاهش آلودگی‌های زیست محیطی منطقه 14 تهران با رویکرد برنامه‌ریزی شهری بیوفیلیک. مجله جغرافیا و توسعه فضای شهری، 5(1) ،19-1.
• زیاری،کرامت الله و ابراهیمی، محمد و آروین، محمود و علوی، سیدعلی. (1395). ظرفیت‌سنجی کالبدی بافت مرکزی شهرها به منظور توسعه میان افزا(مطالعه موردی: شهر میناب). کرمان: نشریه مطالعات نواحی شهری ، 3(8) ،78- 63.
• زیاری، کرامت‌الله و ضرغام فرد، مسلم و خادمی، امیرحسین. (1394). برنامه‌ریزی شهری با رویکرد بیوفیلیک- شهر طبیعت‌محور. تهران: نشر آراد کتاب.
• سعیدی‌رضوانی، نوید و فاطمی، نرجس‌سادات و همافر، میلاد و رحیمی، رابعه و حسن زاده، مهرنوش و مهری، فائزه. (1394). روش تحقیق در مطالعات شهری. خراسان رضوی: انتشارات کتابکده کسری.
• قربانی پارام، محمدرضا و باور، سیروس و محمودی نژاد، هادی.(1399). ارزیابی تاثیر اصول معماری بیوفیلیک در کیفیت طراحی مسکن در اقلیم شمال ایران (مطالعه موردی:شهر گرگان). فصل‌نامه علمی-پژوهشی نگرش نو در جغرافیای انسانی، 12(2)، 424-405.
• قره‌بگلو، مینو و نژاد ابراهیمی، احد و جاویدمهر، ملیحه. (1397). ارزیابی مراکز شهری مبتنی بر رویکرد پاسخ‌دهی محیطی. فصل‌نامه علمی-پژوهشی مطالعات شهری،7(27)، 16-3.
• ماجدی، حمید و ملکی، لادن و زرآبادی، زهرا السادات سعیده. (1398). کاربرد ابزار متاسوات در ارزیابی تطبیقی راهبردهای شهرهای بیوفیلیک با تاکید بر تغییرات اقلیمی. فصل‌نامه مطالعات ساختار و کارکرد شهری،6(19)، ١٤٣-125.
• وحدانی چزره خون، حسن و امین‌زاده، بهناز و پارسی، حمیدرضا. (1398). شناسایی مراکز شهری با استفاده از فعالیت‌ها و عملکردهای شهری (نمونه پژوهشی مراکز شهری کلا نشهر تبریز). باغ نظر، 16(70)، 30-17.

 

• Abdullah, Aida.Nasirah& Husain, Kalthom & Husin, Noraini.(2009). Environmental communication and sustainable development in Malaysia: an analysis on environmental NGOs websites design. J. Hum. Capital Dev, 2, 37-52.
• Beatley,Timothy.(2011). Biophilic Cities Intergrating Nature into Urban Design and Planning.USA:Island press.
• Beatley,Timothy.(2016).Planning for Biophilic Cities: From Theory to Practice. Planning Theory & Practice. 17(2), 295-300.
• Beatley,Timothy& Newman, Peter.(2013). Biophilic Cities Are Sustainable, Resilient Cities. Sustainability 2013, 5(8), 3328-3345.From https:// www.mdpi.com/journal/sustainability.
• Beatley,Timothy & Newman, Peter& Boyer, Heather.(2009). Resilient Cities: Responding Cities:Responding to Peak Oil and Climate Change. USA:Island Press.
• (2011).Grey to Green,Working for clean rivers,City of Portland Bureau of Enviromental Services. USA.From https:// www.portlandonline.com/bes/index.cfm.
• Brown D, (2017). Financing biophilic cities. A Global Journal of Innovation in Urban Nature:Biophilic Cities .1(1).12-19.
• Carmona, Mathew.(2014). Explorations in urban design. England:Ashaghate Publishing Limited.
• Çubuk, Meltem. (2012). AVRUPA’DA TARIHSEL VE KÜLTÜREL ÇEVRE KORUNMASI. Mimarlik; Sehir Planlama;Tarihsel ve Dogal Çevre Koruma;Architecture,Urban Planning;Conservation. Retrieved February 29, 2016, From http://mehmet-urbanplanning.blogspot.com.tr/2012/02/avrupada-tarihsel-ve-kulturel-cevre.htm.
• Dias, Bruno Duarte. (2015). Beyond Sustainability – Bophilic and Regenerative Design in Architecture. European Scientific Journal.11(9).147-158.
• Dias, Nuwan& Curwell, Steve& Bichard, (2014). The Current Approach of Urban Design, its Implications for Sustainable Urban Development. Procedia Economics and Finance. 18, 497-508.
• Egercioğlu,Yakup& Yakıcı, Nilay& Ertan,Tuğçe. (2016).Urban Decline and Revitalization Project in Izmir-Tire Historical City Center. Procedia - Social and Behavioral Sciences. 216, 330-337.
• El-Baghdadi,Omniya .(2016). Exploring the Economic Business Case For Incorporating Biophilic Urbanism. Supervisors: Desha Cheryl & Hargreaves Doug & Hargroves Charlie. Ph.D. Thesis.The Queensland University of Technology, School of Earth Environmental and Biological Sciences Faculty of Science and Engineering. Australia: St Lucia.
• Elkington, John & Biringer, Jeniffer. (2016). The Biodiversity Challenge for Business, From http://www.sustainbality.com/reserachandadvocacy
• Tuğçe& Eğercioğlu,Yakup. (2016). Historic City Center Urban Regeneration: Case of Malaga and Kemeraltı, Izmir. Procedia - Social and Behavioral Sciences. 223, 601-607. From http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1877042816304426.
• Green Roofs. (2010). Fedex Cargo Relocation Project, Main Sort Building,Green Roof Project Database, Green Roofs North America. From http://www.Greenroofs.com/Project/preview.php?id=1166.
• Hassan, Aly& Maher Shahin, Mohamed& Morsy, Mahmoud. (2011). Area traffic capacity in centeral areas – Alexandria city center as a case study. Alexandria Engineering Journal .50(4), 367–380.
• Jiang, Boya& Songb, Yifan & Xian Lic, Hong& Siu-Yu Laud, Stephen& Leib, Qinghua.(2020). Incorporating biophilic criteria into green building rating tools: Case studyof Green Mark and LEED. Environmental Impact Assessment Review. 82,1-17.
• Jones, Carla. (2017). Exploring Biophilic Cities as Flourishing Cities. A Global Journal of Innovation in Urban Nature.Biophilic Cities.1(1), 48-53.
• Ju Yang. Perry Pei& Yan. Jinyue. (2016). Modeling Urban Design with Energy Performance. Energy Procedia. 88, 3 – 8. From /http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1876610216300662.
• Kabisch, Nadja& Larondelle, Neele & Reeve, Angela& Martina . (2014). Human-Environmental Interactions in Cities: Challenges and Opportunities of Urban Land Use Planning and Green Infrastructure. UK :Cambridge Scholars Publishing.
• Kambo, Amrita& Drogemuller, Robin& Yarlagadda, Prasad. (2019). Assessing Biophilic Design Elements for ecosystem service attributes – A subtropicalAustralian case. Ecosystem Services,39,1-9.
• Kellert, Stephen R& Calbrese, Elizabeth.(2015). The Practice of Biophilic Design.USA:Terrapin Bright Green.
• Klemeš, Jiri& Varbanov, Petar Sabev& Huisingh, Donald.(2012). Recent cleaner production advances in process monitoring and optimization. Journal of Cleaner Production. 34, 1-8.
• Leach, M Joanne& Lee, Susan E &, Hunt, Dexter V.L& Rogers, Chris D.F.(2017). Improving city-scale measures of livable sustainability: A study of urban measurement and assessment through application to the city of Birmingham. Cities. 71, 80–87.
• Lehmann, Steffen. (2014). Low carbon districts: Mitigating the urban heat island with green roof infrastructure. City, Culture and Society. 5 ,1–8.From /http://dx.doi.org/10.1016/j.ccs.2014.02.
• Nor, Amal Najihah M& Corstanje, Ron& Harris, Jim A.& Brewer,Tim. (2017). Impact of rapid urban expansion on green space structure. Ecological Indicators. 81,274–284. From http://dx.doi.org/10.1016/j.ecolind.2017.05.031.
• O’Nell, Margaret. (2012). Sustainable Chicago. Retrieved May 16, 2012, From http://
  org/sustainability/
• Parsaee, Mojtaba& Demers, Claude MH& Hébert, Marc& Lalonde, Jean-François& Potvin, André .(2019). A photobiological approach to biophilic design in extreme climates. Building and Environment,154,211-226.
• Patarkalashvili, Tamaz.K.(2017). Urban forests and green spaces of Tbilisi and ecological problems of the city. Annals of Agrarian Science.15 (2), 187-191.
• Sanchez, Julia Ayuso& Ikaga, Toshiharu &Sanchez, Sergio Vega. (2018). Quantitative improvement in workplace performance through biophilic design: A pilot experiment case study. Energy and Buildings,177,316-328.
• Shahcharaghi, Azadeh & Bandarabad, Alireza. (2017). Inscription on the Environment (Application of Environmental Psychology in Architecture and Urban Planning). Tehran: Tehran UniversityJihad Organization, Third Edition. [in Persian]
• Senate Development of Urban Development and Enviroment. (2012). Landscape program including Nature Conservation in Berlin. From https://www.berlin.de/sen/uvk/natur-und-gruen
  /landschaftsplanung/.
• Söderlund, Jana & Newman, Peter .(2015). Biophilic architecture: a review of the rationale and outcomes. AIMS Environmental Science, 2(4), 950-969.
• Ramzy, Nelly Shafik.(2015). Biophilic qualities of historical architecture: In quest of the timeless terminologies of‘ life ’in architectural expression. Sustainable Cities and Society.15, 42-56.
• Wilson, O.(1993). Biophilia and the conservation ethic. In Biophilia: The Human Bond with Other Species; Kellert, S., Wilson, E.O., Eds.; USA: Harvard University Press.
• Xue, Fei& Gou, Zhonghua& Lau, Stephan Siu-Lu& Lau, Siu-Kit& Chung, Kin-Hung& Zhang, Jian. (2019). From biophilic design to biophilic urbanism: Stakeholders’perspectives. Journal of Cleaner Production,211,1444-1452.
• Yin, Jie& Yuana, Jing& Nastaran, Arfaeia& Catalano, Paul J.& G. Allena, Joseph& John D, Spenglera. (2020). Effects of biophilic indoor environment on stress and anxiety recovery: A between-subjects experiment in virtual reality. Environment International. 136, 1-10.
• Zydervelt, Erik.(2014). What defines a “Biophilic Citizen”?. From https://pdfs.semanticscholar
  .org /9e11/ 4cb54fb00e2812874af37a299814f9d3326b.pdf
• URL1: Biophiliccities. (2013). Biophilic Cities Member since 2013. From http://biophiliccities
  .org/partner-cities/portland-oregon-2.
• URL2: Environmental Services working for clean rivers .(2005). SW 12th Avenue Green Street. Retrieved May-June,2005, From https://www.portlandoregon.gov/bes/article/123776.
• URL3: Urban Design Group. (2011). What is Urban Design?. From http://www.udg.org.uk/about
  /what-is-urban-design.
• URL4: Weinstein, Nathalie. (2010). GSA: Living wall out for Portland federal building. in Architecture and Engineering. Retrieved Auguest 3, 2010 From http://djcoregon.com/news/
  2010/08/03/gsa-portland-federal-building-living-wall-is-out.