دیالکتیک اجتماعی فضا و فرهنگ؛ بازشناسی و تبیین جامعه شناختی توزیعِ فضایی فرهنگ در شهر اراک

مطالعات جامعه شناختی شهری

مقاله 6، دوره 11، شماره 38، خرداد 1400، صفحه 129-172   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/uss.2021.681576

نویسندگان

مهدی مبارکی¹؛ باقر ساروخانی^{* 2}؛ منصور وثوقی³

¹دانشجوی دکتری گروه جامعه شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم تحقیقات، تهران

²استاد گروه جامعه شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم تحقیقات، تهران (نویسنده مسؤول)

³استاد گروه جامعه شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم تحقیقات، تهران

چکیده

مقاله قصد دارد با استفاده از مفهوم عدالت فضایی، به فهمِ الگوی عینیت­یافته فرهنگ در شهر اراک دست یابد تا ضمن فهم جایگاه فرهنگ در نظام برنامه­ریزی شهری به تشخیص وضعیت تخصیص و نحوه توزیع انواع کاربری­های فرهنگی؛ به عنوان بستر شکل­گیری فعالیت‌های فرهنگی و میزان انطباق آن با نیازها و استحقاق فرهنگی شهروندان بپردازد. روش ترکیبی با رویکرد تبدیلی­هم­زماناست، داده­ها در مراحل کمی و کیفی به طور هم­زمان جمع‌آوری و تحلیل شده­اند. در بخش کمی، جمع­آوری داده­­ها شامل ِمیزان و نوع تقاضاهای فرهنگی و متغیرهای ملاک استحقاق با ابزار پرسشنامه و روش نمونه­گیری متناسب با حجم انجام شد. جمع­آوری اطلاعات مربوط به مطالعات کالبدی (میزان و نحوه توزیع کاربری­های فرهنگی در مناطق شهر) با تحلیل ثانویه انجام و تمامی اطلاعات در نرم­افزارGIS مکانی گردید. طبق نتایج الگوی توزیع فضایی فرهنگ در مناطق شهر اراک مسئله­مند، ناکارا و ناعادلانه است. این توزیع در مناطق شهری محدود، ناکارا و نابرابر بوده و ارتباط معناداری بین ملاک منفعت عمومی با ملاک نیاز و استحقاق فرهنگی شهروندان در شهر اراک وجود ندارد.

کلیدواژه‌ها

برنامه ریزی فرهنگی شهر؛ عدالت فضایی فرهنگ؛ منفعت عمومی؛ نیاز؛ استحقاق

مراجع

- اسفندیاری، آ. (1399، اردیبهشت 22). انتقاد نایب رییس شورای شهر اراک از کاهش سه برابری بودجه فرهنگی‌اجتماعی این شهر طی ۸ سال. بازیابی از ISNA: https://www.isna.ir/news/

- افروغ، ع  ..(1377).  فضا و نابرابری اجتماعی. تهران:  انتشارات دانشگاه تربیت مدرس.

- افلاطون .(1381). جمهوری. ف. روحانی، تهران:  انتشارات علمی و فرهنگی.

- الوانی، س و پور عزت، ع .(1382). عدالت اجتماعی، شالوده توسعه پایدار. کمال مدیریت . 17- 28.

- تقوایی، ع، بمانیان، م، پورجعفر، م و بهرام پورمهدی. (1393). میزان سنجی عدالت فضایی در چارچوب نظریه شهر عدالت محور؛ مورد پژوهشی مناطق 22گانه شهرداری تهران. مدیریت شهری, 391-423.

- حبیبی و مسائلی.(1378).  مصوبات شورای عالی شهرسازی و معماری ایران.

- داداش پور و دیگران،ه .(1394). گفتمان عدالت فضایی در شهر. تهران:  آذرخش.

- راولز، ج. (1385). عدالت به مثابه انصاف : یک بازگویی. (ع. ثابتی، مترجم) تهران: انتشارات ققنوس.

- رفیعیان، م. قاسمی، ا. و نوذری، ک. (1398). تحلیل گفتمان عدالت فضایی در سند سیاست گذاری مدیریت شهری(مطالعه موردی شهر تهران) . جغرافیای اجتماعی شهر, 71-89.

- رفیعیان، م. قاسمی، ا. و نوذری،ک. (1398). صورتبندی جدید از مفهوم گفتمان عدالت فضایی؛ چارچوبی برای تحلیل شهر تهران. دانش شهرسازی, 21-44.

- رهنمایی، م. و شاه حسینی، پ. (1387). فرایند برنامه ریزی شهری ایران. تهران: سمت.

- سن، آ. (1390). اندیشه عدالت. (و. محمودی، و ه. همایون­پور، مترجم) تهران : کندوکاو.

- سوندرز، پ .(1394).  نظریه اجتماعی و مسئله شهری. م. شارع پور، تهران: انتشارات تیسا.

- غفاری، غ .(1395).  پیمایش ملی سنجش سرمایه اجتماعی کشور . تهران:  وزارت کشور شورای اجتماعی کشور.

- مارکس به نقل از اخوان کاظمی، ب .(1379).  عدالت در اندیشه سیاسی غرب.  فصلنامه سیاسی -اقتصادی، شماره  153و 154، 68- 75.

- مبارکی، م و شهبازی، ز .(1393- 92). بررسی وضعیت شاخص های توسعه اجتماعی در شهرستانهای استان مرکزی.  اراک: استانداری مرکزی.

- مصطفوی، ن. (1397). ارزیابی تاب آوری مناطق کلانشهر اراک. اراک: جهاددانشگاهی.

- مهندسین مشاور زیستا .(1381). طرح توسعه و عمران شهر اراک (طرح ها و برنامه های عمران شهری). وزارت مسکن و شهرسازی.

- هاروی، د .(1376). عدالت اجتماعی و شهر. ف. حسامیان, تهران: شرکت پردازش و برنامه‌ریزی شهری.

- هایک به نقل از داداش پور، ه .(1394). گفتمان عدالت فضایی در شهر. تهران: آذرخش.

- هیود، ا .(1388). مقدمه نظریه سیاسی.ع. عالم تهران: قومس.

- Bianchini, F. (2013). Cultural Planning and Its Interpretations. In The Routledge Research Companion to Planning and Culture.

- Bromberg, A. (2007). Why Spatial Justice? Critical Planning,.

- Cardoso, R. (2007). Social Justice as a Guide to Planinig Theory and Practice: Analizing the Portuguese Planing System. International Journal of Urban and Reginal Research, 31, 387-400.

- Coletta, C. (2008). Fostering the creative city. Reports for The Wallace Foundation. CEOs for cities.August.

- Dikec, M. (2001). Justice and the Spatial Imagination,. Enviromental Planing, 33, 1785-1805.

- Fainstein, s. (2005). Planing Theory and the City. Journal of planing education and research, 25.

- Foord, J., & Evans, G. (2008). ؛ Cultural mapping and sustainable communities: planning for the arts revisited,, 17:2, 65-96. Cultural Trends.

- Heyman , H. H., & Kaitz, E. M. (1971). Urban Planing For Social Wellfae: A Model Cities Approach, Praeger Special in U.S Economic and Social Development. Praeger Publishers.

- Lefebver, H. (1993). The Production of Space. Blackwell: Cambridge.

- Lefebvre, H. (1968). The Sociology Of Marx. Alen Lain.

- Lefebvre, H. (1976). The Survival of Capitalism. Allison & Busby.

- Pahl, R. (1975). Whose City? Penguim.

- Peter Marcuse .(2009). Searching for the just city: debates in urban theory and practice,Routledge.

- Pirie, G. (1983). On Space Justice,. Environment and Planing, 465-473.

- Plant, R. (1992). Modern Political Though. Blackwell, Oxford UK and Cambridge U.S.A., Reprinted (Nozick: the entitlement theory of justice).

- Prange, J. (2009). Spatial Justice: A new frontier in planning for just,sustainable communities. Tufts University.

- Redaelli, E. (2013). Assessing a place in cultural planning: A framework for American local governments, , 22:1, . Cultural Trends, 22(1), 30-44.

- Sandercock, L. (1998). Towards Cosmopolis: planning for multicultural cities. London: John Wiley.

- Sandercock, L. (2003). Cosmopolis II: Mongrel Cities in the 21st Century. London: Continuum.

- Simeti, A. (2006). The 'creative city’: moving from ideas to planning practice. . Massachusetts: Thesis (M.C.P.) Massachusetts Institute of Technology, Dept. of Urban Studies and Planning.

- Smit, M. D. (1994). Geography and Social Justice. Oxford: Blackwell.

- Soja, E. (2009, september). The City and Spatial Justice. Retrieved from Justice Spatial /Spatial Justice : https://www.jssj.org

- Young, G., & Stevenson, D. (2013). The Routledge Research Companion to Planing and Culture. ?: ?

- Young, I. (1990). Justice and Politics of Difference. Princeton : Princeton University Press.