الگوی پیشرفت اسلامی ایرانی در حیطه مطالعات جامعه شناسی شهری بر اساس بازخوانی کتاب من لایحضره الفقیه

مطالعات جامعه شناسی

مقاله 6، دوره 14، شماره 52، آذر 1400، صفحه 119-133   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/jss.2021.1913613.1260

نویسندگان

حمید کرامتی¹؛ حسن ستاری ساربانقلی^{* 2}؛ عزیز جوانپور هروی³

¹دانشجوی دکتری شهرسازی، گروه شهرسازی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران.

²دانشیار گروه معماری و شهرسازی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران.(نویسنده مسئول) Email:[e-mail]

³دانشیار گروه الهیات-فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران.

چکیده

حصول به تمدن نوین اسلامی مستلزم شاخصه ها و مبانی نظری خاص تمدنی خود می باشد. بررسی و مطالعات جامعه شناسی شهری در تمدن اسلامی ایرانی مستلزم بهره گیری از بن مایه های فکری اصیل حوزه تمدنی مرتبط با هویت اسلامی ایرانی اصیل خود می باشد. کتاب شریف من لایحضره الفقیه شیخ صدوق، از کتابهای ارزشمند اربعه شیعه و از مهمترین کتابهای روائی عالم تشیع در تمدن اسلامی است. هدف پژوهش حاضر بیان مفاهیم پایه الگوی پیشرفت اسلامی ایرانی در حیطه مطالعات جامعه شناسی شهری براساس بازخوانی متن کتاب من لایحضره الفقیه بوده است. روش تحقیق پژوهش به صورت توصیفی تحلیلی و با ابزار مطالعات کتابخانه ای صورت گرفته است. در هر یک از ابعاد سه گانه اجتماعی-فرهنگی، کالبدی و اقتصادی در حیطه مطالعات جامعه شناسی شهری براساس متن کتاب من لایحضره الفقیه به بیان مفاهیم پایه و بنیادین حاصله پرداخته شده است. یافته های پژوهش بیانگر این نکته است که در حیطه مطالعات شهری، مفاهیم پایه و بنیادین اسلامی براساس متن کتاب من لایحضره الفقیه در ابعاد سه گانه اجتماعی-فرهنگی، کالبدی و اقتصادی را در حیات مادی و معنوی شهر می توان به کاربست. دستاوردهای حاصل از تحقیق می تواند به حصول و کاربست مفاهیم پایه الگوی پیشرفت اسلامی ایرانی در حیطه دانش شهر و شهرسازی منجر شود.

کلیدواژه‌ها

الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت؛ دانش شهرسازی؛ کتاب من لا یحضره الفقیه؛ شیخ صدوق؛ جامعه شناسی شهری

مراجع

• اخوت،هانیه، محمدرضا بمانیان و نینا الماسی‌فر(1393).معماری و شهرسازی سنتی در کشورهای اسلامی. تهران: نشر طحان.
• افشار نادری، کامران (1375). مشترکات شهرسازی جهان اسلام.تهران: نشریه آبادی، شماره 22.
• افرادی،کاظم(1392).مدینه فاضله در ساختارشناسی تفکرات آیت‌الله جوادی آملی.تهران: نشریه مشکوه، شماره 119.
• پورجعفر، محمدرضا و همکاران(1394).انواع شهر اسلامی و اشاراتی به نحوه شاخص سازی در راستای شهری آرمانی-اسلامی. تهران: فصلنامه پژوهشهای معماری اسلامی. شماره هشتم.
• تولایی، نسرین(1382). نقش مذهب در شکل گیری فضاهای جغرافیایی. تهران:نشریه علمی و پژوهشی جغرافیایی، شماره 69.
• جمشیدیها، غلامرضا و آخوندی، محمدباقر(1395). الگویی قرآنی برای سنجش دینداری در ایران. مجله آموزه‌های قرآنی، دانشگاه علوم اسلامی رضوی، شماره 23.
• جوادی آملی، عبدالله (1392)مفاتیح الحیاه. قم: مرکز نشر اسراء.
• دلوی،محمدرضا؛ حاجیان،طالب؛ فیروزی،سارا و روزبهانی،نسیبه(1392). اصول و مفاهیم اساسی مدیریت در منابع اسلامی. اصفهان: انتشارات نقش نگین.
• رحیمی، لیلا و نقی‌زاده، محمد(1395).تجلی عدالت اجتماعی در ساختار شهر اسلامی(محله).تهران: نشریه هویت شهر، شماره 26.
• ستاری ساربانقلی، حسن (1390). اصول مدیریت شهری و شهرسازی رسول اکرم در مدینه النبی. تهران: مجله معرفت، شماره 171.
• سیاف زاده، علیرضا، محمد میره ای و سید علی موسوی.(1395) شناسایی و تبیین اصول اسلامی مدیریت شهری بر اساس آموزه های قرآن: اصل امنیت. تهران: مدیریت فرهنگ سازمانی، شماره1.
• شماعی،علی و اقبال،محمدرضا(1395) عوامل موثر بر ارتقای کیفیت محیط پیاده راههای شهرهای ایرانی-اسلامی(مورد مطالعه: پیاده راه میدان امام حسین(ع) و هفده شهریور). دوفصلنامه علمی-پژوهشی الگوی پیشرفت اسلامی ایرانی، شماره هفتم.
• شیخ صدوق (1394). من لایحضره الفقیه، ترجمه علی اکبر غفاری، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
• ضرابی، اصغر، علینژاد طیبی، کاووس. (1389) تحلیلی بر عناصر کاربری شهری در شهرهای اسلامی. کتاب ماه هنر، شماره 143.
• ظفری، داریوش ، حسن مرادی و محمدحسین حسینی(1392). مبانی شهرسازی ایرانی اسلامی.تبریز:انتشارات فروزش.
• کرمی، اسلام(1395). اصول اجتماعی ساخت شهر و معماری در اسلام رویکردی اجتماعی در تحلیل معماری و شهرسازی اسلامی.تبریز: انتشارات آکادمیک.
• ملکشاهی، غلامرضا(1380). تغییرات ساختاری در اماکن مذهبی شهرهای اسلامی.تهران: نشریه علمی و پژوهشی پژوهشنامه علوم انسانی و اجتماعی، سال اول، شماره سوم.
• نصر، سیدحسین(1389).اسلام و تنگناهای انسان متجدد. ترجمه انشالله رحمتی. تهران:دفتر پژوهش و نشر سهروردی.
• نقی زاده، محمد(1394). آموزه های قرآنی و شهر آرمانی اسلام.تهران: نشریه پژوهشهای معماری اسلامی، شماره 3.
• نقی زاده، محمد (1379). صفات شهر اسلامی از نگاه قرآن کریم. تهران: مجله صحیفه مبین، شماره 22.
• نقی زاده، محمد(1395). فضای حیات طیبه؛ شهر آرمانی اسلام. تهران: نشریه مطالعات معماری ایران، شماره 9.
• Rabah Saoud, Introduction to the Islamic City, FSTC limited 2002