اثربخشی آموزش راهبردهای شناختی و فراشناختی بر خودکارآمدی و اشتیاق تحصیلی دانش آموزان دختر با درماندگی آموخته شده

زن و مطالعات خانواده

مقاله 2، دوره 14، شماره 54، اسفند 1400، صفحه 33-50   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/jwsf.2021.1925355.1545

نویسندگان

الناز احدی¹؛ غلامحسین انتصار فومنی^{* 2}؛ قمر کیانی³

¹دانشجوی دکترای روان‌شناسی تربیتی، دانشکده علوم تربیتی و روان‌شناسی، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران

²استادیار گروه روان‌شناسی، دانشکده علوم تربیتی و روان‌شناسی، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران (نویسنده مسؤل) [e-mail]

³استادیار گروه روانشناسی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران

چکیده

 هدف پژوهش حاضر تعیین اثربخشی آموزش راهبردهای شناختی و فراشناختی بر خودکارآمدی و اشتیاق تحصیلی دانش‌آموزان دختر با درماندگی آموخته‌شده بود. این پژوهش به شیوه نیمه­آزمایشی و با طرح پیش‌آزمون-پس‌آزمون با گروه گواه انجام شد. جامعه آماری پژوهش شامل تمامی دانش‌آموزان پایه یازدهم مدارس شهر مراغه در سال تحصیلی 99-1398 به تعداد 581 نفر بود که پس از اجرای پرسشنامه درماندگی آموخته‌شده کوینلس و نلسون (1988) تعداد 136 نفر از آنان دارای درماندگی آموخته‌شده تشخیص داده شد. برای نمونه‌گیری از روش هدفمند استفاده شد. بنابراین تعداد 40 نفر داوطلب واجد شرایط به‌صورت تصادفی به 2 گروه (20 نفر در گروه آزمایش و 20 نفر در گروه گواه) تقسیم و وارد مطالعه شدند. آزمودنی‌های هر دو گروه، پرسشنامه‌های خودکارآمدی تحصیلی اون و فرامن (1988) و اشتیاق تحصیلی اسکاوفیلی و همکاران (2002) را در مرحله پیش‌آزمون و پس‌آزمون تکمیل کردند. گروه آزمایش به مدت 8 جلسه تحت مداخله آموزشی راهبردهای شناختی و فراشناختی کرمی و همکاران (1393) قرار گرفت. سطح معنی‌داری برای همه آزمون‌ها 05/0 لحاظ گردید. نتایج نشان داد آموزش راهبردهای شناختی و فراشناختی در مرحله پس‌آزمون باعث افزایش نمره خودکارآمدی تحصیلی (001/0>P) و اشتیاق تحصیلی (001/0>P) دانش‌آموزان با درماندگی آموخته‌شده در گروه آزمایش شد. با توجه به یافته‌های پژوهش می‌توان نتیجه گرفت که دانش‌آموزان با درماندگی آموخته‌شده بر این باورند که رویدادها غیرقابل‌کنترل هستند. چنانچه این گروه از دانش‌آموزان در معرض آموزش راهبردهای شناختی و فراشناختی قرار گیرند، خودکارآمدی و اشتیاق تحصیلی آنان افزایش پیدا می‌کند.

کلیدواژه‌ها

راهبردهای شناختی و فراشناختی؛ خودکارآمدی تحصیلی؛ اشتیاق تحصیلی؛ درماندگی آموخته شده؛ دانش آموزان

مراجع

امیری، اعظم؛ زارع، مهدی؛ حیدری، حسن و داودی، حسین. (1398). نقش میانجی­گر انگیزش تحصیلی در تبیین روابط بین خودکارآمدی تحصیلی و خودتنظیمی تحصیلی با فرسودگی تحصیلی در دانش­آموزان دختر. مجله دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی مشهد، 62(4)، 1573-1562.

تقی­زاده، محمداحسان؛ یارالهی، نعمت­اله و بهرامی، زهرا. (1397). بررسی اثربخشی مدل شبیه­سازی ذهن بر کاهش استرس و افزایش انعطاف­پذیری شناختی بزرگسالان مبتلا به لکنت زبان. مجله روانشناسی و روانپزشکی شناخت، 5(2)، 80-67.

خوانساری، مینا؛ تاجری، بیوک؛ سرداری­پور، مهران؛ حاتمی، محمد و حسین­زاده، مرجان. (1398). مقایسه اثربخشی آموزش گروهی شفقت و تئوری انتخاب بر احساس درماندگی آموخته شده و خودکارآمدپنداری دانش­آموزان. مجله علوم روانشناختی، 18(73)، 27-17.

فرخی، حسین؛ کرمی، امیر و میردریکوند، فضل­اله. (1397). تأثیر آموزش راهبردهای فراشناختی در بهبود پیشرفت تحصیلی و کاهش اضطراب امتحان دانشجویان پرستاری. مجله توسعه و آموزش پزشکی، 13(1)، 41-31.

قناعتی، عاطفه و ناستی، ناصر. (1398). بررسی رابطه بین ویژگی­های استاد مطلوب و درگیری تحصیلی با میانجی­گری سرزندگی تحصیلی دانشجویان تحصیلات تکمیلی. مجله توسعه آموزش در علوم پزشکی، 12(33)، 53-43.

کشاورزی، محمدحسن؛ صفری، الهه؛ شکرابی، مهدی؛ فراهانی، علیرضا؛ تقوی­نیا، منصوره و ذبیحی، عاطفه. (1398). تأثیر آموزش راهبردهای شناختی بر پیشرفت تحصیلی دانشجویان پزشکی. مجله راهبردهای توسعه در آموزش پزشکی، 6(2)، 9-1.

کرمی، بختیار؛ اله­کرمی، آزاد و هاشمی، نظام. (1393). اثربخشی آموزش راهبردهای شناختی و فراشناختی بر خلاقیت، انگیزه پیشرفت و خودپنداره تحصیلی. مجله ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، 2(4)،  139-121.

مومنی، خدامرد؛ عباسی، مسلم؛ پیرانی، ذبیح و بگیان، محمدجواد. نقش هیجان­پذیری و جو عاطفی خانواده در پیش­بینی اشتیاق تحصیلی دانش­آموزان. دوفصلنامه راهبردهای شناختی در یادگیری، 5(8)، 182-159.

نریمانی، محمد؛ محمدامینی، زرار؛ زاهد، عادل و ابوالقاسمی، عباس. (1394). مقایسه اثربخشی آموزش راهبردهای یادگیری خودگردان و حل مسأله بر انگیزش تحصیلی دانش­آموزان اهمال­کار. مجله روان­شناسی مدرسه، 4(1)، 155-139.

یارمحمدیان، احمد؛ قمرانی، امیر؛ سیفی، زهرا و ارفع، مریم. (1394). اثربخشی آموزش راهبردهای شناختی بر حافظه، عملکرد خواندن و سرعت پردازش اطلاعات دانش­آموزان نارساخوان. مجله علمی پژوهشی ناتوانی­های یادگیری، 4(4)، 117-101.

Ansong, D., Eisensmith, O., Gina, A. (2019). The importance of self-efficacy and educational aspirations for academic achievement in resource-limited countries: Evidence from Ghana. Journal of Adolescence, 70(25), 13-23.

Archambault, I., Janosz, M., Fallu,  J.S., Pagani,  L,S. (2009). Student engagement and itsrelationship with early high school dropout. Journal of Adolescence, 32(3), 651-670.

Blane, A., Lee, H.C., Falkmer, T., Willstrand, T.D. (2017). Assessing cognitive ability and simulator-based driving performance in poststroke adults. Journal of Behavioural Neurology, 1, 1-9.

Datu, J.A.D., King, R.B. (2018). Subjective well-being is reciprocally associated with academic engagement: A two-wave longitudinal study. Journal of School Psychology, 69, 100-110.

Firth, A.M., Cavallini, I., Sutterlin, S., Lugo, R. (2019). Mindfulness and self-efficacy in pain perception, stress and academic performance. The influence of mindfulness on cognitive processes. Journal of Psychol Res Behav Manag, 12(2), 565-574.

King, R.B., Areepattamannil, S. (2014). What students feel in school influences the strategies they use for learning: Academic emotions and cognitive/meta-cognitive strategies. Journal of Pacific Rim Psychology, 8(1), 18-27.

Landry, N., Gifford, R., Milfont, T.L., Weeks, A., Arnocky, S. (2018). Learned helplessness moderates the relationship between environmental concern and behavior. Journal of Environmental Psychology, 55, 18-22.

Metzger, I.S., Cooper, S.M., Griffin, C.B., Golden, A.R., Opera, I. (2020). Parenting profiles of academic and racial socialization: Associations with academic engagement and academic self-beliefs of African American adolescents. Journal of School Psychology, 82, 36-48.

Owen, S.V., Froman, R.D. (1988). Development of a college academic self-efficacy scale. New Orleans. LA: Annual meeting of the National Council on Measurement in Education. 

Puspita, R., Sugiharto, D.Y., Sugiyo, S. (2020). Group counseling with cognitive therapy group and extinction techniques to reduce academic procrastination. Journal of Bimbingan Konseling, 9(1), 24-28.

Roick, J., Ringeisen, T. (2018). Students' math performance in higher education: Examining the role of self-regulated learning and self-efficacy. Journal of Learning and Individual Differences, 65, 148-158.

Schafeli, W.B., Salanova, M., Gonzalez-Roma, V., Baker, A.B. (2002). The measurement of engagement and burnout. Journal of Happiness Studies, 3, 71-92.

Sengsavang, S., Krettenauer, T. (2015). Children's moral self-concept: The role of aggression and parent–child relationships. Journal of Merrill-Palmer, 61(2), 213-235.

Shen, C.Z. (2018). Does school-related Internet Information seeking improve academic self-efficacy? The moderating role of internet information seeking styles. Journal of Computers in Human Behavior, 86, 91-98.

Solomon, L.J., Rothblum, E.D. (1984). Academicprocrastination: frequency and cognitive-behavioral correlates. Journal of Counseling Psychology, 31(4), 503-509.

Smithers, L.G., Sawyer, A.C., Chittleborough, C.R., Davies, N.M., Smith, G.D., Lynch, J.W. (2018). A systematic review and meta-analysis of effects of early life non-cognitive skills on academic, psychosocial, cognitive and health outcomes. Journal of Nature Human Behaviour, 2(11), 867-880.

Trindade, I.A., Mendes, A.L., Ferreira, N.B. (2020). The moderating effect of psychological flexibility on the link between learned helplessness and depression symptomatology: A preliminary study. Journal of Contextual Behavioral Science, 15, 68-72.

Trouillet, R., Gana, K., Lourei, M., Fort, I. (2009). Predictive value of age for coping: the role of self-efficacy, social support satisfaction and perceived stress. Journal of Aging & Mental Health, 13(3), 357-366.

Zimmerman, B.J. (2011). Motivational Sources and Outcomes of Self-Regulated Learning and Performance: Graduate Center of City University of New York. In: Handbook of self-regulation of learning and performance. Routledge.