پهنه‌بندی توزیع و شدت فقر چندبعدی در شهرستان‌های استان کرمانشاه

مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی

مقاله 5، دوره 16، شماره 2 - شماره پیاپی 55، تیر 1400، صفحه 281-293   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

حسین حاتمی نژاد¹؛ مصطفی هرائینی^{* 2}؛ محمد سینا شهسواری³؛ حجت اله پاشاپور⁴

¹دانشیار، جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه تهران، تهران، ایران

²کارشناسی ارشد، جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

³دانشجوی دکتری، جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه تهران، تهران، ایران

⁴استادیار، جغرافیای سیاسی، دانشگاه امام علی (ع)، تهران، ایران

چکیده

مقدمه: فقر یکی از مهم‌ترین مسائل شهرهای امروزی است. مطالعات نشان داده که اساساً موضوع فقر تنها به کمبود درآمد مربوط نمی‌شود، بلکه به معنای عدم توانایی خروج از وضعیت فقر است.
هدف پژوهش: هدف از انجام این تحقیق بررسی وضعیت فقر به شکلی جامع و با روش آلکایر و فوستر در استان کرمانشاه است.
روش شناسی پژوهش: این پژوهش از نوع کاربردی محسوب می‌شود که با روش توصیفی – تحلیلی انجام‌شده است. در این تحقیق، ابعاد شاخص فقر، مشابه با شاخص فقر چندبعدی گزارش‌های توسعه انسانی برنامه عمران ملل متحد در نظر گرفته‌شده است و داده‌های مورداستفاده این پژوهش برگرفته از داده‌های سرشماری عمومی نفوس و مسکن مرکز آمار سال 1395 است. جامعه آماری تحقیق استان کرمانشاه و زیر بخش‌های آن شامل شهرستان‌ها، مناطق روستایی و شهری می‌شود.
یافته‌ها و بحث: نتایج نشان می‌دهند که 77/2 درصد خانوارهای استان فقیرند و شدت فقر (A) آنان برابر 79/2 درصد است. همچنین، نسبت سرشمار تعدیل‌شده (MO) برابر با 93/3 است. از سویی، میزان و شدت فقر در خانوارهای شهری بیش از خانوارهای روستایی است. 55/1درصد خانوارهای شهری و 22/1 درصد خانوارهای روستایی فقیرند. شدت فقر در خانوارهای شهری 63/1 درصد و در خانوارهای روستایی 16/1 درصد است. در پایان مناطق شهری و روستایی شهرستان‌های استان کرمانشاه بر اساس میزان و شدت فقر با یکدیگر مقایسه شد.
نتایج: بر اساس نتایج مناطق شهری شهرستان‌های روانسر، سنقر، کنگاور و هرسین که کمترین فقر را دارند، در طبقه اول قرار می‌گیرند. شهرستان‌های گیلانغرب و دالاهو و ثلاث باباجانی در طبقه دوم و کرمانشاه و اسلام‌آباد و جوانرود و صحنه در طبقه سوم و مابقی در طبقه چهارم جای گرفتند.

کلیدواژه‌ها

فقر؛ فقر چندبعدی؛ روش آلکایر و فوستر؛ شهرستان؛ استان کرمانشاه

مراجع

افتخاریان، پونه؛ سلیمی فر، مصطفی (1393). بررسی وضعیت فقر در مناطق شهری استان کرمان و مقایسه آن با کل کشور، فصلنامه پژوهش های اقتصادی، سال 14، شماره 3.

جواهری پور، مهرداد (1381)، چالش جهانی فقر شهری، مجله رفاه اجتماعی. سال 2، شماره 6.

جواهری پور، مهرداد (1383)، سیاست اجتماعی و فقر از برنامه های تعدیل ساختاری تا راهبردهای کاهش فقر. مجله رفاه اجتماعی، دوره 3، شماره 13.

جواهری، حسن؛ حاتمی نژاد، حسین؛ زیاری، کرامت اله؛ پور احمد، احمد؛ (1393). رویکرد فازی و پهنه بندی فقر چندبعدی در فضاهای شهری (نمونه موردی: شهر کامیاران)، فصلنامه برنامه ریزی منطقه ای، دوره 4، شماره 13.

حاتمی نژاد، حسین، هرائینی، مصطفی، علیزاده، پریا. (1397). تحلیلی بر توزیع خدمات فرهنگی در شهرستان‌های استان قزوین. فصلنامه علمی - پژوهشی برنامه ریزی منطقه ای، 8(30)، 67-76.

حسنوند، داریوش؛ نادمی، یونس؛ (1396). اثرات توسعه‌ی مالی بر کاهش فقر در ایران، فصلنامه تحقیقات اقتصادی، دوره 52، شماره 1.

خاندوزی، سیداحسان؛ شهسواری، سجاد؛ علم خواه، عبدالله؛ (1395). ارزیابی سیاست های فقرزدایی در پنج برنامه توسعه جمهوری اسلامی ایران. مجله راهبرد توسعه، شماره 46.

خدادادکاشی، فرهاد، شهیکی تاش، محمدنبی، (1391). سنجش شدت فقر در خانوارهای روستایی و مقایسه آن با خانوارهای شهری در ایران. مجله روستا و توسعه. دوره 15، شماره 3.

خسروی نژاد، علی اکبر (1391). برآورد فقر و شاخص های فقر در مناطق شهری و روستایی. مجله مدل سازی اقتصادی،دوره 6، شماره 2.

خلج، سکینه؛ یوسفی، علی (1393). پهنه بندی توزیع و شدت فقر چند بعدی در مناطق شهری و روستایی ایران. برنامه ریزی و آمایش فضا دوره 18، شماره 4

دربان آستانه علیرضا، هرائینی مصطفی (1398)، تحلیل فضایی تاب آوری اجتماعی, اقتصادی اجتماعات محلی در برابر زلزله (مطالعه موردی: بخش آفتاب-شهرستان تهران). جغرافیا و برنامه­ریزی، دوره  23،  شماره  68; صص 91 - 111 .

راغفر، حسین، محمد فرد، زهرا؛ سنگری مهذب، کبری (1392). اندازه گیری فقر چند بعدی در شهر تهران، مجله پژوهش های اقتصادی (رشد و توسعه پایدار)، سال13،  شماره 2.

راغفر، حسین؛ ابراهیمی، زهرا. (1386). فقر در ایران طی سال‌های ۱۳۸۳-۱۳۶۸. رفاه اجتماعی. دوره ۶ ، شماره 24.

راغفر، حسین؛ اسفندیارپور، مهدیه؛ (1394). اندازه گیری فقر چندبعدی در ایران طی سال­های ۱۳۹۲-۱۳۸۸ (با استفاده از روش آلکایر فوستر). فصلنامه راهبرد اقتصادی، شماره 13.

راغفر، حسین؛ باباپور، میترا؛ یزدان پناه، محدثه؛ (1394). بررسی رابطه رشد اقتصادی با فقر و نابرابری در ایران طی برنامه­های اول تا چهارم توسعه. فصلنامه مطالعات اقتصادی کاربردی ایران، دوره 4، شماره 16.

روستایی، شهریور؛ احدنژاد روشتی، محسن؛ اصغری زمانی، اکبر، زنگنه، علیرضا. (1391). توزیع فضایی فقر شهری در شهر کرمانشاه. رفاه اجتماعی. دوره 12، شماره 45.

زاهدی اصل، محمد؛ بساطیان، سیدمحمد (1390). مسائل و مشکلات فقر در ایران. برنامه ریزی رفاه و توسعه اجتماعی، دوره   3، شماره  7 .

سیف اله، مراد ملکی، شهریور، مجتبی (1394). مفهوم شناسی و ارزیابی «فقر اقتصادی» به عنوان زمینه ساز تهدید امنیت اجتماعی در جمهوری اسلامی ایران، مجله آفاق امنیت، دوره 8، شماره 27.

عالیزاده، هانیه؛ خانلو، نسیم؛ (1394). تحلیل نقش حاشیه نشینی در توسعه پایدار شهری (نمونه موردی: شهر پاکدشت). اولین کنفرانس بین المللی انسان، معماری، عمران و شهر، تبریز

عبداللهی، علی اصغر؛ قاسمی، مسلم؛ شیخ علی پور، بهزاد؛ (1395). تحلیل توزیع فضایی فقر در نواحی شهری با استفاده از تکنیک Morris؛ (مطالعه موردی: شهرستان های استان کرمان)، فصلنامه تحقیقات جدید در علوم انسانی، دوره 3، شماره 9

عسکری، محمد مهدی؛ غفورزاده، حسین؛ (1393). تحلیل مقایسه ای شاخص فقر چندبعدی در اسلام و اقتصاد متعارف، فصلنامه مطالعات اقتصاد اسلامی، سال 6، شماره 3

کرمی، محمد؛ سرخ کمال، کبری؛ شهاب الملک، جعفر؛ ملک محمودی، حمید؛ (1392). تحلیل سلسله مراتب شهری استان کرمانشاه در طی شش دوره سرشماری (1335 تا 1385). مجله آمایش محیط، دوره 6، شماره 22.

لطفی، صدیقه؛ باباخانزاده، ادریس؛ (1391). بررسی سلسله مراتب شهری و پدیده نخست شهری در استان کرمانشاه در طی سال های 1355 تا 1385. مجله برنامه ریزی فضایی، شماره 7.

متوسلی، محمود؛ آقابابائی رضا. (1386). استفاده از رویکرد فقر قابلیتی در تحلیل اثربخشی سیاستهای مبارزه با فقر در ایران طی سالهای پس از انقلاب. فصلنامه برنامه ریزی و بودجه.  دوره 12، شماره 4.

محمدپورزرندی، حسین؛ طباطبایی مزدآبادی، سیدمحسن (1394). جایگاه آموزش در توسعه پایدار شهری، فصلنامه اقتصاد و مدیریت شهری، دوره 3، شماره 10.

محمودی، ابوالفضل (1392). برآورد خط فقر نسبی در مناطق شهری ایران کاربرد داده‌های پانل در سیستم مخارج خطی. مجله پژوهش های رشد و توسعه اقتصادی. سال 4، شماره 13.

محمودی، وحید؛ صمیمی فر سیدقاسم (1384). فقر قابلیتی. مجله رفاه اجتماعی. سال 4، شماره 17.

نصرت آبادی، مهدی؛ چرخلو اسماعیل؛ حلوایی پور، زهره؛ (1395). فقر چند بعدی خانوارهای دارای کودک در استان کرمان با بکارگیری رویکرد نسلی: 1392-1363. مجله توسعه اجتماعی. دوره 11، شماره 1.

یوسفی، علی؛ مهدیان، شکیبا؛ خلج، سکینه؛ (1394). شناسایی عوامل تعیین‌کننده ی فقر چندبعدی در مناطق روستایی ایران، فصلنامه پژوهش های روستایی، شماره 24.

Alkire, S. (2008). Choosing Dimensions: The Capability Approach and Multidimensional Poverty.

Alkire, S., & Foster, J. (2008). Counting and Munltidimensional Poverty Measurement. OPHI. Retrieved from https://ideas.repec.org/cgi-bin/htsearch?cmd=Search!&db=&de=&dt=range&fmt=long&m=all&np=4&ps=50&q=multidimensional+poverty&s=R&sy=1&ul=&wf=4BFF\nhttp://www3.qeh.ox.ac.uk/pdf/ophiwp/OPHIWP007.pdf

Baker, J., & Schuler, N. (2004). Analyzing urban poverty: A summary of methods and approaches. World Bank Policy Research. https://doi.org/10.1177/0956247808096115

Betti, G., Cheli, B., Lemmi, A., & Verma, V. (2006). Fuzzy Set Approach to Multidimensional Poverty Measurement. In Springer (Vol. 67, pp. 115–137). https://doi.org/10.1007/978-0-387-34251-1

Bossert, W., Chakravarty, S. R., & D’Ambrosio, C. (2013). Multidimensional Poverty and Material Deprivation with Discrete Data. Review of Income and Wealth, 59(1), 29–43. https://doi.org/10.1111/j.1475-4991.2012.00519.x

Deutsch, J., & Silber, J. (2005). Measuring multidimensional poverty: An empirical comparison of various approaches. Review of Income and Wealth, 51(1), 145–174. https://doi.org/10.1111/j.1475-4991.2005.00148.x

Fotros, M. H., & Ghudsi, S. (2014). Alkire and Foster’s method for measuring multidimensional poverty. Economic Journal, 4(11), 77–92.

Salazar, Roberto Carlos Angulo; Díaz, Beatriz Yadira; Pinzón, R. P. (2013). A Counting Multidimensional Poverty Index in Public Policy Context: the case of Colombia. OPHI Working Paper 62. Retrieved from http://www.ophi.org.uk/wp-content/uploads/ophi-wp-62.pdf

Waglé, U. R. (2008). Multidimensional poverty: An alternative measurement approach for the United States? Social Science Research, 37(2), 559–580. https://doi.org/10.1016/j.ssresearch.2007.06.013