بررسی سطح توسعه‌یافتگی روستاها با استفاده از مدل‌های SWOT و AHP (مطالعه موردی: دهستان پسیخان بخش مرکزی رشت)

جغرافیا و مطالعات محیطی

دوره 10، شماره 38، مرداد 1400، صفحه 69-81   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

محسن قربان زاد کهنه سری¹؛ سیده صدیقه حسنی مهر^{* 2}؛ رفعت شهماری اردجانی³؛ حسین اصغری³

¹دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد آستارا، آستارا، ایران

²استادیار گروه جغرافیا، واحد آستارا، دانشگاه آزاد اسلامی، آستارا، ایران

³استادیار گروه جغرافیا دانشگاه آزاد اسلامی واحد آستارا، آستارا، ایران

چکیده

روستاها نقش مهمی در توسعه مناطق را ایفا می‌کنند. هدف این پژوهش بررسی سطح توسعه‌یافتگی روستاها با استفاده از مدل‎های SWOT و AHP و (مطالعه موردی: دهستان پسیخان بخش مرکزی رشت) است. این پژوهش از نوع پژوهش‌های توصیفی - تحلیلی و از نظر هدف یک پژوهش کاربردی است. جامعه آماری پژوهش را مسئولین و روستاییان دهستان پسیخان بخش مرکزی رشت تشکیل می‌دهند. روش جمع آوری اطلاعات بصورت میدانی و کتابخانه‎ای است. جهت بررسی از آمار و اطلاعات موجود در فرهنگ آبادی‌ها در طی دوره‌های آماری 1395-1385 استفاده شده است. برای تجزیه و تحلیل داده‌ها از مدل‌های SWOT و AHP استفاده گردید. نتایج تحقیق حاکی از آن است که روستای صف سر در سطح یک توسعه یافتگی قرار داشته و جز روستاهای توسعه یافته دهستان می‌باشد و روستای کلش طالشان و آتشگاه از روستاهای نسبتاً توسعه یافته و سایر مناطق روستایی از روستاهای توسعه نیافته دهستان می‎باشند. اگرچه مطالعات نشان می‌دهد که توان‌های زیادی در سطح روستاهای دهستان پسیخان در جهت رسیدن به توسعه روستایی وجود دارد؛ اما در وضعیت فعلی سکونتگاه‌های روستایی شهرستان رشت دچار عدم تعادل و توازن در سطح توسعه یافتگی بوده و توسعه روستاهای این شهرستان با چالش‌ها و موانع جدی مواجه است. این امر حاکی از آن است که سکونتگاه های روستایی شهرستان رشت دچار عدم تعادل و توازن در سطح توسعه یافتگی بوده است و باید با توجه به نقاط قوت و ضعف و فرصت‌ها و تهدیدهای موجود در منطقه در صورت امکان به کمک دهیاری ها و شوراهای روستایی روستاها برخوردار از خدمات گردند.

کلیدواژه‌ها

توسعه‌یافتگی؛ روستا؛ مدل AHP؛ مدل SWOT؛ دهستان پسیخان رشت

مراجع

آزادی، یونس. بیک محمدی، حسن (1391). «تحلیل و طبقه‌بندی سطوح توسعه‌یافتگی نواحی روستایی شهرستان‌های استان ایلام»، مجله برنامه ریزی فضایی، سال دوم، شماره 2.

ارغان، عباس. داوری، عطیه. فرج زاده، کرامت اله (1393). «مکان یابی مراکز بهینه توسعه سکونتگاه‌های روستایی در شهرستان قائم شهر؛ مورد: دهستان کوهساران». فصلنامه برنامه ریزی منطقه‌ای، سال 4،  شماره 14، صص 146-133.

اشرفی، مجید؛ جرجانی سرخوانکلاته، محمد ابراهیم؛ حسینی، سید محمدرضا؛ چراغعلی، محمودرضا (1399). «کاربرد تکنیک AHP در شناسایی و اولویت بندی عوامل موثر بر شهرداری کارآفرین با رویکرد توسعه گردشگری». مجله آمایش جغرافیایی فضا.

اصغرپور، محمدجواد (1393). «تصمیم گیری چندمعیاره». چاپ دوازدهم. تهران : دانشگاه تهران.

ایمانی جاجرمی، حسین. فیروزآبادی، سید احمد (1386). «بررسی مدل‌های سنجش عملکرد مدیریت محلی با تأکید بر سازمان‌های مدیریت شهری و روستایی در ایران»، فصلنامه علوم اجتماعی، شماره 32 ، صص  91-111.

بدری، سید علی. موسوی، سید عارف (1388). «مدیریت نوین روستایی در جستجوی راهکاری مناسب برای توسعه دهیاری‌ها»، چاپ اول، انتشارات فرهنگی اشتیاق نور.

بوکانی، رشید. مکاری، آوات. بهرامی، سلطان (1391). «ارزیابی سطح توسعه اجتماعی سکونتگاه‌های روستایی با استفاده از مدل AHP (محدوده مورد مطالعه: حوزة روستایی اخترآباد شهرستان ملارد)»، همایش ملی شهرهای مرزی و امنیت؛ چالش‌ها و رهیافت‌ها، دانشگاه سیستان و بلوچستان، صص 463-450.

توکلی، جعفر. میرک‌زاده، علی‌اصغر. ابراهیمی، مراد (1393). «سنجش سطح توسعه‌یافتگی اجتماعی و اقتصادی روستاهای بخش مرکزی شهرستان کوهدشت»، پژوهش‌های روستایی، دوره 5، شماره 1، صص235-213.

حبیبی، کیومرث. نسترن، مهین. محمدی، مهرداد (1393). «ﺳﻨﺠﺶ ﭘﺎﯾﺪاری ﻣﺤﻠﻪﻫﺎی ﺷﻬﺮی در ﺑﺎﻓﺖﻫﺎی ﺳﮑﻮﻧﺘﯽ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺳﯿﺴﺘﻢ اﺳﺘﻨﺘﺎج ﻣﻨﻄﻖ ﻓﺎزی ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻣﻮردی: ﻣﺤﻼت ﺷﻬﺮ ﺳﻨﻨﺪج»، ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰی ﺷﻬﺮی، ﺳﺎل دوم، ﺷﻤﺎره ﻫﻔﺘﻢ.

حکمت نیا، حسن. موسوی، میرنجف (1390). «کاربرد مدل در جغرافیا با تاکید بر برنامه‌ریزی شهری و ناحیه‌ای»، انتشارات علم نوین. چاپ دوم.

حیاتی، داریوش. نوروزی، مرضیه (1394). «سازه‌های موثر بر معیشت پایدار روستایی از دیدگاه کشاورزان». علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران، جلد 11، شماره 1، صص 144-127.

رضوانی، محمدرضا (1391). «مبانی برنامه‌ریزی توسعه روستایی». چاپ پنجم. تهران: انتشارات سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور.

رئیسی دهکردی، شهرام. اکبری افروزی، رقیه. اسماعیلی خوش مردان، علی (1396). «توسعه منطقه‌ای در روستاها (ابزارهای تحلیلی و سیاست‌های عمومی)». انتشارات پیک نور، چاپ اول، صص 183-1.

زنگی آبادی، علی. علیزاده، جابر. احمدیان، مهدی (1390). «تحلیلی بر درجه توسعه یافتگی شهرستان‎های استان آذربایجان شرقی با استفاده از تکنیک AHP»، نگرش‌های نو در جغرافیای انسانی، شماره 13، صص 84-69.

صفایی پور، مسعود. مدانلو جویباری، مسعود (1394). «سنجش توسعه پایدار با استفاده از تحلیل شبکه در منطقه 17 تهران»، نشریه شهر پایدار، دوره 2، شماره 4، صص 130-111.

قربان زاد کهنه سری، محسن (1397). «بررسی عوامل اقتصادی تاثیرگذار بر توسعه مدیریت مشارکتیروستایی». رویکردهای پژوهشی نوین در مدیریت و حسابداری، شماره 5، صص 97-89.

میرآبادی، مصطفی (1394). «تحلیل و تبیین فضایی نابرابری‌های اجتماعی در نواحی شهر مهاباد»، رساله دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات.

یزدان پناه، کیومرث. کلانتری، محسن. نوری، سمیه (1394). «تحلیل ساختار فضایی جمعیت سکونتگاه‍های شهری و روستایی». پژوهش‌های جغرافیایی برنامه ریزی شهری، دوره 3، شماره 2، صص 190-165.

Alkan Olsson, J. (2009). A goal oriented indicator framework to support integrated assessment of new policies for agri-environmental systems, environmental science & policy, 12:562-572.

Anna Andersson, Soren Hojgard, Ewa Rabinowicz (2017).  Evaluation of results and adaptation of EU Rural Development Programmes, Rural Development, 67:298-314.

Booth, K. (2012). Environmental Pragmatism and Bioregionalism; Contemporary Pragmatism, Philosophy Journal, Vol. 9, 1:67-84.

Chiangmai, Chartchai (2017). Creating efficient collaboration for knowledge creation in area based rural development, Kasetsart Journal of Social Sciences, Vol 38, 2:175-180.

Gehan A. G. Elmenofi, Hamid El Bilali, Sinisa Berjan (2014). Governance of rural development in Egypt, Annals of Agricultural Sciences, Volume 59, 2:285-296.

Julio A. Berdegué, Isidro Soloaga. (2018). Small and medium cities and development of Mexican rural areas, rural areas, 10:277-288.

Murat, S., Kazan, H., Coskun, S. (2015). An Application for Measuring Performance Quality of Schools by Using the Promethee Multi Criteria Decision Making Method. Journal of Social and Behavioral Sciences. 195:729-738.

Simon, W. (2011). Centre-Periphery Relationship in the Understanding of Development of Internal Colonies, International Journal of Economic Development Research and Investment, 2:147-156.

Stevanovic, A., Ristanovic, V., Calovic, D., Lalic, G., Zuza, M., & Cvijanovic, G. (2020). Small Farm Business Analysis Using the AHP Model for Efficient Assessment of Distribution Channels. Sustainability, 12:1-15. 

Straka, J., Tuzova, M. (2016). Factors Affecting Development of Rural Areas in the Czech Republic: A Literature Review. Social and Behavioral Sciences. 7:496 -505.

Mottiar Ziene, Karla Boluk, Carol Kline (2018). The roles of social entrepreneurs in rural destination development, rural Development, 68:77-88.