بررسی کیفیت زه آب‎های غرب کارون بر اساس استاندارد ویل کاکس و ارزیابی امکان استفاده از آنها درکشاورزی

Journal of Water Science & Engineering

دوره 8، شماره 22، اردیبهشت 2019، صفحه 29-45   

نوع مقاله: Original Article

نویسندگان

لیدا برونی؛ داود خدادادی دهکردی^* ؛ حیدر علی کشکولی

چکیده

تحقیق حاضر با هدف بررسی و مطالعه آخرین وضعیت کیفی زه‎آب‎های کشاورزی کشت و صنعت غرب کارون با رویکرد استفاده مجدد از این زه‎آب‎ها انجام گرفت. بدین منظور ابتدا متوسط پارامترهای کیفی سالیانه چهار زهکش این کشت و صنعت در یک دوره آماری دو ساله (1394-1393) محاسبه گردید. سپس با استاندارد طبقه‌بندی ویل‎کاکس کیفیت آب در هر زهکش برای استفاده مجدد مورد بررسی قرار گرفت. با توجه به نتایج این طرح، طرح دهخدا با مساحت 25 هزار هکتار دارای بیش‌ترین خروجی EC، سپس طرح‎های امیرکبیر با مساحت 15 هزار هکتار و میرزاکوچک‎خان با 14 هزار هکتار دارای رتبه‎های بعدی خروجی EC بودند. بر اساس جدول طبقه‌بندی ویل‎کاکس زه‎آب‎های تمامی زهکش‎های مورد مطالعه از لحاظ شوری دارای کیفیت بد (بین 8/6 تا 6/10 dS/m) و در گروه C4 قرار گرفتند. براساس نتایج به دست آمده در این تحقیق میانگین EC درکانال نیشکر(کشت و صنعت امیرکبیر و کشت و صنعت دهخدا) 67/6846 میکروموس بر سانتی‎متر بوده و نیز میانگین نسبت جذب سدیم در این زهکش 03/1 می‎باشد. میانگین EC به دست آمده درپل راه آهن 00/15015 میکروموس بر سانتی‎متر  و نیزمیانگین نسبت جذب سدیم در این زهکش 18/2 می باشد. EC و نسبت جذب سدیم به دست آمده در سال 1393 در زهکش شهیدملکی به ترتیب 10620 میکروموس بر سانتی‎متر و66/1 و همچنین در زهکش شهید احمدیان به ترتیب 8000 میکروموس بر سانتی‎متر و88/1 می باشد. بنابرین از لحاظ شوری (EC) و نسبت جذب سدیم (SAR) کیفیت زه‎آب کانال نیشکر (کشت و صنعت امیرکبیر و کشت و صنعت دهخدا) و زهکش پرورش ماهی شهید احمدیان در طبقه‎بندی C4S2 و زهکش پرورش ماهی شهید ملکی و پل راه آهن در طبقه‎بندی C4S3 قرار گرفتند. در نهایت، راهکار عملی پیشنهادی برای استفاده از زهاب‎ اراضی غرب کارون، استفاده از روش تلفیق آن‌ها با آب با کیفیت بهتر، نظیر آب رودخانه کارون و یا آب سایر رودخانه‎های استان بود.

کلیدواژه‌ها

زهکش؛ زه‎آب؛ کیفیت آب؛ EC

مراجع

بی نام(1395). گزارشات سازمان آب و برق خوزستان.

اخوان، ک و یارقلی، ب. (1396). امکان‎سنجی کیفی استفاده از زه‎آب شبکه آبیاری و زهکشی مغان جهت آبیاری کشاورزی. اولین کنگره بین المللی آب، خاک و علوم محیطی، دانشگاه شهید بهشتی، 11 اسفند 1396، تهران، ایران.

بختیاری، م. (1394). تاثیر تجمع زه‎آب‎های انتهایی بر عملکرد طرح‎ها (دهخدا و کوثر). پایان‎نامه کارشناسی ارشد، دانشکده کشاورزی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز، صفحات 31،32و63.

توکلی،م وطباطبایی، م.(1378). آبیاری با فاضلاب تصفیه شده. نشریه کمیته ملی آبیاری و زهکشی ایران، شماره 28، ص 28-1.

ترابی زاده، م. ا. (1394). تغییرات کیفی هدایت الکتریکی رودخانه کارون از سد تنظیمی گتوند تا بهمن شیر آبادان. دهمین سمینار بین المللی مهندسی رودخانه، دانشگاه شهید چمران، 29 دی تا 1 بهمن 1394، اهواز، ایران.

حویزاوی، س.، ناصری، ع و ایزدپناه، ز. (1395). تاثیر آبیاری با زهاب نیشکر بر خصوصیات شیمیایی خاک. مجله مدیریت آب و آبیاری، شماره 1، ص 132-117.

رادفر، م.، محمدی، ز.، ایروانی، ز و زلقی، ا. (1396). ارزیابی کیفیت آب رودخانه کارون از نظر شرب و کشاورزی. دومین کنفرانس ملی هیدرولوژی ایران، دانشگاه شهرکرد، ایران.

زارعی، ح و آخوندعلی، ع. (1385). بررسی کیفی منابع آب حوضه ابریز سد مخزنی و شبکه آبیاری و زهکشی ابوالعباس2. اولین همایش ملی مدیریت شبکه‎های آبیاری و زهکشی، دانشگاه شهید چمران اهواز، 14-12 اسفند 1385، اهواز، ایران.

سعادتی، ن.، موید، پ.، روشنفکر، ق و براتی گندمکار، پ. (1394). ارزیابی کیفیت آب با استفاده از شاخص کیفی، کلاس آب آبیاری و راهنمای املاح محلول آب شرب رودخانه کارون بزرگ. دهمین سمینار بین المللی مهندسی رودخانه، دانشگاه شهید چمران، 29 دی تا 1 بهمن 1394، اهواز، ایران.

سلطانی کاظمی، ح و دریکوند، ا. (1398). استفاده مجدد از فاضلاب بهداشتی تصفیه شده و زه آب کشاورزی به عنوان منابع جایگزین برای آبیاری سبزیجات دشت عقیلی. فصلنامه علمی و تحصصی مهندسی آب، 7(3): 237-227.

طباطبایی، س. ح و شایان نژاد، م. (1388). مبانی مهندسی آبیاری. انتشارات دانشگاه شهرکرد، 381 ص.

عبداللهی، ب و ابراهیمی، ک. (1394). طبقه بندی آب از نظر شرب، کشاورزی و صنعت (مطالعه موردی: رودخانه کارون و دز). دهمین سمینار بین المللی مهندسی رودخانه، دانشگاه شهید چمران، 29 دی تا 1 بهمن 1394، اهواز، ایران.

علی پور، ر.، نوچیان، آ.، دلاوری، آ و فتحی، ا. (1394). بررسی کیفیت آب رودخانه شاوور در استان خوزستان از نظر شرب و کشاورزی. دهمین سمینار بین المللی مهندسی رودخانه، دانشگاه شهید چمران، 29 دی تا 1 بهمن 1394، اهواز، ایران.

علیزاده، ا. (1385). استفاده از پساب تصفیه خانه‎های فاضلاب در آبیاری محصولات کشاورزی. هفته نامه شهر آب، انتشارات شرکت مهندسی آب و فاضلاب، شماره 4.

گزارش مدیریت زهاب‎ها و راه حل‎هایی اجرایی در اراضی محدوده غرب کارون و کرخه سفلی. (1392). مهندسی مشاور سازاب پردازان.

موسائی، ف.، نخعی، م و رمضانی، ا. (۱۳۸۹). ارزیابی کیفی آب رودخانه و سرشاخه‎های کارون در استان چهارمحال و بختیاری. همایش ملی آب با رویکرد آب پاک، دانشگاه صنعت آب و برق، 12-11 اسفند 1389، تهران، ایران.

منجزی، م. ص.، حسینی، س. ح و جمشیدی بابرصادی، ا. (1390). بررسی کیفیت زه‎آب و امکان‎سنجی استفاده مجدد در آبیاری (مطالعه موردی: مزارع نیشکر شمال استان خوزستان). یازدهمین سمینار سراسری آبیاری و کاهش تبخیر، دانشگاه شهید باهنر، 20-18 بهمن 1390، کرمان، ایران.

Wilcox, L.V. (1955). Classification and Use of Irrigation Waters. US Department of Agriculture. Cire. 969, W D.C. USA. 19 p.