ترسیم شبکه‏ ی معنایی مفاهیم مرتبط با زنان در قرآن کریم

دانش شناسی

دوره 13، شماره 51، بهمن 1399، صفحه 87-103   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

حمیده علی اکبری¹؛ فهیمه باب الحوائجی^{* 2}؛ ملوک السادات حسینی بهشتی³؛ زهرا اباذری⁴

¹دانشجوی دکتری علم اطلاعات و دانش‏شناسی، واحد علوم و تحقیقات تهران، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

²دانشیار گروه علم اطلاعات و دانش‏شناسی، واحد علوم و تحقیقات تهران، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

³استادیار گروه زبان‏شناسی همگانی، پژوهشگاه علوم و فناوروی اطلاعات ایران (ایرانداک)، تهران، ایران.

⁴دانشیار گروه علم اطلاعات و دانش‏شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال، تهران، ایران.

چکیده

هدف: پژوهش حاضر با هدف شناسایی مفاهیم لفظی و ضمنی مرتبط با زنان در قرآن کریم (براساس تفاسیر المیزان و نمونه)، به‏منظور ترسیم شبکه‏ی معنایی انجام شده است.
روش پژوهش: پژوهش حاضر کاربردی است، و روش پژوهش، ترکیبی از تحلیل محتوای کمی و کیفی و اکتشافی است. روش کیفی به دو روش تحلیل محتوای کیفی و رویکرد دلفی انجام شده است. جامعه‏ی آماری پژوهش حاضر در بخش کمی، شامل تمام آیات قرآن کریم، و در بخش کیفی، 21 نفر از خبرگان حوزه‏ی علوم قرآنی و مطالعات زنان هستند. برای نمونه‏گیری از روش گلوله‏برفی استفاده شده است. جهت تجزیه و تحلیل اطلاعات از نرم‏افزارهای MAXQDA، SPSS 20 و Protégé 5.5.0 استفاده شده است.  
یافته‏‌ها: تعداد کل مقوله‏های استخراج‏شده در حوزه‏ی زنان، در هر دو تفسیر المیزان و نمونه برابرند (10 مقوله)، اما تعداد زیرمقوله‏ها در تفسیر نمونه (237 زیرمقوله) بیش‏تر از تفسیر المیزان (215 زیرمقوله) است. در هر دو تفسیر مقوله‏های هسته (پربسامد)، یکسان و مشترک است و مقوله‏ی "مسائل و ویژگی‏های مرتبط با زنان" با فراوانی 64 به‏صورت لفظی (33/30 درصد کل آیات لفظی استخراج‏شده) و 393 بار به‏صورت ضمنی (60/18 درصد کل آیات ضمنی استخراج‏شده)، بیش‏ترین میزان فراوانی را دارد. بعد از شناسایی تمام اصطلاحات مرتبط با زنان از تفاسیر المیزان و نمونه، مقوله‏ها به‏عنوان کلاس (10 کلاس) و زیرمقوله‏ها به‏عنوان ساب‏کلاس (237 ساب کلاس)، برای ترسیم شبکه‏ی معنایی، وارد نرم‏افزار پروتژ شد.
نتیجه‏ گیری: تعداد کل مقوله‏های استخراج‏شده در حوزه‏ی زنان، در هر دو تفسیر برابرند، اما تعداد زیرمقوله‏ها در تفسیر نمونه بیش‏تر از تفسیر المیزان است.

کلیدواژه‌ها

قرآن کریم؛ تفسیر المیزان؛ تفسیر نمونه؛ زنان؛ شبکه‏ی معنایی

مراجع