تحلیل موضع پادشاهان نسبت به منتقدان از دیدگاه مولوی در مثنوی معنوی

تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)

مقاله 4، دوره 13، شماره 47، فروردین 1400، صفحه 101-132   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/dk.2021.682069

نویسندگان

اسماعیل حسین پور¹؛ حسن بساک^{* 2}

¹دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران.

²دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه پیام نور، ایران.

چکیده

بررسی مواجهه پادشاهان با منتقدان نیازمند تبیین مبحث حقوق مخالفان است که می ­تواند نوع نگاه حاکمان را نسبت به مردم در مثنوی به خوبی نمایان کند. پادشاهان در مثنوی به «نیک شاهان» و«بدشاهان» تقسیم می­ شوند که سلیمان و فرعون نماد این دو­ گروه هستند. بدشاهان که به سبب داشتن خوی استبدادی و حب جاه، خود را محق و مردم را مکلف می­ دانسته­ اند حقی برای مردم و مخالفان قائل نبوده ­­اند که در این تحقیق موضع بد شاهان نسبت به مخالفان مورد بررسی قرار گرفته است. در این مقاله که به شیوه توصیفی و تحلیل محتوا به انجام رسیده است پس از تعاریف پادشاه و مخالفان و اشاره به حق مخالفان، و تبیین موضع مولانا در خصوص پادشاهان و همچنین موضع پادشاهان در قبال منتقدان به دو دسته مثبت و منفی تقسیم شده است که موضع منفی شامل نقدناپذیری، خشم، حیله و نفاق، قتل، حبس و شکنجه و تهدید مخالفان می شود و در موضع مثبت به عفو و بخشش، انتقادپذیری، سکوت، احتیاط در کیفر مجرمان اشاره شده است که موضع منفی نسبت به مخالفان، نمود و بسامد بالاتری در مثنوی دارد.

کلیدواژه‌ها

پادشاهان؛ مخالفان؛ مثنوی معنوی؛ مولوی بلخی

مراجع

کتاب­ ها

آشوری، داریوش (1376) دانشنامه سیاسی، تهران: مروارید.

بسته نگار، محمد (1380) حقوق بشر از منظر اندیشمندان، تهران: شرکت سهامی انتشار .

پورخالقی چترودی، مهدخت (1376) فرهنگ قصه های پیامبران، مشهد: آستان قدس.

حق شناس، سید حسین (1384) بشنو از نی، قم: شاکر.

دستمالچیان، احمد (1390) کلیاتی راجع به حقوق شهروندی، تهران: وزارت کشور.

دهخدا، علی اکبر(1377) لغت نامه، تهران: دانشگاه تهران.

زرین کوب، عبدالحسین(1380) بحر در کوزه، تهران: علمی.

زرین کوب، عبدالحسین (1379) سرّنی، تهران: علمی.

زمانی، کریم (1379) شرح جامع مثنوی، تهران: چاپ سوم، اطلاعات.

سبحانی، جعفر(1370) مبانی حکومت اسلامی، ترجمه اود الهامی، قم، موسسه علمی – فرهنگی سید الشهداء.

سروش، عبدالکریم (1376) مدارا و مدیریت، تهران: صراط.

سیاح زاده، مهدی ( 1397) پیمانه و دانه، تهران: مهراندیش.

عامری، ابوالحسن(1367) الاعلام بمناقب الاسلام، ترجمه احمد شریعتی و حسین منوچهری، تهران: نشر دانشگاهی.

غزالی، امام محمد (1361) نصیحه الملوک، به تصحیح جلال الدین همایی، تهران: بابک.

فریدی، حسن (1392) حقوق اقلیت های دینی در اسلام، شیروان: شیلان.

قیم، عبدالنبی (1393) فرهنگ معاصر عربی به فارسی، تهران: فرهنگ معاصر.

 کاتوزیان، ناصر(1352) فلسفه حقوق ، تهران: دانشگاه تهران.

کفافی، محمد عبدالسلام (1382) ادبیات تطبیقی، ترجمه دکتر حسین سیدی، مشهد: به نشر.

مصفا، محمد جعفر (1387) با پیر بلخ،تهران: پریشان.

معین، محمد (1388) فرهنگ فارسی، تهران: امیر کبیر.

ملکیان، مصطفی(1385) مهر ماندگار، تهران: معاصر.

نظام الملک، خواجه (1372) سیاست نامه، تهران: اساطیر.

مقاله­ ها

جابری، سیدناصر( 1391) باژگونگی امور عالم در مثنوی، مجله ادبیات عرفانی، بهار و تابستان، سال سوم، شماره 6، صص7-32.

خاتمی، احمد(1388) حکومت و حاکمان در مثنوی، فصلنامه پژوهش ­های ادبی، سال6، شماره 24،تابستان، صص35-52.

سرافرازی، عباس و دیگران(1397) اندﻳﺸﮥ ظل‌اللهی سلطان در نگرش تاریخ‌نگاراﻧﮥ مورخان عصر افشاری، پژوهش ­های تاریخی،  دوره 10، شماره 1 - شماره پیاپی 37، بهار، صص: 38-19.

عقدایی، تورج(1389) جامعه­ شناسی حکومت و حاکمان در مثنوی، فصلنامه تخصصی عرفان، سال ششم، شماره 24، صص 190-222.

فتوحی، محمود(1392) تعامل مولانا جلال­ الدین بلخی با نهادهای سیاسی در قونیه، فصلنامه زبان و ادبیات فارسی، سال21، شماره74، صص 49-68.

فیرحی، داوود(1375) مبانى اندیشه ­هاى سیاسى اهل سنت، حکومت اسلامی، سال اول، شماره 2، صص: 150-121.

کتابی، احمد(1392)آسیب شناسی قدرت در اندیشه مولانا، مجله اطلاعات سیاسی – اقتصادی، تابستان، شماره 292، صص 68-83.