اثربخشی آموزش هوش هیجانی بر مؤلفه‌های سازگاری اجتماعی دختران نوجوان تک‌والدی با مشکلات هیجانی و رفتاری

دانش و پژوهش در روان شناسی کاربردی

مقاله 7، دوره 22، شماره 1 - شماره پیاپی 83، خرداد 1400، صفحه 79-92   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30486/jsrp.2020.547921.0

نویسندگان

فرزانه معتمدی^{* 1}؛ احمد به پژوه²؛ محسن شکوهی یکتا²؛ غلامعلی افروز²؛ باقر غباری بناب²

¹دکتری روان‌شناسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

²استاد روان‌شناسی دانشگاه تهران، تهران، ایران.

چکیده

هدف این پژوهش تعیین تأثیر آموزش هوش هیجانی بر ارتقای سازگاری اجتماعی دختران تک‌والدی با مشکلات هیجانی و رفتاری مقطع متوسطه اول شهر تهران بود. این پژوهش در زمرۀ طرح‌های شبه تجربی با طرح پیش‌آزمون، پس‌آزمون و پیگیری با گروه کنترل بود. جامعۀ آماری پژوهش تمامی نوجوانان دختر 13 تا 16 دارای مشکلات هیجانی و رفتاری شهر تهران سال تحصیلی 93-1392 که دارای خانواده‌های تک‌والدی بودند. گروه نمونه با گزینش هدفمند شامل 28 نفر از آن‌ها که با افت آزمودنی‌ها، 11 آزمودنی در گروه آزمایشی و 12 نفر در گروه کنترل شرکت داشتند. برنامۀ آموزشی در ده جلسۀ دو ساعته و به روش کارگاهی ارائه شد. در این پژوهشپرسشنامۀ نیازسنجی، فهرست بررسی رفتار کودک و فرم خودسنجی نوجوانان (Achenbach & Rascula, 2001) و زیرمقیاس سازگاری اجتماعی از پرسشنامۀ شخصیتی کالیفرنیا (Tiegs, Clark &Thrope, 1941) مورد استفاده قرار گرفت. تحلیل داده‌ها به روش تحلیل واریانس چندمتغیره با طرح اندازه‌گیری‌های مکرر نشان داد که بر اثر برنامۀ آموزش هوش هیجانی، سازگاری اجتماعی آزمودنی‌ها افزایش یافته و اثربخشی برنامه تا مرحلۀ پیگیری نیز پایدار بوده است (01/0> P). شرکت در این دورۀ آموزشی، به افزایش سازگاری اجتماعی نوجوانان تک‌والدی دارای مشکلات رفتاری و عاطفی منجر شده است؛ بنابراین آموزش مهارت‌های هوش هیجانی به‌عنوان مهارت‌های زیربنایی سلامت روان رویکردی تأثیرگذار در افزایش سازگاری اجتماعی نوجوانان است.

کلیدواژه‌ها

برنامۀ آموزش هوش هیجانی؛ سازگاری اجتماعی؛ نوجوانان دختر دارای مشکلات هیجانی و رفتاری؛ تک‌والدی

مراجع

Akhenbach, T., Rascorla, L.; (2001). A handbook of school age forms based on the Achenbach experience. Translated by Asghar Minaei (2011). Tehran, Institute of Education Studies. [Persian]

Askari, P., Roshani, Kh. (2012). Comparison of cultural intelligence, emotional intelligence, individual-social adjustment of male and female students of Islamic Azad University, Ahvaz Branch, Women and Culture Quarterly, 3 (12), 63-49. [Persian]

Atkinson, R., L., Atkinson, R., S., Hilgard, A., R.. (2000). Introduction to Psychology (Volume II) (Twelfth Edition), translated by Mohammad Naghi Braheni et al. (2006). Tehran, Roshd Publications. [Persian]

Bar-On, R. (2006). The Bar-On model of emotional-social intelligence (ESI). Psicothema, 18, 13-25.

Bar-On, R. (2010). Emotional intelligence: An integral part of positive psychology. South African Journal of Psychology, 40(1), 54-62.

Bastian, V.A., Burns, N.R. & Nettelbeck, T. (2005). Emotional intelligence predicts life skills but not as well as personality and cognitive abilities. Personality and Individual Differences, 39(6), 1135- 1145.

Beh-Pajooh, A. (2012). Family and Children with Special Needs. Tehran: Avaye Noor Publications [Persian].

Brackett, M.A., Rivers, S.E., Reyes, M.R. & Salovey, P. (2012). Enhancing academic performance and social and emotional competence with the RULER feeling words curriculum. Learning and Individual Differences, 22(2), 218-224.

 

Brouzos, A., Misailidi, P., & Hadjimattheou, A. (2014). Emotional intelligence, socio- emotional adjustment, and academic achievement in childhood: The influence of age. Canadian Journal of School Psychology, 28(2), 83-99.

Carlson, M.J., & Corcoran, M.E. (2001). Family structure and children’s behavioral and cognitive outcomes. Journal of Marriage and Family, 63, 779-792.

Chen, F. S., Lin, Y. M., & Tu, C.A. (2006). A study of the emotional intelligence and life adjustment of senior high school students. World Transactions on Engineering and Technology Education, 5(3), 473-476.

Ciarrochi, J. V., Chan, A.Y.C., & Caputi, P. (2000). A critical evaluation of the emotional intelligence construct. Personality and Individual Differences, 28,539-561.

Ciarrochi, J., Deane, F.P. & Anderson, A. (2002). Emotional intelligence moderates the relationship between stress and mental health. Personality and Individual Differences, 32, 197-209.

Coakes, S. J., & Steed, L. G. (2007). SPSS: Analysis without Anguish: Version 14.0 for Windows. Brisbane: John Wiley & Sons Australia Ltd.

Engelberg, E. & Sjoberg, L. (2004). Emotional intelligence, affect intensity, and social adjustment. Personality and Individual Differences, 37, 533–542.

Gayathri, N. & Meenakshi, K. (2013). A literature review of emotional intelligence. International Journal of Humanities and Social Science Invention, 2(3), 42- 51.

Humphrey, N.; Curran, A.; Morris, E.; Farrell, P. & Woods, K. (2007). Emotional intelligence and education: A critical review. Educational Psychology, 27(2), 235–254.

Jdaitawi, M. T., Ishak, N. & Mustafa, F. T. (2011). Emotional intelligence in modifying social and academic adjustment among first year university students in North Jordan. International Journal of Psychological Studies, 3(2), 393-413.

Kumar, S. & Singh, J. (2013). Emotional intelligence and adjustment among visually impaired and sighted school students. Asian Journal of Multidimensional Research, 2(8), 69-85.

Kumar, V., Mehta, M. & Maheshwari, N. (2013). Effect of emotional intelligence on the achievement motivation, psychological adjustment and scholastic performance of secondary school students. Journal of the Indian Academy of Applied Psychology, 39(1), 60-67.

Lansford, J. E. (2009). Parental divorce and children's adjustment. Perspectives on Psychological Science, 4(2), 140-152.

Mayer, J. D. & Salovey. P. (1995). Emotional intelligence and the construction and regulation of feelings. Applied and Preventive Psychology, 4, 197-208.

Mestre, J. M., Guil, R., Paulo N., Lopes, P. N., Salovey, P. & Gil-Olarte, P. (2006). Emotional intelligence and social and academic adaptation to school. Journal of Psicothema, 18, 112-117.

Meyers, L.S., Gamst, G. & Guarino A. (2006). Applied Multivariate Research: Design and Interpretation. Thousand Oaks, CA: Sage,

Minaei, A. (2006). Adaptation and standardization Aachenbach's child behavior checklist, self-assessment questionnaire and teacher report form. Research in Exceptional Children, 19, 529-558. [Persian]

Minaei, A. (2007). Investigating the Factory Structure of Child Behavior Questionnaire (CBCL) Syndrome Questions Using Confirmatory Factor Analysis. Journal of Psychology and Educational Sciences, 2 (7), 93-114. [Persian]

Nelis, D., Kotsou, I., Quoidbach, J., Hansenne, M., Weytens, F., Dupuis, P., & Mikolajczak, M. (2011). Increasing emotional competence improves psychological and physical well-being, social relationships, and employability. Emotion, 11, 354-366.

Pike, L. T. (2003). The adjustment of Australian children growing up in single parent families as measured by their competence and self –esteem. Journal of Childhood, 10(2), 181-200.

Punia,S. & Sangwan, S. (2011). Emotional intelligence and social adaptation of school children. Journal of Psychology, 2(2), 83-87.

Ruiz-Aranda, D., Salguero, J. M., Cabello, R., Palomera, R. & Fernandez-Berrocal, P. (2012). Can an emotional intelligence program improve adolescent's psychological adjustment? Results from the Intemo project. Society for Personality Research, 40(8), 1373-1380.

Salguero, J. M., Palomera, R. & Fernández-Berrocal, P. (2011). Perceived emotional intelligence as predictor of psychological adjustment in adolescents: a 1-year prospective study. European Journal of Psychology of Education, 27(1), 21-34.

Schutte, N. S., Malouff, J. M. & Thorsteinsson, E. B. (2013). Increasing emotional intelligence through training: Current status and future directions. The International Emotional Education, 5(1), 56-72.

Sjoberg, L. (2008). Emotional Intelligence and life Adjustment. In J. C. Cassady & M. A. Eissa (Eds.), Emotional Intelligence: Perspectives on Educational & Positive Psychology (pp. 169-184). New York: Peter Lang Publishing.

Thilagavathy, T. (2013). Adjustment and emotional intelligence of high school teachers in Tiruvarur district. International Journal of Teacher Educational Research, 2(5), 319-462.

Tichovolsky, M. H. (2011). Parenting and parent predictors of changes in child behavior problems. A dissertation submitted to the graduate school of the University of Massachusetts Amherst in partial fulfillment of the requirements for the Degree of Master of Science.

Tiegs, E. W., Clark, W. W. & Thrope, L. P. (1941). California Test of Personality. The Journal of Educational Research, 35(2), 102-108.

Williams, K., & Dunne-Bryant, A. (2006). Divorce and adult psychological well-being: Clarifying the role of gender and child age. Journal of Marriage and Family, 68, 1178–1196.