مضامین اخلاقی در مثنوی تازه یافت شدۀ ظهیر کرمانی

فصلنامه زبان و ادب فارسی

مقاله 7، دوره 13، شماره 47، تیر 1400، صفحه 91-112   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/farsij.2021.682132

نویسندگان

پری مالملی^{* 1}؛ احمدرضا یلمه ها²؛ پریسا داوری³

¹هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی باغملک

²عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی دهاقان

³گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد وادحد دهاقان

چکیده

چکیده
آثار گذشتگان، میراث ارزشمندی برای معاصران و آیندگان است. آثار فرهنگی و ادبی با بن مایه های معرفتی خود قوت و غذای معنوی اهل فکر و هنر است و علت آن هم این است که پل ارتباطی بین گذشته و حال هستند و شناخت و معرفت ما را افزایش می دهد. عهد صفوی نیز از این علوم و فنون بی بهره نبوده است. ظهیر کرمانی (1162 ق) که نامش در هیچ تذکره ای نیامده است از مفاخر شیعی مذهب ایران زمین است. مثنوی پر تمثیل او که 8743 بیت و در بحر رمل است، از آثار ناشناخته ی قرن دوازدهم است و تنها نسخه ی آن به خط نستعلیق و مشتمل بر 265 برگ با شماره ی 9530 در کتابخانه ی مجلس تهران نگهداری می شود. این نسخه شامل داستان های تمثیلی منظومی در بیان اندیشه های عرفانی، اخلاقی، دینی، عاشقانه و غیره است. او در انواع صنایع لفظی و معنوی، طبع آزمایی کرده است و با اشعار تعلیمی خود نکات اخلاقی را برای یک زندگی راستین و حقیقی هموار کرده است. ابیاتش از آیات و احادیث و زندگی ائمه و بزرگان نشأت گرفته است. از این رو لازم است که با وجود زندگی پر تب و تاب امروزی کلام ارزشمند ظهیر به دقت و ژرف نگری مطالعه و بررسی شود تا شاید شمه ای از زندگی و تجربیات گذشتگان مرهمی باشد بر دردهای اخلاقی و اجتماعی و فرهنگی که روح هر انسان آزاده ای را می آزارد.

کلیدواژه‌ها

کلیدواژه ها: ظهیر؛ مثنوی؛ نسخه؛ اخلاقی؛ نیکوکاری؛ سخاوت

مراجع

منابع

قرآن کریم.

ابن عربی، محیی الدّین، الفتوحات مکیّه، تحقیق و تقدیم دکتر عثمان یحیی ، جلد دوم، قاهره،1405 قمری،

 برومند، سعید، جواد، 1387، زایش دوباره، چاپ اول، تهران، خدمات فرهنگی، کرمان.

تجلیل، جلیل، ایرانمش، زهرا،1390، آموزه های اخلاقی در متون روایی و غیرروایی، پژوهشنامه ادبیات تعلیمی، سال سوم، شماره ی یازدهم.

جعفری، محمدتقی، 1362، تفسیر و نقد و تحلیل مثنوی، ، چاپ پنجم، ، تهران، انتشارات اسلامی.

خواجه گیر، علیرضا، احمدپور مبارکه، مریم، 1393، موانع و آثار سیر انفسی انسان در بینش عرفانی مولوی، دوفصلنامه علمی- پژوهشی ادبیات عرفانی دانشگاه الزهرا(س)، سال پنجم، شمارة 10.

خوشحال دستجردی، طاهره، 1381، نقش صبر در سیر و سلوک از دیدگاه مولانا در مثنوی، ویژه نامه ی علمی-پژوهشی دانشکده ی ادبیات دانشگاه اصفهان، دوره ی دوم شماره ی بیست و هشتم و بیست و نهم.

خطیب رهبر، خلیل، 1385، دیوان حافظ ،چاپ سی و نهم، تهران، انتشارات صفی علیشاه.

سجادی، جعفر، 1370، فرهنگ اصطلاحات و تعبیرات عرفانی، ، تهران، طهوری.

سیاه کوهیان، هاتف، 1391، کیفیت و حدود عذاب اخروی در نگرش عرفانی محی الدین ابن عربی، نشریه ی آینه ی معرفت، سال دهم ، شماره ی سی.                                                            

صفا، ذبیح الله، 1363، تاریخ ادبیات در ایران، ج5، تهران، فردوسی، چاپ دوم.

طغیانی، اسحاق، علیزاده، علی، 1394، دیدگاههای اخلاقی و تربیتی در شعر وحشی بافقی، پژوهشنامه ادبیات تعلیمی، سال هفتم، شماره ی بیست و پنجم.

فولادی، علیرضا، 1389، زبان عرفان، تهران، سخن.

کرمانی، ظهیر، مثنوی]تازه یافت شده[،تصحیح پری مالملی، شماره 9530، تهران، کتابخانه مجلس.

------حقوق همسایگان در سیره ی نبوی(ص)1380، مجله ی فرهنگ کوثر، شماره ی پنجاه.

مالملی، امیدوار، 1386، منظومه ی ولدنامه در سایه ی مثنوی معنوی، اهواز، کردگار.

مالملی ، امیدوار، 1397،مختصری از ارسال المثل در مثنوی تازه یافت شده ی ظهیر کرمانی، فصلنامه ی تحقیقات تمثیلی در زبان فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد بوشهر، شماره ی سی و هشتم.

نسفی، عزیزالدّین بن محمد،1390،  انسان کامل، تصحیح و مقدمه، ماریژان موله، تهران، طهوری.

همایی، جلال الدین، 1369، مولوی نامه، تهران، نشر هما.

یلمه ها، احمدرضا، ذبیح نیا عمران، آسیه، 1397، بررسی و تحلیل مضامین تعلیمی در منظومه ی عاشقانه ی هشت بهشت امیرخسرو دهلوی، پژوهشنامه ادبیات تعلیمی، سال دهم، شماره ی سی و هفتم.