بررسی تمثیلی عناصر و داستان‌ها در شعر امام خمینی(ره) با تکیه بر بینامتنیت قرآنی

فصل نامه تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی

دوره 13، شماره 48، تیر 1400، صفحه 73-98   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

سیدحسین موسوی¹؛ شمس‌ الحاجیه اردلانی^{* 2}؛ سید جعفر حمیدی³

¹دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات پارسی، واحد بوشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، بوشهر، ایران.

²استادیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی- واحد بوشهر- ایران

³استاد زبان و ادبیات پارسی، واحد بوشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، بوشهر، ایران.

چکیده

تمثیل­ حکایت یا داستانی­ است که در برگیرنده مفاهیم اخلاقی، دینی، تعلیمی، اجتماعی، عرفانی، فلسفی و حتی­روانشناسانه است. سویی دیگر بینامتنیت قرار دارد که روش همگرایی متون با توجه به تأثیرپذیری از متون قبل و تأثیرگذاری بر متون بعد می­باشد. پژوهش حاضر، پژوهشی کیفی با روش توصیفی- تحلیلی بر اساس منابع کتابخانه­ای و با هدف بررسی تمثیلی عناصر و داستان ها در شعر امام خمینی(ره) با تکیه بر بینامتنیت قرآنی تدوین گردیده است. امام خمینی دارای شخصیتی  عرفانی- الاهی بوده و با عنایت به اینکه وی آشنایی کامل به کلام حق داشته، بنابراین هسته و چارچوب اصلی بیشتر اشعار خود را بر این مبنا بنیان نهاده است. بر این اساس شعر او در بردارنده نکته­های اخلاقی و تأملی است که این امر موجب صلابت و استواری وجه شعری وی گردیده است. در این پژوهش بنا به ضرورت تحقیق سعی شده است تا به عناصر و داستان­های قرآنی که دستمایه تمثیلی در شعر امام خمینی گردیده­اند پرداخته شود. این عناصر و داستان­ها هر چند در اصل ماهیت واقعی دارند لیکن در قالب تمثیل که قرار می­گیرند حامل یک معنی ثانوی می­شوند.

کلیدواژه‌ها

تمثیل؛ بینامتیت؛ قرآن؛ امام خمینی(ره)

مراجع

1. قرآن کریم
2. آلن، گراهام (1397)، بینامتنیت، ترجمه پیام یزدانجو، تهران: نشر مرکز.
3. پورنامداریان، تقی (1396)، رمز و داستان های رمزی در ادب فارسی، تهران: علمی و فرهنگی، چ نهم.
4. جزایری، سید نعمت الله(1396)، قصه های قرآن و انبیاء، تهران: انتشارات کتاب جمکران، چ پنجم.
5. حافظ شیرازی به تصحیح قزوینی، محمد و غنی، قاسم(1390)، تهران: زوار، چ دهم.
6. حسینی کازرونی، سیداحمد(1394)، تمثیل و ادبیات تمثیلی، فصلنامه تحقیقات تعلیمی و غنایی، شماره بیست و
7. سوم، صص: 13- 24.
8. حکمت، علی اصغر (1389)، امثال قرآن، آبادان: نشر پرسش، چ چهارم.
9. خطیبی، احمد(1396)، درآمدی بر تمثیل در ادبیات فارسی، تهران: زوار.
10. خمینی، سید روح الله(1393)، دیوان امام خمینی، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س).
11. داد، سیما(1395)، فرهنگ اصطلاحات ادبی، تهران: مروارید، چ هفتم.
12. راغب اصفهانی (1376)، معجم مفردات الفاظ قرآن، تهران: مرتضوی، چ دوم.
13. سعدی شیرازی، کلیات سعدی به تصحیح فروغی، محمدعلی(1373)، تهران:  نگاه.
14. صاحبی، علی (1398)، تمثیل درمانگری (کاربرد تمثیل در بازسازی شناختی)، تهران: سمت، چ نهم.
15. قاضی زاهدی گلپایگانی، علی آقا (1348)، قصص یا داستان های شگفت انگیز قرآن مجید، تهران: اسلامیه، چ دوم.
16. قرائتی، محسن(1397)، تفسیر نور، مجلد 1، 3، 4، 5، تهران: مرکز فرهنگی درسهایی از قرآن.
17. مک­کوئین، جان(1398)، تمثیل، ترجمه حسن افشار، تهران: نشر مرکز.
18. نامور مطلق، بهمن(1394)، درآمدی بر بینامتنیت(نظریه ها و کاربردها)، تهران: سخن.
19. نجم الدین رازی، مرصاد العباد به تصحیح ریاحی، محمد امین(1375)، تهران: علمی، چ نهم.
20. نرم افزار قرآنی المبین ترجمه آیت الله مکارم شیرازی.