مدل رهبری مشارکتی استراتژیک در شرکت های دانش بنیان تولیدی

پژوهش های مدیریت راهبردی

مقاله 5، دوره 26، شماره 79، اسفند 1399، صفحه 107-138   

نوع مقاله: علمی _ پژوهشی

نویسندگان

امیر نیک کار^{* 1}؛ محمد حقیقی²؛ محمد علی شاه حسینی³؛ اسداله کردنائیج⁴

¹دانشجوی دکتری مدیریت بازرگانی گرایش سیاستگذاری بازرگانی، دانشکده مدیریت دانشگاه تهران

²دانشیارمدیریت بازرگانی، دانشکده مدیریت، دانشگاه تهران

³دانشیار مدیریت بازرگانی، دانشکده مدیریت، دانشگاه تهران

⁴استاد مدیریت بازرگانی، دانشکده مدیریت و اقتصاد، دانشگاه تربیت مدرس

چکیده

امروزه ضرورت برخورداری از مهارت ها و شایستگی های رهبری استراتژیک و رهبری مشارکتی به منظور بهبود عملکرد و موفقیت سازمان  به اثبات رسیده است. از سوی دیگر، در سال های اخیر سبک جدیدی از رهبری با عنوان رهبری مشارکتی استراتژیک مطرح شده است که  به رهبری مشارکتی مدیران ارشد در سطح استراتژیک سازمان اشاره می‌کند. هدف اصلی تحقیق حاضر، طراحی مدل رهبری مشارکتی استراتژیک مدیران ارشد در شرکت های دانش بنیان تولیدی با بهره گیری از روش تحقیق کیفی مبتنی بر نظریه داده بنیاد است. در این  راستا، 15 نفر از مدیران ارشد دارای زمینه علمی و سوابق مدیریتی مرتبط با این سبک رهبری در شرکت های دانش بنیان تولیدی به عنوان مشارکت کنندگان انتخاب شدند. گردآوری داده ها از طریق مصاحبه نیمه ساختاریافته و با استفاده از نمونه گیری هدفمند انجام شد. همچنین برای تحلیل داده ها بر مبنای رهیافت نظام مند اشتراوس و کوربین از سه مرحله کدگذاری باز، کدگذاری محوری و کدگذاری  انتخابی استفاده به عمل آمد. یافته های پژوهش نشان داد در مدل رهبری مشارکتی استراتژیک مدیران ارشد شرکت های دانش بنیان  تولیدی، شرایط علّی شامل ویژگی های رهبران و ویژگی های تیم؛ شرایط زمینه ای شامل عوامل بسترساز و عوامل محیطی؛ مقوله محوری شامل رهبری مشارکتی استراتژیک؛ شرایط مداخله گر شامل یکپارچگی رفتاری، فضای حمایتی، تصمیم گیری جمعی، یادگیری سازمانی، رویکرد شایستگی محور و رویکرد استعداد محور؛ راهبردها شامل توسعه مشارکت رهبران و توانمندسازی رهبران و پیامدها شامل دستاوردهای نگرشی و دستاوردهای عملکردی می‌باشد.          

کلیدواژه‌ها

رهبری استراتژیک؛ رهبری مشارکتی؛ رهبری مشارکتی استراتژیک؛ نظریه داده بنیاد؛ شرکت های دانش بنیان تولیدی

مراجع

آتشی، علی؛ رستگار، عباسعلی و دامغانیان، حسین (1397). ارائه مدل زمینه ای رهبری در شرکت­ های دانش بنیان، فصلنامه مطالعات رفتار سازمانی، 7(2)، 66-31. 

ترشیزی فاروجی، هادی؛ زیرک، مهدی؛ مومنی مهمویی، حسین و حسین زاده، علی (1399). طراحی مدل رهبری توزیعی در نظام آموزش عالی با روش داده بنیاد (مورد مطالعه: دانشگاه فردوسی مشهد)، فصلنامه علمی پژوهشی توسعه آموزش جندی شاپور، 11(2)، 250-241.

 خلیل نژاد، شهرام؛ گل محمدی، عماد؛ نیستانی، سمیه و رسوله وندی، محمد باقر (1397). نقش میانجی ­گری یادگیری سازمانی در تاثیر اقدامات استراتژیک منابع انسانی بر عملکرد سازمانی. فصلنامه مطالعات منابع انسانی، (27)8،  42-25.  

خیراندیش، مهدی؛ خدایی، ارشیا و محمدی، علیرضا (1394).  مدل جامع عوامل موثر بر کار تیمی اثربخش در  بستر سازمان و مقیاس ­های سنجش آن، فصلنامه مطالعات رفتار سازمانی، (3) 4، 60-31. 

رحیمیان، حمید؛ عباس پور، عباس؛ طاهری، مرتضی و سبحانی جو، سبحان (1397). طراحی و اعتباریابی الگوی رهبری خدمتگزار برای دانشگاه فرهنگیان با رویکرد مبتنی بر نظریه داده بنیاد، مجله علوم تربیتی دانشگاه شهید چمران اهواز، ( 1)25، 108-87.

رجب زاده، علی و علیزاده ثانی، محسن (1388). مدل سیستمی اثربخشی کار تیمی در سیستم بانکی (مورد مطالعه: بانک کشاورزی ج.ا.ا)، دوماهنامه علمی پژوهشی دانشگاه شاهد، (38 )16، 104-91. 

شیرازی، رحیم و قلاوندی، حسن (1397). رابطه رهبری اشتراکی با تعهد سازمانی. فصلنامه اخلاق در علوم و فناوری، 11 (4)، 102-95.

صمیمی، مهدی و علوی، سید بابک (1393). شناسایی عوامل موقعیتی و زمینه ­ای اثربخشی رهبری توزیع شده: مطالعه موردی چندگانه تیم ­های موسس گرایش تحصیلی بین رشته­ ای در دانشگاه صنعتی شریف.  فصلنامه پژوهش ­های رهبری و مدیریت آموزشی، سال اول، شماره 2، 42-1.

قلی پور، مجتبی؛ وحدت زاد، محمد علی؛ صالح اولیا، محمد و خادمی زارع، حسن (1394). شناسایی و اولویت ­بندی چالش­ های شرکت ­های دانش بنیان با استفاده از روش شبکه عصبی مصنوعی (مطالعه موردی: ­ای دانش بنیان یزد)، فصلنامه رشد  فناوری، (45 )11،  25-18.      

کاظمی، مهدی و علوی، سید بابک (1391). چارچوبی نظری برای مطالعه رهبری هیئت مدیره: رویکردی یکپارچه به رهبری عمودی و اشتراکی، فصلنامه علوم مدیریت ایران، 7 (27)، 69-33. 

ملک محمدی فرادنبه، محمد و دلوی، محمد رضا (1396). رابطه متقابل رهبری اشتراکی با تاکتیک ­های نفوذ نرم و سخت بر اساس مدل کارسون (مورد مطالعه: کارکنان ذوب آهن اصفهان)، فصلنامه رسالت مدیریت دولتی، (25)8،  84-71.  

مرادی، محمود؛ ابراهیم پور، مصطفی و ممبینی، یعقوب (1394). بررسی تاثیر یکپارچگی رفتاری تیم مدیریت ارشد و دو سو توانی سازمانی بر عملکرد، فصلنامه مطالعات رفتار سازمانی، (3) 7، 95-61. 

 مقیمی، سید محمد؛ زالی، محمدرضا و مرزبان، شیرمراد (1393). بررسی رفتار کارآفرینانه مدیران میانی دانشگاه تهران، پژوهشنامه  مدیریت اجرایی ، (11)6 ، 144-123. 

محمدپور، احمد (1390). روش تحقیق کیفی: ضد روش 2 (ویرایش دوم)، تهران: انتشارات جامعه ‌شناسان.

ملک­زاده، غلامرضا (1389). هوش سازمانی؛ ابزاری قدرتمند در شرکت­های دانش محور، فصلنامه رشد فناوری، 6 (22) ، 37-31.

مهربانی، فاطمه؛ قبادی، صغری و رضاییان، علی (1393). بررسی اثر و رابطه بین اقتصاد دانش­بنیان و بهره­وری کل عوامل تولید، مطالعه موردی کشورهای توسعه یافته، نوظهور و در حال توسعه، جستارهای اقتصادی، 11 (23) ، 159- 125.

یاسینی، علی؛ پناه، یسرا و نامدار جویمی، احسان (1398). استراتژی سبک رهبری توزیع شده بر بروز رفتار شهروندی سازمانی در سطح گروه با نقش میانجی احساس خودکارآمدی و اعتماد در سازمان (مورد مطالعه: کارکنان رسانه های ورزشی در استان ایلام)، مجله مدیریت ارتباطات در رسانه­ های ورزشی، 6 (23)، 88-77.

Amos, T (2007). Strategic Leadership: Key Driver for strategic implementation. Management Today, May.

Bhatti, M. H., Yanbin, J., Umair, A., Muhammad, H., Zubair, A., & Muhammad, B. (2019). Impact of Participative Leadership on Organizational Citizenship Behavior: Mediating Role of Trust and Moderating Role of Continuance Commitment Evidence from the Pakistan Hotel Industry.

Battacharyya, S. S & Jha, S (2017). Development of a Firm Level Strategic Shared Leadership Scale, The Indian Journal of Industrial Relations, 52(3), 499-514.  

Battacharyya, S. S  & Jha, S (2013). Explicating strategic shared leadership process, Asia-Pacific Journal of Business Administration, 5(1), 57-71.

Chiung, H. H (2013). Shared Leadership and Team Learning: Roles of Knowledge Sharing and Team Characteristics, The Journal of International Management Studies, 8(1), 124-133. 

Carson, J. B., Tesluk, P. E & Marrone, J. A (2007). Shared Leadership in Teams: An Investigation Of Antecedent Conditions And Performamnce, Academy Of Management Journal, 50(5), 1217-1234.

Crossan, M., Vera, D & Nanjad, L (2008). Transcendent leadership: Strategic leadership in dynamic environments, The Leadership Quarterly, 19, 569-581. 

Dae, S. L., Kun, C. L., Young, W. S  & Do, Y. C (2014). An analysis of shared leadership, diversity and team creativity in an e-learning environment, Computers in Human Behavior, 42, 47-56. 

Davies, B  & Davies, B. J (2004). Strategic Leadership. School Leadership and Management, 24(1), 30-38. 

Ensley, M. D., Hmieleski, K. M & Pearce, C. L (2006). The importance of vertical and shared leadership within new venture top management teams: Implications for the performance of startups, Leadership Quarterly, 17, 217-231. 

Gibney, J., Copeland, S  & Murie, A (2009). Toward a new strategic leadership of place for the   knowledge-based economy. SAGE Publications, 5(1), 5-23.  

Gu, J., Chen, Z., Huang, Q., Liu, H & Huang, S (2016). A multilevel analysis of the relationship between shared leadership and creativity in Inter-organizational teams, Creative Behaviour, 1-23.

Hoch, J. E & Dulebohn, J. H (2013). Shared leadership in enterprise resource planning and human resource management system implementation, Human Resource Management Review, 23, 114-125.

 Ireland, R & Hitt, M. A (1999). Achieving and maintaining strategic competitiveness in the 21^st century: the role of strategic leadership, Academy of Management Executive, 13(1), 43-57.

Jasimuddin, S. M & Naqshbandi, M. M (2018). Knowledge-oriented leadership and open innovation: Role of Knowledge management capability in France-based multinationals. International Business Review.

Karamat, A. U (2013). Impact of Leadership on Organizational Performance: A Case Study of  D & R Cambric Communication. Business Economics and Tourism. University of applied sciences, 1-63. 

Lear, L. W (2012). The relationship between strategic leadership and strategic alignment in high-performing companies in south Africa. PhD thesis, Graduate school of business leadership, University of South Africa.

Nzingna, J., McGivern, G & English, M (2018). Examining clinical leadership in Kenyan public hospitals through the distributed leadership lens, Health policy and planning, 33(2), 27-34.

Pitelis, C. N & Wagner, J. D (2018). Strategic Shared Leadership and Organizational Dynamic Capabilities, The Leadership Quarterly, 1-10.

Pearce, C. L., Waldman, D. A & Csikszentmihalyi, C (2006). Virtuous leadership: A theoretical model and research agenda, Journal of Management, Spirituality and Religion, 3(2), 60-77. 

 Pearce, C. L & Sims, H. P (2002). Vertical Versus Shared Leadership As Predictors Of The Effectiveness Of Change Management Teams: An Examination Of Aversive, Directive, Transactional And Empowering Leader Behaviors, Group Dynamics: Theory, Research And Practice, 6, 172-197.

Pearce, C. L & Sims Jr, H. P (2000). Shared leadership: Toward a multi-level theory of leadership. Advances in interdisciplinary studies of work teams, 7, 115-139.

Rannikko, H (2012). Early development of new technology-based firms, A longitudinal analysis on new technology-based firms development from population level and firm perspectives, Hanken School of Economics, 1-177.

Serban. A & Roberts, A. J. B (2016). Exploring antecedents and outcomes of shared leadership in a creative context: A mixed methods approach, The Leadership Quarterly.

Sosik, J, J., Jung, D, I., Berson, Y., Dionne, S, D., & Jaussi, K, S. (2005). The strategic leadership of top executives in high-tech organizations, Organizational Dynamics, 34(1), 47-61.

Strauss, A. L & Corbin, J (1998). Basics of qualitative research: Grounded theory procedures and techniques, Thousand Oaks, Sage, 270.

Tutar, H., Altinoz, M & Cakiroglo, D (2011). Is ethical leadership and strategic leadership a dilemma? A descriptive survey, 7^th international strategic management conference. Procedia Social and Behavioral Sciences, 24, 1378-1388.

Ullah, S. M & Dong (2013). Shared leadership and team effectiveness: Moderating effects of task interdependence, African Journal of Business Management, 7(40), 4206-4320.

Wang, D., Waldman, D. A & Zhang, Z (2014). A meta-analysis of shared leadership and team effectiveness, Journal of Applied Psychology, 99(2), 181-198.

Wang, C. L & Ahmed, P. K (2007). Dynamic capabilities: A review and research agenda. The International Journal of Management Reviews, 9(1), 31-51.

Yang, C. W (2008). The relationships among leadership styles, entrepreneurial orientation and business performance, Managing Global Transitions, 6(3), 257-275.