بررسی جایگاه حقوق تربیتی کودک در فقه و قانون مدنی

مجله پژوهش های فقه و حقوق اسلامی

دوره 17، شماره 63، خرداد 1400، صفحه 91-108   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/ijrj.2021.682413

نویسندگان

جواد سرخوش^{* 1}؛ سمیه ناویان²

¹دانشیار گروه فقه و مبانی اسلامی، دانشگاه الزهراء، تهران، ایران

²کارشناسی ارشد فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه الزهراء، تهران، ایران

چکیده

یکى از حقوق کودکان، فراهم­نمودن زمینه تربیت صحیح آن­ها و به عبارتی حقوق تربیتی آن­هاست. در قوانین ایران به رغم پیشرفت­های حقوق مادی وکیفری اطفال، همچنان خلاءهای قابل توجهی در زمینه حقوق تربیتی کودک به چشم می­خورد به طوری که قانون­گذار تا قبل از تولد کودک، هیچ حق تربیتی برای جنین لحاظ نکرده و برای بعد از به دنیا آمدن او نیز صرفاً به دو ماده قانونی 1104 و 1178  بصورت مبهم و کوتاه بسنده نموده است. این در حالی است که دین اسلام هم حقوق تربیتی ویژه­ای برای جنین (در سه مقطع قبل از ازدواج پدر و مادر، قبل از انعقاد نطفه و قبل از تولد) تشریع نموده است و هم برای بعد از تولد کودک نیز حقوق تربیتی فراوان و مخصوصی بیان داشته است، که جا دارد قانونگذاران برای تدوین قوانین حمایتی کودک از آن­ها استفاده کنند.

کلیدواژه‌ها

تربیت؛ حقوق کودک؛ قانون مدنی؛ فقه

مراجع

1-  قرآن کریم.

2- نهج البلاغه.

3-  ابن بابویه، محمد بن علی(شیخ صدوق) (1385). علل الشرائع، ج2. نجف: مکتبه الحیدریه.

4- ابن بابویه، محمد بن علی(شیخ صدوق) (1382). ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، ترجمه: محمد رضا انصاری. قم: نسیم کوثر.

5-  ابن بابویه، محمد بن علی(شیخ صدوق) (1400ه.ق). امالی الصدوق. بیروت: اعلمی.

6-  ابن فارس، احمد (1404). معجم مقاییس اللغه، ج2. قم: مکتب الاعلام الاسلامی.

7- ابن منظور، محمدبن مکرم (1414). لسان العرب. بیروت: دارالفکر.

8- آمدی التمیمی، عبدالواحد (1410). غررالحکم و دررالکلم. قم: دارالکتب الاسلامی.

9-  بیگ زاده، صفر (1389). مجموعه قوانین صبا. تهران: کلک صبا.

10- جزری، ابن اثیر مبارک بن محمد(بی تا). النهایه فی غریب الحدیث و الاثر. قم: موسسه مطبوعاتی اسماعیلیان.

11-  جزری، ابن اثیر مبارک بن محمد (1409). اسد الغابه فی معرفه الصحابه، ج2. بیروت: دارالفکر.

12- جعفری‌لنگرودی، محمدجعفر (1393). ترمینولوژی حقوق. تهران: انتشارات گنج دانش.

13-  جوهری، ابونصر اسماعیل بن حماد (بی تا). الصحاح ، ج 2. بیروت: دارالعلم.

14-  حر عاملی، محمد بن حسن (1416). تفصیل وسائل الشیعه، ج6 و 15. قم: آل البیت (علیهم السلام) لاحیاء التراث.

15-  حویزی، عبد علی بن جمعه (1415). تفسیر نورالثقلین، ج3. قم: موسسه مطبوعاتی اسماعیلیان.

16- حیدری، مسعود (1396). نخستین گام حمایتی از اطفال در سیاست جنایی اسلام، حمایت از مجاری پیدایش اطفال. فصلنامه پژوهش‌های فقه و حقوق اسلامی، سال 13، شماره 48، ص80-63 .

17-  راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1413). مفردات الفاظ القرآن. بیروت: دارالشامیه.

18-  زاهدی، عاطفه (1392). قانون مجازات اسلامی. تهران: جاودانه.

19-  زینالی، امیر حمزه (1388). جهانی شدن اصل حمایت ویژه از کودکان. فصل­نامه رفاه اجتماعی، شماره 35، ص61 .

20- شمس، عبدالله (1380). آیین دادرسی مدنی. تهران: انتشارات دراک.

21- صفایی، سید حسین و قاسم­زاده، سید مرتضی (1380). حقوق مدنی اشخاص و محجورین. تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.

22-  صفایی، سید حسین و امامی، اسدالله (1390). حقوق خانواده. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

23-  طریحی، فخرالدین (1375). مجمع البحرین. تهران: المکتبه المرتضویه.

24- فراهیدی، خلیل بن احمد (1409).  العین، ج3. قم: نشر هجرت.

25-  فیض کاشانی، ملا محسن (1406). الوافی، جلد2. اصفهان: مکتبه الامام امیرالمومنین.

26- کاتوزیان، ناصر (1381). فلسفه حقوق. تهران: انتشارات شرکت سهامی.

27- کاتوزیان، ناصر (1378). حقوق مدنی خانواده. تهران: انتشارات شرکت سهامی.

28-  کلینی، ابو جعفر محمد بن یعقوب (1407). الکافی، جلد6. تهران: دارالکتاب اسلامیه.

29-  مطهری، مرتضی (بی­تا). تعلیم و تربیت. قم: انتشارات صدرا.

30-  مجلسی، محمد باقر (1403). بحارالانوار. بیروت: دارالاحیاء التراث العربی.
31- مصطفوی، حسن (1416). التحقیق فی کلمات القرآن الکریم. تهران: موسسه الطباعة والنشر وزارة الثقافة الاسلامی.

32-  مسعود، جبران (1376). فرهنگ الفبایی الرائد، ترجمه: رضا اترابی نژاد. مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی.

33-  مصطفی، ابراهیم و دیگران (1429). المعجم الوسیط. تهران: موسسه الصادق.

34- معین، محمد (1363). فرهنگ فارسی. تهران: انتشارات امیرکبیر.

35-  مکارم شیرازی، ناصر (1372). تفسیر نمونه. تهران: دارالکتب الاسلامیه.

منابع دیجیتالی

1-  کلینیک حقوقی ایران (بی­تا). وظایف والدین نسبت به کودکان از دیدگاه قانون مدنی [یادداشت وبلاگ]. بازیابی شده ازhttps://iranlawclinic.com/doc/9ade1d929

2-  مرکز پژوهش‌های مجلس (1373). قانون اجازه الحاق دولت جمهوری اسلامی ایران به کنوانسیون حقوق کودک [سامانه قوانین]. بازیابی شده ازhttps://rc.majlis.ir/fa/law/show/92374

3-  مبلغی، احمد (1395). خلاء مسأله تربیت کودکان در فقه [تارنمای خبرگزاری رسا]. بازیابی شده از https://rasanews.ir/fa/news/446720