بررسی تطبیقی شعر «پشتِ دریاها»ی سهراب سپهری و شعر «شهر» کنستانتین کاوافی

جستار نامه: ادبیات تطبیقی (فارسی- انگلیسی)

دوره 5، شماره 15، خرداد 1400، صفحه 88-110   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

صادق ارشی^{* 1}؛ علی تکرلی²

¹دانش‌آموختۀ دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه پیام نور

²کارشناسی ارشد، دانشگاه بوعلی سینا

چکیده

احساسات انسان‌ها ـ در سراسر جهان ـ به صورت غم و شادی ظهور می‌کند و این خصیصه‌ای جهان‌شمول است. سهراب سپهری ـ آن‌چنان‌که می‌دانیم ـ در مجموعۀ «حجم سبز»، شعری نوستالوژیک به عنوان «پشت دریاها» دارد. این شعر در کلّیت خود، به یکی از شعر‌های شاعری یونانی به نام کنستانتین کاوافی، با عنوان «شهر» شباهت دارد. مقالۀ حاضر به روش تحلیلی با رویکرد توصیفی، کوشیده است تا در راستای مقایسۀ این دو اثر با رسم جدول و سیزده بند تجزیه و تحلیل، به شباهت‌ها و تفاوت‌های آن‌ دو شعر بپردازد و نیز به پرسش تأثیرپذیری یکی از دیگری نیز پاسخ درست احتمالی بدهد. بررسی‌های پژوهش حاضر نشان از این دارد که کاوافی پیش از سروده شدن شعر سهراب شعر خویش را سروده بوده و البته سهراب بعدها و احتمالاً بعد از خواندن شعر کاوافی شعر خویش را سروده است. شعر سهراب، سرشار از امید و خوش‌خیالی است در حالی که شعر کاوافی سرشار از ناامیدی است. شعر سهراب بلند و معنوی، در حالی که شعر کاوافی کوتاه و دنیوی است. در شعر سهراب ناامیدیِ مقطعی، منجر به رفتن می‌شود در حالی‌که ناامیدی کاوافی منجر به ماندن و پیری و... می‌شود. برخلاف سهراب که به شهر آن‌سوی دریا امیدوار است، کاوافی هرگز به آن اعتقادی ندارد. در شعر سهراب صحبت از «منِ» شاعر و در شعر کاوافی سخن از «تو»یِ مخاطب است. توصیفات شعر سهراب بسیار زیاد است در حالی‌که در شعر کاوافی توصیف بسیار کمی را شاهد هستیم. بر خلاف تفکّر دنیوی کاوافی، تفکّر سهراب در این شعر عارفانه است.  سهراب با اظهار غربت خود، خاطرۀ بهشت را یادآور می‌شود درحالی‌که غربت کاوافی ناشی از زندگی دنیوی اوست. سهراب از تعلّقات دنیوی قطع امید می‌کند امّا کاوافی از زندگی قطع امید می‌کند. برخلاف فضای تیره و ناامیدکنندۀ شعر کاوافی، فضا و واژگان شعر سهراب امیدوارکننده است. شعر سهراب با زبانی شاعرانه و ابهام‌آمیز سخن می‌گوید و شعر کاوافی دارای زبانی عامیانه و صریح است.

کلیدواژه‌ها

سهراب سپهری؛ کنستانتین کاوافی؛ شعر پشت دریا؛ آرمان‌شهر؛ شعر شهر؛ تفاوت‌ها و شباهت‌ها

مراجع