ارائه مدلی برای ارتقای نقش دانشگاه‌ها در توسعه پایدار

فصلنامه رهبری و مدیریت آموزشی

دوره 15، شماره 1 - شماره پیاپی 55، خرداد 1400، صفحه 97-136   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی (آمیخته)

نویسندگان

سید حسن موسوی¹؛ نادرقلی قورچیان^{* 2}؛ پریوش جعفری³

¹دانش‌آموخته دکتری رشته مدیریت آموزشی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم تحقیقات، تهران، ایران.

²استاد، گروه مدیریت آموزشی، دانشکده مدیریت و اقتصاد، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم تحقیقات، تهران، ایران.

³دانشیار، گروه مدیریت آموزشی، دانشکده مدیریت و اقتصاد، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم تحقیقات، تهران، ایران

چکیده

این پژوهش با هدف ارائه مدلی برای ارتقای نقش دانشگاه‌ها در توسعه پایدار انجام شده است. مطالعه حاضر از نظر هدف کاربردی، از نظر نوع داده‌ها آمیخته، از نظر نحوه اجرا، توصیفی از نوع پیمایشی است. جامعه آماری در بخش کیفی را صاحب‌نظران و متخصصان حوزه توسعه پایدار تشکیل دادند که ملاک انتخاب آنان معیارهایی مانند داشتن مقالات علمی-پژوهشی در زمینه موضوع بود. از طریق مصاحبه با 10 نفر از متخصصان، اشباع داده‎ها صورت پذیرفت و افراد به روش نمونه‌گیری هدفمند انتخاب شدند. در بخش کمی، جامعه آماری شامل کلیه اعضای هیات علمی واحدهای دانشگاه‌ آزاد اسلامی علوم تحقیقات، تهران شمال، تهران جنوب، تهران غرب، تهران مرکز و تهران شرق در سال 1397 بودند که به استناد آمار کسب شده بالغ بر 15125 بود. نمونه‌گیری به صورت تصادفی- خوشه‌ای از بین جامعه پژوهش صورت گرفت. بر اساس جدول کرجسی و مورگان حجم نمونه حدود 400 نفر برآورد شد. در نهایت پس از توزیع تعداد 380 پرسشنامه جمع‌آوری و مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفت. به ‌منظور گردآوری داده‌ها از روش کتابخانه‎ای، مصاحبه نیمه‌ساختاریافته و پرسشنامه‌ محقق‌ساخته استفاده شد. تحلیل داده‌های کیفی از طریق کدگذاری باز و محوری صورت گرفت. تحلیل داده‌های کمی نیز با استفاده از نرم‌افزار SPSS و LISREL انجام شد. در بخش آمار استنباطی از تحلیل عاملی اکتشافی (تحلیل مولفه‌های اصلی) برای تعیین حوزه‌های مدل و تحلیل عاملی تاییدی با استفاده از تکنیک مدل‌یابی معادلات ساختاری و برای ارائه مدل از طریق نرم‌افزار AMOS استفاده شده است. در نهایت، مدلی مشتمل بر ابعاد و شاخص‌های توسعه پایدار، حوزه اثرگذار دانشگاهی و سازوکارهای ارتقای توسعه پایدار ارائه گردید.

کلیدواژه‌ها

دانشگاه؛ توسعه پایدار؛ آموزش عالی؛ حوزه اثرگذار

مراجع

اصلانی، شهلا. رستمی، فرزاد و مهاجران، بهناز. (1395). بررسی تاثیر بکارگیری فناوری اطلاعات بر توانمندسازی کارکنان موسسات آموزش عالی، همایش ملی دانشگاه، محور توسعه، تربت حیدریه.

جعفری‌منش، انسیه و حسین شعبانعلی، قمی. (1393). نقش دانشگاه در آموزش محیط زیست و توسعه پایدار، سومین کنفرانس برنامه‌ریزی و مدیریت محیط زیست، تهران، دانشگاه تهران.

راد، ابراهیم. فقیهی، علیرضا. ناطقی، فائزه. معینی‌کیا، مهدی. (1396). طراحی چارچوبی برای شناسایی و دسته‎بندی مؤلفه‌های آموزش عالی پایدار در ایران، آموزش محیط زیست و توسعه پایدار، 6 (1): 54-41.

رئوفی، محمد. (1374). دانشگاه و توسعه فرهنگی، فصلنامه پژوهش و برنامه‎ریزی در آموزش عالی، 3 (10): 106-79.

سلطانی، امید. (1390). ارزیابی رابطه برنامه‌ریزی راهبردی با انعطاف‌پذیری موسسات آموزش عالی مطالعه موردی دانشگاه شهید بهشتی، پایان‎نامه کارشناسی ارشد مدیریت دولتی، دانشگاه علامه طباطبایی.

سو، ویلیامز. (1392)، کیفیت و کمیت، مجله پیام یونسکو، 34 (3): 30.

صادقی، عباس. انوری، صدور. (1389). نقش دانشگاه و پژوهش دانشگاهی در فرآیند توسعه، مجموعه مقالات آموزش عالی و توسعه پایدار، مؤسسه پژوهش و برنامه‎ریزی آموزش، انجمن آموزش عالی ایران، جلد اول، تهران.

صدیقی خویدک، محمدمهدی. خانی، بتول. (1394). بررسی نقش آموزش در توسعه پایدار ایران، شانزدهمین کنفرانس آموزش فیزیک ایران.

عطافر، علی. انصاری، محمداسماعیل. طالبی، هوشنگ. نیلی‎پور طباطبایی، سید اکبر. (1387). الگوی مطلوب دانشگاه پایدار در نظام آموزش عالی ایران، ششمین کنفرانس بین المللی مدیریت، تهران.

غنچی، مستانه. حسینی، سید محمود و حجازی، یوسف. (1391). شناسایی و رتبه‌بندی مولفه‌های تبیین کننده‌ی کیفیت تدریس از دیدگاه اساتید پردیس‎های کشاورزی دانشگاه تهران، مجله پژوهش ترویج و آموزش کشاورزی، 5 (3): 3-40.

فراستخواه، مقصود. (1392). نقد مدل سیاستگذاری آموزش عالی در ایران، ماهنامه علوم اجتماعی، 17 (4): 89-69.

قادری، حیدر. (1390). ارزیابی کیفیت برنامه درسی رشته علوم تربیتی (گرایش مدیریت و برنامه‌ریزی آموزشی) از نظر اعضاء هیأت علمی و دانشجویان دانشگاه کاشان، پایان‎نامه کارشناسی ارشد برنامه‌ریزی درسی، دانشگاه کاشان.

قاضی نوری، سروش. کاظمی، حمید. روشنی، سعید و ردائی، نیلوفر. (1394)، بررسی اهداف و ابزارهای سیاستی در اسناد مرتبط با علم و فناوری، فصلنامه سیاست علم و فناوری، 7 (3): 86-71.

قورچیان، نادرقلی. (1383). دانشگاهها به مثابه الگوی توسعه پایدار، مجموعه مقالات آموزش عالی و توسعه پایدار، موسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی، جلد دوم، تهران.

کرمی، مرتضی. بهمن‌آبادی، سمیه و اسماعیلی، آرزو. (1391). ساختار تصمیم‌گیری مطلوب در طراحی برنامه درسی آموزش عالی: دیدگاه اعضای هیأت علمی و متخصصان برنامه درسی، پژوهش در برنامه‌ریزی درسی، 9 (2): 92-104.

مهدوی، ابوالقاسم. (1399). بررسی کارآیی آموزش عالی ایران در راستای دستیابی به توسعه پایدار، فصلنامه پژوهش‎های اقتصادی (رشد و توسعه پایدار)، 20 (4): 32-1.

مکی آل آقا، بدیع الزمان. (1386). نقش دانشگاه در توسعه کارآفرینی، اندیشه ‎های تازه در علوم تربیتی، 4 (4): 73-59.

میرسنجری، آویشن.آراسته، حمیدرضا. عباسیان، حسین و نوه ابراهیم، عبدالرحیم. (1397)، فصلنامه آموزش عالی ایران، 3 (2): 165-139.

نیستانی، محمدرضا و رامشگر، ریحانه. (1392). نقش فعالیت‎های فرهنگی دانشگاهها در توسعه فرهنگی جامعه، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 8 (76): 169-147.

یمنی‌دوزی سرخابی، محمد و ترک‌زاده، جعفر. (1388). بررسی وضعیت برنامه‌ریزی توسعة دانشگاه‌های دولتی در ایران، فصلنامة انجمن آموزش عالی ایران، 1 (4): 1-19.

یونسکو. (1369). فرایندبرنامه‌ریزی آموزشی، انتشارات مدرسه.

Barlett , P.F., Chase,G. W.( 2004). Sustainability on Campus: Stories and Strategies for Change, MIT Press, Cambridge, MA, P.327.

Bath, M., Godemann, J., Rieckmann, M., & Stoltenberg, U. (2007). Developing competencies For sustainable development in higher education, International Journal of Sustainability In Higher Education, 8 (4): 416-430.

Chen, S.; Lu, M.; Tan, H.; Luo, X.; Ge, J. (2019). Assessing sustainability on Chinese university campuses: Development of a campus sustainability evaluation system and its application with a case study, J. Build. Eng, 24: 100–747.

Davidson, C.L. (2010). Preparing future engineers for challenges of the 21st Century: Sustainable engineers, Journal of Cleaner Production, 18: 110- 123.

Hardy, C., Maguire, S. (2017). Institutional Entrepreneurship and Change in Fields, Sage Publications London.

Hummels, H., Argyrou., A (2021). Planetary demands: Redefining sustainable development and sustainable entrepreneurship, Journal of Cleaner Production, 27 (4): 123.

Huaruo, C., Ling, L., Yonghui, Ma, Ya Wen, Xiyuan, Gao. (2020). Suggestions for Chinese University Freshmen Based on Adaptability Analysis and Sustainable Development Education, Sustainabilit. 12: 1-14.

Liaghati, H., Yazdi, M. and Mobarghaee Dinan, N. (2017). Analytical Investigation of Environmental Higher Education Status in Iran, EnvironmentalEducation and Sustainable DevelopmentJournal, 5(4), 63- 75.

Lozano, R.; K. Ceulemans, M. Alonso-Almeida, D. Huisingh, F.J. Lozano, T.Waas & J. Hugé (2015). A Review of Commitment and Implementation of Sustainable Development in Higher Education: Results from a Worldwide Survey, Journal of Cleaner Production, 108: 1-18.

Lozano, R., Lukman, R., Lozano, F. J., Huisingh, D. & Lambrechts, W.(2013). Declarations for sustainability in higher education: Becoming better leaders, through addressing the university system,  Journal of Cleaner Production, 48(2): 10–19.

Le, M. Ngoa, T. Anh, T. ( 2016 ). University-City Complex, a Model for Sustainable Development:a Case Study in Vietnam. Sustainable Development of Civil, Urban and Transportation Engineering Conference, Procedia Engineering, 142 : 92 – 99.

Seers, D. (1969). The Meaning of Development, International Development Review. 11(1): 3-4.

Song, R. (2011). Effect of work motivation on job satisfaction in Mobile telecommunication service organisations of Pakistan, International Journal of Business and Management, 5 (11): 213-222.

Waas, T & Hugé, J. (2015). A Review of Commitment and Implementation of Sustainable Development in Higher Education: Results from a Worldwide Survey, Journal of Cleaner Production, 108: 1-18.

UNESCO. (2014). EFA Global Monitoring Report 2013/4 – Teaching andLearning: Quality for All, Paris, UNESCO.

Vare, P.; Arro, G.; de Hamer, A.; Del Gobbo, G.; de Vries, G.; Farioli, F.; Kadji-Beltran, C.; Kangur, M.; Mayer, M.; Millican, R.; Nijdam, C.; Réti, M.; Zachariou, A (2019). Devising a Competence-Based Training Program for Educators of Sustainable Development: Lessons Learned, Sustainability, 11: 125-141.

Wakkee, Ingrid & van der Sijde, Peter & Vaupell, Christiaan & Ghuman, Karminder (2019). The university's role in sustainable development: Activating entrepreneurial scholars as agents of change, Technological Forecasting and Social Change, 141: 195-205.

Wals, A. E. J., & Jickling, B. (2012). Sustainability in higher education: From doublethink and newspeak to critical thinking and meaningful learning, International Journal of Sustainability in Higher Education, 3: 221-232.