ارتباط میان خدا و انسان در مکتب ابن عربی

عرفان اسلامی

شناسنامه علمی شماره، دوره 18، شماره 68، تیر 1400، صفحه 61-84   

نویسندگان

امیرحسین عبدالّهی^{* 1}؛ محمدعلی عباسیان چالشتری²؛ رضا رسولی شربیانی³؛ عبدالرضا صفری³

¹دانشجوی دکتری رشته فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه پیام نور واحد تهران جنوب، نویسنده مسئول: [e-mail]

²دانشیارگروه فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه پیام نور[e-mail]

³استادیار گروه فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه پیام نور.

چکیده

 از نگاه ابن عربی، ارتباط خدای تعالی با انسان، مبتنی بر ذات الهی(احدیت) نیست، چرا که ذات الهی اقتضای یگانگی دارد و با نسبت و ارتباط و دوگانگی قابل جمع نیست. از این رو ذات خدا برتر و منزّه از برقراری نسبت و ارتباط با انسان است. از طرف دیگر، انسان نیز نمی تواند با ذات خدا ارتباط برقرار کند؛ چرا که اوّلاً: ارتباط، فرع بر شناخت و معرفت است؛ ثانیاً: انسان، عاجز از معرفت حقیقت و ذات نفس خویش است؛ و ثالثاً : حقیقت و ذات نفس، بازگشت به حقیقت و ذات الهی دارد، لذا ارتباط ذاتی انسان با خدا نیز، محال است. این در حالی است که معرفت نفس به حسب اسماء الهی، امکان پذیر است، و همین امر، ایجاد ارتباط اسمایی با حق‌تعالی را ممکن می سازد.انسان بر اساس روح و صورت الهی-که همان صورت جمیع اسماء و صفات الهی است- آفریده شده؛ و حق تعالی جمیع این اسماء را به وی تعلیم داده و شناسانده است. به همین علّت تنها موجودی است که به حقیقت تمام اسماء الهی معرفت دارد و به موجب آن، خدا را با تمام آن اسماء عبادت می کند. ارتباط مماثلی برای عموم انسان‌ها، و ارتباط عینی برای اولیای الهی و انسان‌های کامل است، به طوری که این ارتباط عینیّتی به جایی می رسد که خدا از نفسِ خودِ انسان کامل، به خودش نزدیک‌تر گشته، در نهایت منجر به توحید اسمائی میان انسان کامل و خدا و این همانی اسمائی میان آنها می‌گردد.

کلیدواژه‌ها

ابن عربی؛ ارتباط خدا و انسان؛ اسماء الهی؛ نفس؛ انفسی

مراجع