کژتابی و فراهنجاری در زبان عرفانی مولانا جلال الدین بلخی

عرفان اسلامی

مقاله 13، دوره 18، شماره 68، تیر 1400، صفحه 243-268   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسنده

مریم رضایی^*

استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد میناب، دانشگاه آزاد اسلامی، میناب، ایران. [e-mail]

چکیده

کژتابی یک اصطلاح ادبی است که محمل و خاستگاه آن زبان شاعر یا نویسنده است؛ در حقیقت کژتابی و فراهنجاری  شامل عبارات و جملات دو پهلویی است که دارای چند معنا و مفهوم می باشد، لذا هر هنرمند برای نشان دادن آن ها از دقایق و ظرایف آشکار و پنهانِ کمیابی بهره گرفته است .
نگارنده معتقد است که با تتبع و تفحص در آثار مولانا جلال الدین بلخی به گونه های مختلفی از کژتابی و فراهنجاری(هنجارگریزی) بر می خوریم که در این مقاله آن ها را به صورت های چهارگانه، با عناوینِ:
 الف: کژتابی ساختاری،
ب: کژتابی و فراهنجاری واژگانی ،
 ج: برجستگی های معنایی و کلامی،
د: کژتابی و هنجارگریزی در ساختار محتوایی، دسته بندی نموده و برای هر یک از آن ها نمونه ها و مصادیق فراوانی ذکر کرده است.
ما حصل کلام آن که زبان دارای کارکردها و توانمندی های زیادی است که هر زبان آور آن ها را به کار می گیرد تا مجالی برای هنر نمایی بیشتر داشته باشد. مولانا جلال الدین بلخی به عنوان شاعر خلّاق و آگاه، با استفاده از این ظرفیت های زبانی و هنرشاعری خود از آن ها بسیار بهره جسته است.

کلیدواژه‌ها

کژتابی؛ فراهنجاری؛ زبان عرفانی؛ مولانا جلال الدین بلخی؛ ساختار دستوری و واژگانی؛ واژگان؛ ساختار داستان ها؛ محتوا و معنا

مراجع