بررسی روابط متغیرهای باور- جهت انگیزشی و خلاقیت شناختی - شخصیتی به منظور تدوین و برازش مدل پیش بینی پیشرفت تحصیلی

ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی

دوره 10، شماره 4 - شماره پیاپی 40، خرداد 1400، صفحه 1-20   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

لیلا مردعلی¹؛ علیرضا پیرخائفی^{* 2}؛ مجتبی صداقتی فرد³

¹دانشجوی دکتری روان‌شناسی تربیتی، واحد گرمسار، دانشگاه آزاد اسلامی، گرمسار، ایران ‏

²دانشیار عصب روان‌شناسی گروه روان شناسی، واحد گرمسار، دانشگاه آزاد اسلامی، گرمسار، ایران ‏

³عضو هیئت علمی، واحد گرمسار، دانشگاه آزاد اسلامی، گرمسار، ایران

چکیده

     هدف:هدف از پژوهش، بررسی روابط باور/جهت انگیزشی و خلاقیت‌شناختی/ شخصیتی به‌منظور تدوین و برازش مدل پیش­بینی پیشرفت تحصیلی بود.
     روش: روش پژوهش از نظر هدف، کاربردی و از نظر گردآوری داده­ها پیمایشی بود. جامعه آماری شامل کلیه دانش ­آموزان دختر و پسر(ریاضی، تجربی، انسانی) مقطع یازدهم دبیرستان­های شهر تهران در سال تحصیلی 97-98 بود (40859 =N). برای تعیین حجم  نمونه با استفاده از جدول کرجسی و مورگان به روش تصادفی خوشه ­ای، تعداد 400 دانش‌آموز از جامعه انتخاب شد. ابزار اندازه ­گیری، شامل پرسشنامه ­های باورهای انگیزشی پینتریچ و دی­گروت (1990)، جهت­گیری انگیزشی والرند (1992)، خلاقیت تورنس فرم ب (1974،1993)، خلاقیت عابدی (1372) و معدل دانش ­آموزان به عنوان شاخص پیشرفت­تحصیلی در نظرگرفته شد. تجزیه و تحلیل داده ­ها با استفاده از روش رگرسیون چندمتغیری و مدل­یابی معادلات ساختاری و با استفاده از نرم افزارSPSS  و Amos انجام شد.
      یافته ­ها: در مدل تدوین شده تمامی ضرایب باور/جهت انگیزشی و خلاقیت‌شناختی/شخصیتی بر پیشرفت تحصیلی در سطح 01/0 معنادار بود و در مجموع این مدل توانست20% از تغییرات پیشرفت تحصیلی را پیش­ بینی ­کند.نتایج حاصل ازمدل­سازی معادلات ساختاری SEM از روش تحلیل مسیر نشان داد که مدل از برازش مطلوبی برخوردار است.
     نتیجه­ گیری: با اجرای دوره ­های آموزشی کوتاه مدت متغیرها، می­توان به ارتقاء پیشرفت تحصیلی دست یافت.

کلیدواژه‌ها

"پیشرفت تحصیلی"؛ " باور انگیزشی"؛ "جهت گیری انگیزشی"؛ "خلاقیت شناختی"؛ "خلاقیت شخصیتی"

مراجع

آتش­افروز، عسگر؛ شجاع­عربان، حسین (1396). رابطه علی بین صفات شخصیتی و عملکرد تحصیلی با میانجی­گری راهبردهای مطالعه در دانشجویان دانشگاه شهید چمران. دستاوردهای روان شناختی. (4) 1، 78- 98.

آتش روز، بهروز؛ نادری، فرح؛ پاشا، رضا؛ افتخار صعادی، زهرا؛ عسگری، پرویز (1397). تأثیر الگوی انگیزشی   انتظار – ارزش بر انگیزش تحصیلی درونی و بیرونی، اشتغال آموزشی و عملکرد تحصیلی درس ریاضی. سلامت  روان کودک. (5)83،2-94.

امرایی، فروزان؛ قدم پور، عزت اله؛ شریفی، طیبه؛ غضنفری، احمد (1398). مقایسه تأثیر آموزش مهارت­های وسعت­بخشی و راهبردهای یا­دگیری خودتنظیمی بر خلاقیت (سیالی، ابتکار، انعطاف پذیری، بسط) دانش­آموزان ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی. (8)4،97-128.

احمدی، پروین؛ صمدی، پروین؛ مینایی، مهناز (1397). تأثیر یادگیری مشارکتی بر پرورش خلاقیت دانش­آموزان در درس جغرافیا. ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی. (8)1، 1-22

پیرخائفی، علیرضا (1388). بررسی نقش آموزش خلاقیت در پیش­بینی و تبیین سلامت روان به‌منظور تدوین مدل سلامت روانی بر اساس متغیرهای خلاقیت، خو­د کارآمدی و شیوه کنار آمدن  با  فشار روانی.  پایان نامه دکتری. گروه روان‌شناسی. دانشکده روان‌شناسی. دانشگاه علامه طباطبائی.

جعفرلو، غلام؛ شریفی، نسترن؛ پاشا شریفی، حسن (1398). ارائه مدلی جهت پیش‌بینی خلاقیت، بر اساس سخت رویی، خودکارآمدی، کمال گرایی، تحصیلات والدین، سوابق کارهای خلاقانه افراد خانواده و خویشاوندان نزدیک با میانجی انگیزش پیشرفت در دانش‌آموزان. ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی. (9)1، 153-184.

ریو، جان مارشال (2015). انگیزش و هیجان. ترجمه یحیی سید محمدی (1395). تهران: ویرایش.

زمانی، اصغر؛ پورآتشی، مهتاب (1396). رابطه حافظه­کاری، باورهای خود­کارآمدی تحصیلی و اضطراب آزمون با پیشرفت تحصیلی دانش­آموزان. روان شناسی مدرسه. (6)4، 25- 44.

شکری، امید؛ پور شهریار، حسین (1398). اثر بخشی برنامه آموزش غنی سازی مهرت­های رابطه بین فردی بر اسنادهای علی، راهبردهای حل تعارض بین فردی، مهارت­های مقابله شناختی و ادراک از روابط مثبت با دیگران. روان‌شناسی تحولی : روان‌شناسان ایرانی. (52)15، 287-308.

صحرایی، سهراب؛ شکری، امید؛ خانبانی، مهدی؛ حکیمی راد، الهام (1397). رابطه باورهای خود کارآمدی تحصیلی با بهزیستی تحصیلی: نقش واسطه­ای تنیدگی ادراک شده و هیجانات پیشرفت روان‌شناسی تربیتی .دانشگاه علامه طباطبایی. (14)49، 53-84.

صوفی، صلاح؛ گنجی، حمزه (1392). تدوین مدل ساختاری برای پیش­بینی پیشرفت­تحصیلی از طریق عزت­نفس­کلی، خودپنداره­تحصیلی، راهبردهای­ یادگیری خودتنظیم، انگیزش­تحصیلی­خودمختار. مطالعات روان‌شناسی تربیتی. (10)18، 143-166.

عابدی، جمال (1372). خلاقیت و شیوه­های نو در اندازه­گیری آن. پژوهش­های روان شناختی. (2)2، دوره2.46-54.

عرب زاده، مهدی؛ کاوسیان، جواد ؛کریمی، کامبیز (1397). بررسی رابطه خودکارآمدی و امیدواری با پیشرفت تحصیلی در دانش­آموزان. رویش روان‌شناسی. (7)2، 137-150.

فقیه آرام، بتول (1397). رابطه هوش­های­ چندگانه با ویژگی­شخصیتی کارآفرینی و خلاقیت دانشجویان کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی. خلاقیت و ابتکار در علوم انسانی. (7)4، 179-196.

قدم پور، عزت اله؛ امیریان، لیلا؛ خدایی، سجاد (1397). اثر­بخشی آموزش تفکر انتقادی بر نگرش به خلاقیت و نشاط ذهنی دانشجویان علوم پزشکی. ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی. (7)4، 219-240.

کجباف، محمد باقر؛ مولوی، حسین؛ شیرازی تهرانی، علیرضا (1382). رابطه باورهای انگیزشی و راهبردهای یادگیری خودتنظیمی با عملکرد تحصیلی دانش‌آموزان دبیرستانی. تازه­های علوم شناختی .(5)17، 33-27.

مهدی زاده، امیرحسین؛ عراقیه، علیرضا؛ حیدریه، حسین (1397). تأثیر آموزش فلسفه برای کودکان بر پرورش­خلاقیت دانش­آموزان پسر پایه پنجم ابتدایی ناحیه یک آموزش ­و پرورش بهارستان. خلاقیت و ابتکار در علوم انسانی.(8)3،  193-216.

مرادی، رحیم؛ دلاور، علی؛ رسولی،  بهنام؛ صالح راد، ریحانه؛ طاهری، زهرا (1397). اثر بخشی الگوی طراحی آموزشی چهار­مؤلفه­ای بر خلاقیت دانش­آموزان در درس علوم تجربی. روان‌شناسی تربیتی دانشگاه علامه طباطبائی. (14)49، 153- 172.

ناصری، فاطمه؛ کارشگی، حسین (1396). نقش میانجی­گرایانه بی­انگیزگی در رابطه با باورهای­انگیزشی پیشرفت­تحصیلی و فرسودگی ­تحصیلی. آموزش در علوم پزشکی. (17)17، 174-163.

واحدی، شهرام؛ فرجیان، فاطمه؛ حاتمی، جواد (1396). تحلیل نیمرخ­های انگیزشی و پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان در درس ریاضی بر اساس دیدگاه خود تعیین­گری . روان شناسی تربیتی .(13)13، 97 -119.

Artino, A.R., La Rochelle, J.S. & Durning, S.J.(2010).Second-year medical students' motivational beliefs, emotions, and achievement. Journal of Med Educational. 44(12):1203-1212

Almalki, S.A. (2019) Influence of Motivation on AcademicPerformance among Dental College Students. Journal of Medical Science.7 (8).1374-1381.

Amabile, T. M. (2003). Beyond Talent: John Irving and the Passionate Crafe of Creativity. American Psychologist. 56(4), 333-336.

Betoret, F, Gómez, A, A. (2017). The relationship among students' and teachers' thinking styles, psychological needs and motivation. Learning and Individual Differences. 29, 89-97.

Becker, E. S., Goetz, T., Morger, V., & Ranellucci, J. (2018). The importance of teachers' emotions and instructional behavior for their students' emotions–An experience sampling analysis. Teaching and Teacher Education. 43, 15-26.

Betroret, l. F., domenech a. r., & amparo. G. (2017). Self – efficacy, satisfaction and academic achievement: the mediator role of students, expectancy – value beliefs. Journal of front psycollogy. 8(24), 13-25.

Ceci, M.W. & Kumar, V.K. J (2016). A Correlational Study of Creativity, Happiness, Motivation, and Stress from Creative Pursuits. Journal of Happiness Studies.17 (2):609-626

Eyong, E.I., Enya, D.B., & Johnny, U.A. (2016).The Influence of Personality Trait on the Academic achivement of Secondary School Students in Cross River State, Nigeria. Journal of Humanities and Social Science.19 (3), 12-19.

Edgar, S.Carr, S.Cannaughton, J.Celenza, A. (2019). Student motivation to learn: is self-belief the key to transition and first year performance in an undergraduate health professions program? Journal of scientific American.1 (4).64-75.

Esmaeili, L.Sohrabi, N.Mehryar, A.Kayyer, M. (2019). A Causal Model of Motivational Beliefs with theMediating Role of Academic Hope on Academic Self-Efficacy in High School Students. Iranian Evolutionary and Educational Psychology Journal.1 (3).179-185.

Feist, G.J. (2013). The function of personality in creativity: The nature and nurture of the creative personality. In J. C. Kaufman & R. J. Sternberg (Eds.), Cambridge handbook of creativity (pp.113–130).NewYork, NY: CambridgeUniversityPress

Fayaz,i.,kazemi,s.raeisoon,m.r.,& mohammadi,y. (2016) .the relationship between learning motivational belief and control source dimentions with academic achievement of students in birjand university of medical science. Journal of research in medicaleducation. 8(2), 69-76.

Glăveanu, V (2018).Educating which creativity? Thinking Skills and Creativity. 27, 25–32

Haniefi, H., Izadpanah, S. & Bijani, H. (2018). Study of Styles of Creativity and Achievement Motivation among Iranian EFL and Non-EFLLearners.International Journal of English Language & Translation Studies. 6(2). 01-13.

Kanchan, (2017). Creativity as relate to adjustment of adolescents of adolescents. Journal of Indian Psychology. 23(6), 49-61.

Lauermann F, Eccles JS, Pekrun R. (2017). Why do children worry about their academic achievement? An expectancy-value perspective on elementary students’ worries about their mathematics and reading performance.journal of education psychology. 49(3): 339–354.

Liao, Y. H., Chen, Y. L., Chen, H. C., & Chang, Y. L. (2018). Infusing Creative Pedagogy into an English as a Foreign Language Classroom: learning performance, creativity and motivation.Thinking Skills and Creativity.vol 29.213-223.

Laitinen, S., Lepola, J., Vauras, M. (2017). Early motivational orientation profiles and language comprehension skills: From preschool to Grade 3. Journal of Learning and Individual Differences. 53(2), 69-78.

Mittal, S., & Dhar, R. L. (2016). Effec of green transformational leadership on green creativity: A study of tourist hotels.Tourism Management. 57, 118- 127.

Mawang, L. L., Kigen, E. M., & Mutweleli, S. M. (2018).Achievement goal motivation and cognitive strategies as predictors of musical creativity among secondary school music students. Psychology of Music. 37(1):78-90

Muvonge, .C.M., Schiefele.U. Ssenyonga.J. (2018).Modelin the relationship between motivational belief, cognitive learning strategies and academic performance of teacher education student.south African. Journal of psycology. 1(3), 34-48.

Michaelides, M.Brown, c.Eclof, H.Panastasiou. (2019).The Relationship of Motivation with Achievement in Mathematics.Journal of Motivational profiles in TIMSS Mathematics. 9-23.

Michel, I.K., &Walinga, j. (2017). The creative imperative: The role of creativity, creative problem solving and insight as key drivers for sustainability. Journal of Cleaner Production. 140(3), 1872-1884.

Novikhova, I. a, Alexandra. a., & vorebyeva. (2017) .big five factors and academic achievement in Russian students. Journal of Russian psycology society. 10(4), 273-284.

Nilson, E. (2017). The relationship between students' achievements, self efficacy and motivation in biology education. Hand ledare. Institution for utbildnings vetenskap.

Płóciennik, E. (2018). Children's creativity as a manifestation and predictor of their wisdom. Thinking Skills and Creativity. 28-14-20.

Perera, H. N., McIlveen, P., & Oliver, M. E. (2015). The mediating roles of coping and adjustment in the relationship between personality and academic achievement. British Journal of Educational Psychology. 85(3), 440-457.

Pastor, B.L., & David.L.T. (2017). Relationship between creativity ,intelligence and academic achievement amongst primar education students bulletin of the pennsilvania University of Brasov – Special Issue Serise VII: Journal of Social Science. 10(59), 112-123.

Sharma, D & Sharma, S. (2018).Relationship Between Motivation and Academic achievement –academic adjustment. International Journal of Advances in Scientific Research, ISSN: 2395-3616.