ارزیابی میزان آسیب‌پذیری بافت‌ مسکونی کلان‌شهر ساری در مخاطره طبیعی زلزله

آمایش محیط

دوره 14، شماره 52، خرداد 1400، صفحه 1-18   

نویسندگان

فریال احمدی^{* 1}؛ علیرضا اسکندری نژاد²

¹استادیار گروه معماری، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران

²استادیار گروه مهندسی عمران، دانشکده فنی و مهندسی، دانشگاه گلستان، گرگان، ایران

چکیده

 
پژوهش حاضر با هدف سنجش سطح آسیب­پذیری بافت­های مسکونی به عنوان مهم­ترین بخش از سامانه­های شهری در کلان‌شهر ساری در برابر مخاطره طبیعی زلزله شکل­گرفته­است. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی در بستر پیمایشی می­باشد. ابتدا با بررسی­های میدانی و ارزیابی طرح جامع شهر ساری، اطلاعات مربوط به به قدمت، نوع سازه و تعداد طبقات بناهای مسکونی در مناطق چهارگانه شهر ساری استخراج گردیده­است. سپس کلاس­بندی ساختمان­های مسکونی و گزینش منحنی­های آسیب­پذیری متناسب هر کلاس ساختمانی به­همراه نتایج حاصل از تحلیل خطر لرزه­ای برای تعیین درصد و درجه خرابی ساختمان­های مسکونی شهر ساری مورد استفاده قرار گرفته­است. نتایج حاصل از پژوهش نشان می­دهد که در مناطق 1، 2، 3 و4 شهر ساری به ترتیب، 63%، 66%، 72% و 67% ساختمان­های مسکونی که از نوع کلاس خشتی و مصالح بنایی از نوع بلوک سیمانی می­باشند، به هنگام وقوع زلزله کاملاً تخریب می­گردند. از سوی دیگر، کمترین میزان خرابی در کلیه ساختمان­های فولادی و همچنین ساختمان­های بتنی دارای 6 طبقه و بالاتر پیش­بینی شده­است.

کلیدواژه‌ها

مخاطره طبیعی؛ زلزله؛ آسیب‌پذیری بافت مسکونی؛ شهر ساری

مراجع

 

1-     احد نژاد، م.، زلفی، ع.، نوروزی، م.ج.، جلیلی، ک. 1390. ارزیابی آسیب­پذیری اجتماعی شهرها در برابر زلزله. نمونه موردی: شهر خرمدره. فصل نامه جغرافیایی چشم انداز زاگرس، 7(3) شماره 7: 98-81.

2-     مرکز تحقیقات، مسکن و شهرسازی. 1393. استاندارد 84-2800: آیین­نامه طراحی ساختمان­ها در برابر زلزله. چاپ اول. مرکز تحیقات راه، مسکن و شهرسازی. 160صفحه.

3-     اصغری مقدم، م.ر. 1378. جغرافیایی طبیعی شهر (ژئومورفولوژی). چاپ اول. انتشارات مسعی. 202 صفحه.

4-     بیات، ح. 1382. ارزیابی آسیب­پذیری واحدهای ساختمانی و رهیافت­هایی برای ایجاد دگرگونی. همایش یافته­های زلزله بم، ۱۵ بهمن ۱۳۸۲، سازمان ملی زمین و مسکن، تهران، 42-31.

5-     بمانیان، م.ر.، رفیعیان، م.، خالصی، م.م.، بمانیان، ر. 1391. کاهش خطرپذیری شهر از بلایای طبیعی از طریق برنامه­ریزی کاربری زمین. مدیریت بحران، 2: صص 15-5.

6-      پاپلی یزدی، م.ح.، وثوقی، ف. 1375. مسکن روستایی، فرهنگ و توسعه، نمونه: استان خراسان. فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، 41: 46-26.

7-     پاشاپور، ح.، قربانی، ر.، فرهادی، ا.، درودی­نیا، ع. 1398. پهنه‌بندی خطر زلزله با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی (مطالعه موردی: کلان شهر تبریز). آمایش محیط، 45: 69-49.

8-     پور احمد، ا.، سیف­الدینی، ف.، نیک­پور، ع. 1388. بررسی کاربری اراضی در بخش مرکزی شهر آمل. فصلنامه پژوهش­های جغرافیای انسانی، 67: 16-1.

9-     جمعیت هلال احمر جمهوری اسلامی ایران. 1385. بلایای طبیعی. پیام هلال، 121: 12.

10- حمیدی، م. 1374. نقش برنامه­ریزی و طراحی شهری در کاهش خطرات و مدیریت بحران. دومین کنفرانس بین‌المللی زلزله و مهندسی زلزله، تهران، 27-25 اردیبهشت، 1665-1654.

11- سرور، ه.، کاشانی اصل، ا. 1395. ارزیابی آسیب پذیری کالبدی شهر اهر در برابر بحران زلزله. فصلنامه آمایش محیط، 34 (9): 108-87.

12- شیعه، ا. 1382. لزوم مدیریت شهری در ایران. جغرافیا و توسعه، 1: 62-37.

13- فرجی، ا.، قرخلو، م. 1389. زلزله و مدریت بحران شهری (مطالعه موردی: شهر بابل). فصلنامه جغرافیا، 8: 164-143.

14- قائدرحمتی، ص.، گندمکار، ا.، خوشکلام­پور، ا. 1393. ارزیابی متغیرهای تأثیر گذار بر آسیب پذیری مساکن شهری در برابر زلزله (مطالعه موردی: شهر بوجرد). آمایش محیط، 7 (24): 104-83.

15- قنبری، ا.، زلفی، ع. 1393. ارزیابی آسیب­پذیری شهری در برابر زلزله با تأکید بر مدیریت بحران شهری در شهر کاشمر. تحلیل فضایی مخاطرات محیطی، 4: 74-59.

16-  عبدالهی، م. 1388. مدیریت بحران در نواحی شهری (زلزله و سیل). چاپ اول. انتشارات سازمان شهرداریهای کشور. 135 صفحه.

17- علوی، س.ع.، ابراهیمی، م.، نجف­پور محمودآباد، ب.، خالدی، ع. 1395. ارزیابی میزان آسیب‏پذیری بافت‏ فرسوده‏ی شهر میناب در برابر زمین‏لرزه. دوفصلنامه مدیریت بحران، 1: 71-82.

18- عیسی­لو، ش.، لطیفی، غ.ر.، گودرزی، و. 1395.ارزیابی آسیب پذیری کالبدی بافت منطقه یک شهر تهران در برابر زلزله احتمالی با استفاده از روش" IHWP " و سیستم " GIS ". فصلنامه اطلاعات جغرافیایی، 100: 87-73.

19- مرکز مطالعات زلزله و زیست محیطی تهران بزرگ و آژانس همکاری‌های بین‌المللی ژاپن (جایکا). 1381. ریز پهنه‌بندی لرزه‌ای تهران بزرگ. چاپ اول. شهرداری تهران.

20- کردوانی، پ.، قنبری، ع.ر.، اطلسی، ل. 1390. برنامه‌ریزی مدیریت بحران حوزه شهری فسا، جهت کاهش خسارات ناشی از زلزله. جغرافیای طبیعی، 4 (13): 14-1.

21- مشک­ساز، پ.، ایزدی، ح.، سلطانی، ع.، بذرگر، م.ر. 1392. ارزیابی آسیب­پذیری فیزیکی بافت­های شهری در برابر زلزله در روش RADIUS. پژوهش­های جغرافیایی برنامه­ریزی شهری، 1 (1): 129-115.

22- موسی­پور.1380. مشارکت شهروندان در برنامه­ریزی شهری. پایان نامه کارشناسی ارشد رشته جغرافیا و برنامه­ریزی شهری. دانشگاه شهید بهشتی. 120 صفحه.

23- مهندسین مشاور مازند طرح. 1394. طرح جامع شهر ساری. چاپ اول. اداره کل راه و شهرسازی استان مازندران، مدیریت شهرسازی و معماری.

24-  Amini Hosseini، K.، Hosseini، M.، Jafari، M.، & Hosseinioon، S. 2009. Recognition of Vulnerable Urban Fabrics in Earthquake Zones: A Case Study of the Tehran Metropolitan Area. JSEE، 10(4): 174-187.

25-  Cole، S. W.، Xu، Y.، & Burton، P. W. 2008. Seismic hazard and risk in Shanghai and estimation. Soil Dynamics and Earthquake Engineering، 28(10-11): 778–794.

26-  Hasanzadeh، R.، Nedovic´ - Budic، Z.،Alavi Razavi، A.، Norouzzadeh، M.، Hodhodkian، H. 2013. Interactive approach for GIS-based earthquake scenario development and resource estimation (Karmania hazard model). Computer and Geoscience، 51: 324-338.

27-  Hashemi، M.، & Alesheikh، A. 2011. A GIS-based earthquake damage assessment and settlement methodology. Soil DynamicsandEarthquakeEngineering، 31(11): 1607-1617.

28-  Lorena Montoyo Morales، A. 2002. Urban disaster management: a case study of earthquake risk assessment in Cartago. Ph.D Thesis in disaster risk management، University of Utrecht. 235 pages.

29-  Miura، H.، Midorikawa، S.، Fujimoto، K.، Pacheco، B. M.، & Yamanaka، H. 2008. Earthquake damage estimation in Metro Manila، Philippines based on seismic performance of buildings evaluated by local experts’ judgments. Soil Dynamics and Earthquake Engineering، 28 (10-11): 764–777.

30-  Moharram، A.، Elghazouli، A.، & Bommer، J. 2008a. A framework for a seismic risk model for Greater Cairo. Soil Dynamics and Earthquake Engineering، 28(10-11): 795–811.

31-  Moharram، A.، Elghazouli، A.، & Bommer، J. 2008b. Scenario-based earthquake loss estimation for the city of Cairo، Egypt. Georisk: Assessment and Management of Risk for Engineered Systems and Geohazards، 2 (2): 92-112.

32-  Sadeghi، M.، Hochrainer-Stigler، S.، Ghafory- Ashtiany، M. 2015. Evaluation of earthquake mitigation measure to reduce economic and human losses: a case study to residential property owners in the metropolitan areas of Shiraz، Iran. Natural Hazards، 78(3): 1811-1826.

33-  Tantala، M. W.، Nordenson، G. J.، Deodatis، G.، & Jacob، K. 2008. Earthquake loss estimation for the New York City Metropolitan Region. Soil Dynamics and Earthquake Engineering، 28(10-11): 812–835.