بررسی میزان مشارکت شهرداری‌های کلان‌شهرهای ایران در ارتقاء سلامت شهری و ارائه یک مدل پیشنهادی

آمایش محیط

دوره 14، شماره 52، خرداد 1400، صفحه 147-170   

نویسندگان

مریم امجدی¹؛ خلیل علی محمدزاده^{* 2}؛ شقایق وحدت³؛ ایروان مسعودی اصل⁴

¹دانشجوی دکتری مدیریت خدمات بهداشتی درمانی , دانشگاه ازاد اسلامی , واحد تهران جنوب

²دانشیار مدیریت خدمات بهداشتی درمانی , دانشگاه ازاد اسلامی , واحد تهران شمال

³استادیار مدیریت خدمات بهداشتی درمانی , دانشگاه ازاد اسلامی , واحد تهران جنوب

⁴دانشیار گروه مدیریت خدمات بهداشتی و درمانی، دانشکده مدیریت و اطلاع رسانی، دانشگاه علوم پزشکی ایران ، تهران، ایران

چکیده

 
یکی از مهم‌ترین نهادهای شهری که شهروندان با آن در ارتباط می‌باشند، شهرداری است. این نهاد با مدیریت و برنامه‌ریزی‌های بلند مدت خود می‌تواند نیازهای اولیه و ثانویه شهروندان را شناسایی و شهر را به مکانی امن برای آنها بدل نماید. با توجه به اثرگذاری 75 درصد عوامل اقتصادی و اجتماعی و محیطی بر سلامت، شهرداری‌ها می‌توانند نقش مهمی را ایفا نمایند. این پژوهش با هدف ارائه مدلی جهت مشارکت شهرداری‌ها در ارتقاء سلامت جامعه شهری در ایران انجام شده است.
    این پژوهش از منظر هدف کاربردی و از نظر روش شناسی کمی و از نظر ماهیت توصیفی است؛ ابتدا با مطالعات کتابخانه‌ای و نظرخواهی از اعضای گروه خبرگان و اجرای تکنیک دلفی طی سه مرحله، ابعاد، مؤلفه‌ها و شاخص‌های پرسشنامه تحلیل و شناسایی و تدوین و پس از تعیین پایایی و روایی آن با شیوه‌ نمونه‌گیری تصادفی با طبقه‌بندی در بین 316 نفر از کارشناسان شهرداری 5 کلانشهر (تهران،‌ مشهد، اصفهان، شیراز و تبریز) توزیع و سپس گردآوری گردید. پس از تحلیل داده‌ها بر اساس نتایج معادلات ساختاری و تحلیل عاملی تأییدی در مدل اندازه‌گیری مرتبه دوم در مجموع 6 بُعد اصلی با 21 مؤلفه از 29 مؤلفه تأیید شد شامل: ارتقای برنامه‌ریزی شهری، بهبود شرایط زندگی شهری، حکمرانی مشارکتی، افزایش تاب آوری مناطق در بحران و بلایا، شهرهای دوستدار سالمند، قانون سلامت عمومی. این مطالعه نشان داد؛ شهرداری‌های کلانشهر در ایران از راهبردهای پیشنهادی سازمان جهانی بهداشت در سال 2015 جهت ارتقای سلامت شهری فاصله زیادی دارند و به دلیل تمرکزگرایی ساختاری، مشارکت آنها در اجرای خدمات سلامت عمومی پایین و پیشنهاد می‌گردد؛ شهرداری‌ها مشارکت خود را در سلامت به ویژه بهبود شرایط زندگی شهری افزایش دهند.

کلیدواژه‌ها

مشارکت؛ سلامت جامعه شهری؛ شهرداری‌؛ ایران

مراجع

 

1-     اسدپور،ا، 1395: "واکاوی درآمد پایدار شهرداری‌ها با رویکرد توسعه پایدار شهری؛ مطالعه موردی در شهر بندرعباس"، فصلنامه مدیریت شهری، ش 46 بهار1396: 111-97.

2-     پارسای، س، ......، کلاهی، ع.، 1389."درسنامه ارزیابی سلامت مبتنی بر جامعه" مهر 1389، انتشارات دانشگاه ع.پ شهید بهشتی، دانشکده پزشکی، گروه بهداشت و پزشکی اجتماعی.

3-     خلیل آبادی، ح، 1393، " برنامه ریزی سلامت شهری "، نشر پژوهشی نواوران شریف،تهران، چاپ اول.

4-     دماری، ب.، 1394، "سهم ونقش دستگاه‌های ملی در ارتقای سلامت مردم ایران"، 1394، نشریه پایش (نشریه پژوهشکده علوم بهداشتی جهاد دانشگاهی )، سال 14 ام، ش 5، مهر و آبان 94: 521-511.

5-      دماری، ب. وثوق مقدم، ع.، 1392: "بسته‌های خدمات سلامت اجتماعی، الگویی برای مداخله نظام مدیریت سلامت شهری"، فصلنامه پایش، سال 12، شماره 3، خرداد- تیر 1392 : 302-297.

6-      دماری، ب. وثوق مقدم، ع.، شادپور، ک .، سالاریان زاده، م.، مقیمی، د.،1394 "مرکز مدیریت سلامت شهری منطقه در کلان شهر تهران؛ سامانه ای مشارکتی برای ارتقای عدالت در سلامت"، مجله دانشکده بهداشت و انستیتو تحقیقات بهداشتی، زمستان 94، شماره چهارم: 50-37.

7-     دماری، ب: 1395"اصول و فنون مشارکت مردم در سلامت"، تهران، نشر طب و جامعه، چاپ اول، 1391، چاپ دوم 1395.

8-     رضویان، م، خانی زاده، م، دلیر، ع. 1395 "ارزیابی مشارکت شهرداری در ارتقای شاخص‌های اقتصادی مسکن شهری از نظر شهروندان"، فصلنامه انسان و محیط زیست، شماره 38 : 62-47.

9-     زاهدانی، س، زهری بیدگلی، م.، 1391: "مدیریت شهری و تبیین مشارکت اجتماعی شهروندان در شهرداری"، فصلنامه مطالعات جامعه شناختی شهری، سال دوم، شماره 5، زمستان 1391 : 120-83.

10- زمانی، س: "شیوه نامه فعالیت اداره کل سلامت شهرداری در سال 1396 " شهرداری تهران.

11- زیاری، ک، جانبابانژاد، م.، 1391:" اصول و معیارهای شهر سالم"، فصلنامه علمی پژوهشی اطلاعات جغرافیایی سپهر، دوره 21، ش 82: 56-50.

12- رضوانی سعیدی، ه.، 1385: "عملیاتی کردن شهرسازی مشارکتی در شرایط ایران،نمونه قلعه ابکوه مشهد "، تهران، نشریه هنرهای زیبا، شماره 28 .

13- شاهنده، خ، رجبی، ف.، جمشیدی،ا .، مجدزاده، ر. آقاجانی، م.، مجدزاده، ب.، اکبری ف.، 1390: " ارزیابی مقطعی نتایج نیازسنجی مشارکتی محله محوردر منطقه 17 تهران: سه سال بعد از مداخله "،زمستان 1390، مجله پژوهشی حکیم،دوره 14، شماره 4 : 226-219.

14-عبدی، ک؛ صفایی، م، الله یاری،ش،جعفری،م، 1398:"سنجش رضایتمندی شهروندان از عملکرد شهرداری با رویکرد حکمروایی خوب شهری (مطالعه موردی: شهر کیاسر)، فصلنامه آمایش محیط، 18(6)،139- 6.

15- -قدمی،م،دیوسالار،ا.، غلامیان، م.، 1389: " بررسی تطبیقی شاخص‌های شهرسالم در مقیاس ملی و جهانی" ایران، زاهدان، 2010، مجموعه مقالات چهارمین کنگره بین المللی جغرافیدانان جهان اسلام : 13-1.

16-  -کاظمی، ح، رحمانی، ب، (۱۳۹۹). ارزیابی حکمرانی خوب شهری برای شهرهای ایران مطالعه موردی: شهر اهواز، فصلنامه آمایش محیط، ۴۸( 13، ۸۹-۱۰۸.

17- -لاله پور، م، سرور، ه، سرور، ر، 1391 : " ساختار مدیریت شهری ایران با تأکید بر تحولات کالبدی شهرها "، فصلنامه آمایش محیط، 18( 12 ) 35-58.  

18-  مهین، ن، رعنایی،ا .، 1389: "تحلیلی بر مفهوم مشارکت و کارگروهی در پروژه‌های آماده سازی مسکن مهر" نشریه آرمانشهر، شماره 4. بهار و تابستان 1389: 123-111 .

19- ندافی، ک، ریاضی اصفهانی، س.، خائفی،م.، دماری،ب.، 1396 . "طراحی نظام رتبه‌بندی سلامت شهرهای کشور" نشریه پژوهشکده علوم بهداشتی جهاد دانشگاهی، سال شانزدهم، شماره 3،خرداد- تیر 1396: 280-271.

20- ‌هاشمی،م.، یحیی پور، م.، 1390: "اصول و مبانی مدیریت خدمات شهری در شهرداری"، تهران، انتشارات سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور: 6.

21- یوسفی سادات، م.، ... رجبی،ف.، 1394:"ارائه الگوی توانمندسازی در جوامع روستایی در برنامه ابتکارات جامعه محور" مجله پژوهشی حکیم، پاییز 1394، دوره 18، شماره 3، پیاپی 70: 255-246.

22-  Arne Gaarn & Ingvild Gundersen: 2017 “Healthyregions: A strategic approach to health promotion across municipal departments“، Dept . of municipal cooperation، Region of southern Denmark. phone : [phone].

23-  Baum F. Cracking the nut of health equity: top down and bottom up pressure for action on the social determinants of health، Int J Health Promot Educ 2007;14( 2) : 90-95.

24-  Chaimongkhon Supromin، Sirirat Choonhakhlai، 2017: “The provision of public services in municipalities in Thailand to improve the quality of life of elderly people".Kasetsart Journal of Social Sciences، 29 December 2017: 1-9

25-  Duhl L.J & A.K. Sanchez،1999، “HEALTHY CITIES AND THE CITY PLANNING PROCESS “ A BACKGROUND DOCUMENT ON LINKS BETWEEN HEALTH AND URBAN PLANNING، EUROPEAN HEALTH21 TARGET 13، 14

26-  Faurks، Keith (2000) Citizenship. London: Rutledge

27-  Jalaladdini S، Oktay D. Urban public spaces and vitality: a socio-spatial analysis in the streets of Cypriot towns. Procedia-Social and Behavioral Sciences. 2012; 35: 664-674.

28-  Lopes N، Camanho S. Public green space use and consequences on urban vitality: An assessment of European cities. Social indicators research. 2013; 113(3) : 751-767.

29-  Motevalian A. at al. Evaluation of Community Based Intiative (CBI ) inIslamic Republic of Iran، wHO، 2009 ( Persian )

30-   Schubler، Peter (1996) Participation and Partnership in urban management and Infrastructure. Washington D. C: Programme by world Bank.

31-  Susanne Hagen1، Marit Helgesen2، Steffen Torp1 & Elisabeth Fosse1،3 “Health in All Policies: A cross-sectional study of the public health coordinators’ role in Norwegian

32-   municipalities” Scandinavian Journal of Public Health، 2015; 43: 597–605

33-   Timo S. et al.” Health in all Policies، Prospects and Potentials“. Ministry of social affairs and health،2006 .

34-  Weis L، Arnesen W. Thriving as a City in Year 2020: A Model for Urban Vitality. International Journal of Business and Social Science. 2011; 2(21).

35-  Thompson، Susan، 2007: Health planning Forum، premier’s Council.

36-  Barness، Geoff، 2008، Review on Healthy urban planning، Public health Advisory committee، p.3

37-  Department of Health and Human Services، 2001، Healthy people in Healthy Communities، Washington، DC:U.S.A.،P.1

38-  Ottawa Charter for health promotion، 1986، Health Promotion، p.4

39-  Maria Isabel G Loureiroa،* and Nicholas Freudenbergb “Engaging municipalities in community capacity building for childhood obesity control in urban settings “Family Practice 2012; 29:i24–i30 . The Author 2012. Published by Oxford University Press

40-Goldstein، G 2000، Healthy Cities: Overview of a WHO international program. Rev. Environ Health; 15(1-2): 207-14. Health Care Services Agency