مبانی معرفتی و مختصات تاریخی پارادایم نوگرایی دینی در ایران

مجله پژوهش های سیاسی و بین المللی

مقاله 3، دوره 12، شماره 47، شهریور 1400، صفحه 47-71   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

سید محمد ابراهیمی حسینی¹؛ علی اصغر داودی^{* 2}؛ سعید گازرانی³

¹دانشجوی دکتری مسائل ایران،گروه علوم سیاسی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران

²استادیار گروه علوم سیاسی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران: نویسنده مسئول

³استادیار گروه علوم سیاسی ، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران

چکیده

نوگرایی دینی در ایران پس از ظهور اندیشه های فلسفی جدید در غرب و متأثر از ورود بارقه ­های مدرنیته به کشور پدید آمد. هرچند پیشرفتهای فناورانه و مظاهر تمدن غرب نگاه­ها را به خود متمایل کرده بود، اما برای عده­ای روح و مبانی فلسفی و ایدئولوژیک اندیشه های نوآورانه آن دیار جذابیت افزون­تری یافته بود. نهضت مشروطه نیز افق این چشم انداز و دورنگاهی را وسیع­تر و امیدوارانه ­تر کرد و زمینه را برای ظهور طیف متنوعی از نوگرایان دینی فراهم آورد؛ گروهی که در پی پالایش دین از زواید و خرافات بودند، تا اشخاص و جماعت­هایی که در مبانی و اصول دین و مذهب تشکیک کردند و به زعم خود در پی پاک­ دینی بودند. هدف این مقاله، تبیین مبانی معرفتی و چگونگی شکل گیری پارادایم نوگرایی دینی در ایران است؛ با این فرض که نوگرایی دینی در ایران به عنوان سنتز چالش سنت و تجدد از میان گفتمان­های فعال پس از مشروطه سر برآورد.

کلیدواژه‌ها

نوگرایی دینی؛ سنت؛ مدرنیته؛ احیاگری دینی؛ اصلاحگری دینی؛ روشنفکری دینی

مراجع