سیر تاریخی حضور شمن و باورهای شمنی در جوامع انسانی

پژوهش نامه تاریخ

دوره 16، شماره 61، اسفند 1399   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

زهرا پریدختان^{* 1}؛ محمد قادری مقدم²؛ محمد علی شریفیان³؛ حسین اصغری⁴

¹دانشجوی دکتری ، واحد شیروان، دانشگاه آزاد اسلامی، خراسان شمالی، ایران.

²استادیار گروه ادبیات فارسی، واحد شیروان، دانشگاه آزاد اسلامی، خراسان شمالی، ایران.

³استادیار گروه ادبیات فارسی، واحد شیروان، دانشگاه آزاد اسلامی، خراسان شمالی، ایران...

⁴استادیار گروه ادبیات فارسی، واحد بجنورد، دانشگاه آزاد اسلامی، خراسان شمالی، ایران.

چکیده

شمنیسم بَدَوی را که ریشه‌های آن به ده‌ها هزار سال پیش می‌رسد، می‌توان نوعی سحر و جادوی ابتدایی و توانایی خاصّ که به کمک ارواح و موجودات غیر ارگانیک در شفای بیماران و در حوادث و ناگواری‌ها مؤثر دانست. شمن دارای قدرتی بود که از جسم خود درآید و به کمک روحی که حافظ اوست به قلمرو ارواح قدم بگذارد و در آن‌جا ارواحی را که موجب بیماری و گرفتاری شخصی شده‌اند از میان بردارد.
در این مقاله با هدف اینکه، شمن‌ها چه کسانی هستند و چه ویژگی‌هایی دارند و از چه زمانی و در چه سرزمین‌هایی ظهور کرده و در چه جوامعی نمود بیشتری داشته و یا دارند، به سیر تاریخی حضور شمن و آیین شمنی در اقلیم‌ها و مکان‌های مختلف، به شیوۀ توصیفی- تحلیلی و کتابخانه‌ای با غور ومطالعۀ کتابهای تاریخی، دینی و عرفانی و آثار منظوم از گذشته تا معاصر پرداخته شده است.
نتایج حاصله نشان می‌دهد، « شامان» یا «شمن» پدیده‌ای جادویی-مذهبی است که در جوامع ابتدایی ازجمله: اسکیموها و دوران زرتشت ظهور کرده و بقایای آن در قسمت بزرگی از آسیای مرکزی، شمالی، سیبری، اورال و آلتایی را فرا گرفته بود. شمن حتی، دین ابتدایی کلیه اقوام و گروه‌های نژادی مغول و تاتار و بوده است. این فرهنگ و اعتقادات هنوز هم در میان اقوام و جوامع گوناگون از جمله: سرخپوستان آمریکای شمالی و بومی‌های استرالیا و مالزی و حتی ایران، دیده می‌شود.

کلیدواژه‌ها

تاریخ؛ شامان؛ ساحر؛ مغول؛ آیین شمنیسم

مراجع