تحلیل روابط سیاسی زیاریان با خلافت عباسی و حکومت های مرکزی ایران

پژوهش نامه تاریخ

دوره 16، شماره 62، خرداد 1400   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

عباس ماهیگیر آبکنار^{* 1}؛ اللهیار خلعتبری²؛ عباس پناهی³

¹دانشجوی دکترای تاریخ اسلام، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات، تهران،ایران.

²استاد گروه تاریخ دانشگاه شهید بهشتی ، تهران ، ایران.(نویسنده مسئول)

³استادیار گروه تاریخ دانشگاه گیلان ، رشت ، ایران.

چکیده

ماهیت نظامی گری زیاریان و رویکرد مخالفت آمیزی که آنها با خلافت عباسی داشتند،چه نوع مناسباتی با خلافت عباسی و حکومت های مرکزی ایران برقرار نمودند. برای درک رفتارهای سیاسی و مذهبی زیاریان در عرصه سیاست داخلی و مناسباتشان با خلیفه عباسی باید فضای جغرافیایی سیاسی ای که آنها از آن نقطه در تاریخ سر بر آوردند مورد تجزیه و تحلیل قرار داد. زیاریان در حقیقت رزمندگانی دیلمی بودند که در نتیجه همراهی طولانی با حکومت های محلی شمال ایران و اشتغال در نبردهای مداوم توانستند بر مخدومانشان چیره شده و در مدتی کوتاه بر بخش های بزرگی از شمال و مرکز ایران غلبه یابند. با وجود این که آنان در خدمت علویان و دیگر حاکمان شیعی شمال ایران رشد و نمو یافته بودند، اما رهبران آنان دارای گرایش های تجدید حیات ایرانی گری پیش از اسلام بودند.البته این دیدگاه از دوره وشمگیر زیاری به بعد کم رنگ گشت.به نظر می رسد مهمترین دلایل تغییرات مذهبی رهبران آن ریشه در تحولات سیاسی عصر آنان داشته است. با این وجود زیاریان پیش از بویهیان مهمترین دشمن خلافت بودند. اما بعدها به جهت منافع سیاسی و نظامی با آنان مصالحه نمودند. نگرش و رویکرد سیاسی آنان با حکومت های مرکزی ایران بر پایه مناسباتشان با خلافت عباسی قرار داشت. هدف از پژوهش حاضر،تجزیه و تحلیل دلایل واگرایی و همگرایی زیاریان با عباسیان و حکومت های مرکزی،نتایج این مناسبات بر ضعف و قدرت این دودمان مورد ارزیابی قرار گیرد. روش پژوهش در مطالعه حاضر با تکیه بر روش تبیینی تحلیلی انجام می پذیرد.

کلیدواژه‌ها

آل بویه؛ زیاریان؛ خلافت عباسی؛ همگرایی؛ واگرایی

مراجع