نقش اخلاق در پایبندی به معاهدات بین الملل در تاریخ معاصر ایران

پژوهش نامه تاریخ

دوره 16، شماره 62، خرداد 1400   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

امید عمیق¹؛ محمد ادیبی مهر^{* 2}؛ علی پور قصاب امیری³

¹دانشجوی دکتری، دانشکده حقوق و علوم سیاسی،دانشگاه آزاد اسلامی واحد دامغان، ایران،

²دانشیار دانشکده الهیات، دانشگاه تهران پردیس فارابی، تهران، ایران، (نویسنده مسئول)

³استادیار، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد دامغان، ایران،

چکیده

اخلاق در پایبندی به معاهدات بین الملل، همواره میان فلاسفه، دانشمندان و فقیهان، بویژه در تاریخ معاصر ایران، به عنوان یک ضرورت عقلی و از لوازم زندگی سالم اجتماعی مطرح بوده است. دولتها منطقا تمایل به ماندگاری سرمایه‌های مادی و معنوی خویش، بویژه اعتبار و وجهه بین المللی‌شان هستند؛ و اخلاقِ تعهد و مسئولیت، کمک شایانی به افزایش سرمایه مزبور خواهد نمود. بنابراین رعایت اخلاق معاهده غالبا به عنوان راهی برای قانونمند ساختن افراد در جوامع بوده و به یک تضمین نامحسوس مستحکم در طول تضمین‌های قانونی و سیاسی، تبدیل گردیده. با بررسی آن در فقه و حقوق، علاوه بر تبیین میزان پایبندی دولتها به معاهدات و پیمان‌نامه‌ها بویژه در عرصه بین الملل که همواره دغدغه دولت‌ها در تاریخ ملل بوده است می‌تواند مورد توجه دستگاه‌های دیپلماسی کشور نیز قرار گیرد. از این رو، در این مقاله با بررسی نقش اخلاق در لزوم پایبندی به معاهدات بین الملل به عنوان یکی از اصول روابط خارجی دولت اسلامی و مبنای اخلاق اسلامی در معاهدات، وجه تمایز و اشتراک اخلاق و حقوق، با استناد به آیات، روایات، عقل و عرف بین‌الملل، در پی راه‌کارهای اساسی، به وظیفه اخلاق در حقوق معاهدات بین الملل در تاریخ معاصر ایران پرداخته می‌شود. چراکه نگارنده بر این باور است که اگر جایگاه اخلاق در اینگونه مراودات حسّاس بین المللی و رعایت آن به درستی تبیین گردد، بدان دست خواهند یازید.
این نوشتار به روش توصیفی تحلیلی با ابزار کتابخانه ای و تجزیه و تحلیل مضامین فیش برداری شده و استنتاج گزاره‌های فقهی حقوقی، صورت پذیرفته است.

کلیدواژه‌ها

اخلاق؛ فقه و حقوق بین الملل؛ معاهده؛ تاریخ معاصر

مراجع