بررسی تطبیقی سبک «آسمان آبی دز» و «پسرک بومی» بر اساس فرانقش‌های تجربی با نگاهی بر عناصر محلّی

فصلنامۀ ادبیات و زبان های محلی ایران زمین

دوره 11، شماره 3 - شماره پیاپی 33، آبان 1400، صفحه 41-65   

نوع مقاله: مقالۀ پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/irll.2021.1921117.1413

نویسنده

فاطمه حیدری^*

دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ایران.

چکیده

«احمد محمود» نویسندۀ رئالیست اجتماعی و راوی خطّۀ جنوب، مخاطبان را با زندگی واقعی روبه ­رو و از دادن نسخۀ تحریف شدۀ آن پرهیز کرده است. وی در دو داستان کوتاه «آسمان آبی دز» و «پسرک بومی» ریشۀ همۀ نابهسامانی­ ها، فقر و جهل طبقۀ فرودست را در پدیدۀ استعمار و حکومت سرسپرده می­ جوید و از کارکرد ارجاعی زبان برای نزدیک‌شدن به ­زندگی روزمره استفاده می­ کند. دستورزبان نقش­گرای نظام­ مند مایکل هلیدی نیز زبان را با استناد به­ نقش آن در تعاملات اجتماعی بررسی می­ کند. به ­نظر هلیدی، بررسی دستورزبان باید به صورت کمّی انجام شود و از آن­ رو که به­ باور وی زبان پدیده ­ای اجتماعی است، می­ توان آن را در داده ­های تجربی آماده، کنش ­های ارتباطی و فرانقش­ های زبانی که با مبحث سبک مرتبط است، توصیف و تحلیل کرد. در آثار «محمود» می­ توان در «بافت» موقعیّتی دو داستان یاد­شده چگونگی بازنمایی استعمار را در فرانقش ­های شش­گانۀ دستورزبان هلیدی، مقایسه کرد. هدف این پژوهش آن است که با توجه به ­اطلاق عام رئالیسم به مکتب ادبی وی، مشخص گرداند که آیا پیروی از این­مکتب خاص، سبب بهره ­گیری یکسان در فرانقش ­های دستوری شده، آیا وی اقلیم جنوب و برخورد افراد بومی آن را با فرنگیان معدودی که نمایندۀ طبقه فرادست هستند، به ­گونه­ ای همسان بازنمایی کرده است؟ داده­ های پژوهش نشان می­ دهند که در سبک زبانی او در این دو داستان، به­ ترتیب فرایند مادی، رابطه ­ای و کلامی بیش از همۀ فرایندها استفاده شده ­است. گرایش وی ­به بیان وقایع دنیای بیرون سبب وجود بسامد بیشتر فرایند مادی نسبت به­سایر فرایندهاست و بسامد انجام اعمال فیزیکی به­وسیلۀ غیرجانداران، در «آسمان آبی دز» بیشتر از «پسرک بومی» است.

کلیدواژه‌ها

محمود؛ هلیدی؛ پسرک بومی؛ آسمان آبی دز؛ فرانقش

سایر فایل های مرتبط با مقاله

چکیده انگلیسی.pdf

مراجع

1- آقاگل ‏زاده، فردوس.(1385). تحلیل گفتمان انتقادی (تکوین تحلیل گفتمان در زبان‌شناسی). چاپ اوّل. تهران: علمی فرهنگی.

2- تولان، مایکل.(1386). روایت شناسی:درآمدی زبان شناختی- انتقادی. ترجمۀ فاطمه علـوی و فاطمه نعمتی،. تهران: سمت.

3- دبیرمقدّم، محمّد.(1387). زبان‌شناسی نظری (پیدایش و تکوین دستور زایشی). چاپ سوم. تهران: سمت.

4- روبینز، آر. اچ­.(1370). تاریخ مختصر زبان­شناسی. مترجم علی محّمد حق‌شناس. تهران: نشر مرکز، کتاب ماد.

5- سلطانی، سیّد علی‌اصغر.(1387). قدرت، گفتمان و زبان؛ سازوکارهای جریان قدرت در جمهوری اسلامی. چاپ دوم. تهران: نی.

6- شیری، قهرمان.(1394). مکتب­های داستان­نویسی در ایران. چاپ دوم. تهران: نشر چشمه.

7- فالر، راجر. رومن یاکوبسن، دیوید لاج، پیتر بری.­(1397). زبان‌شناسی و نقد ادبی. ترجمۀ مریم خـوزان و حسـین پاینـده. چاپ ششم. تهران: نشر نی.

8- فرید، یدالله. )1390).جغرافیا و شهرشناسی. چاپ هشتم. تبریز: انتشارات دانشگاه تبریز.

9- فقیه پرشکوهی، آسیه و اصغر عیسی پور کهلبونی.­(1396).«بررسی مقایسه ای عناصر بومی و اقلیمی در آثار هوشنگ مرادی کرمانی ومحمد بهمن بیگی». فصل‌نامه ادبیات و زبان­های محلی ایران­زمین. دانشگاه آزاد اسلامی واحد یاسوج، (3)3،  87-114.

10- کعبی فلاحیه، احمد. (1393). فرهنگ اصطلاحات آبادان. تهران: انتشارات تمدن پارس.

11- گلستان، لیلی. (1397). حکایت حال گفتگو با احمد محمود. چ چهارم. تهران: انتشارات معین.

12- محمود، احمد.­(1381). غریبه‌ها و پسرک بومی. چاپ اول. تهران: انتشارات معین.

13- مهاجر، مهران و محمّد نبوی.(1376). به سوی زبان‌شناسی شعر.چاپ اوّل. تهران: مرکز.

14- هلیدی، مایکل، رقیه حسن.(1395). زبان، بافت و متن: جنبه‌هایی از زبان در چشم‌اندازی اجتماعی-نشانه شناختی. ترجمۀ مجتبی منشی زاده و طاهره ایشانی. چاپ دوم. تهران: انتشارات علمی.

15- Barrish, Phillip J .(2011). The Cambridge Introduction to American Literary Realism. USA: Cambridge University Press, PDF file.

16- Bertens, Hans. ­(2001). Literary Theory ; The Basics. New York: Routledge, Print.

17- Bloor, Thomas & Meriel Bloor. (2004). The Functional Analysis of English, 2nded, Great Britain: Arnold, a member of the Hodder Headline Group, PDF file.

18- Halliday, M. A. K.(2004). An Introduction to Functional Grammar(Revised by Christian Matthiessen), London: Hodder Arnold.

19-Halliday, M. A. K.(2014). Halliday’s Introduction to Functional Grammar, 4^th ed. Christian M. I. M. Matthiesen Red, ed. USA: Routledge, PDF file.

20- Leech, G .(1987). Stylistics and  Functionalism, in N. Fabb, D. Attridg.

21- Mathiesen, M.I.M. Christian, Kazuhiro Teruya, Marvin Lam. (2010). Key Terms in Systemic Functional Linguistics, London: Continuum, PDF file.

22- Thompson, Geoff. (2014). Introducing FunctionalGrammar, 3rded, USA: Routledge, PDF file.