بررسی رادیولوژی وهیستوپاتولوژی اثرات صمغ کتیرا بر ترمیم نقص استخوان ران خرگوش نیوزلندی DOR: 20.1001.1.17359880.1400.14.2.3.2

مجله پلاسما و نشانگرهای زیستی

دوره 14، شماره 2 - شماره پیاپی 53، اردیبهشت 1400، صفحه 37-47   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

الهام مقتدایی^{* 1}؛ داوود ملکی²

¹هیات علمی گروه پاتوبیولوژی

²..............

چکیده

زمینه و هدف: امروزه آسیب‌های اسکلتی از موارد شایع درحیوانات و حتی انسان می‌باشد. روشهای گوناگونی برای درمان و ترمیم شکستگی‌ها به کار گرفته شده است. شیوع بالای شکستگی های استخوانی، پژوهشگران در پی یافتن روش های نوین برای درمان نقایص استخوانی هستند.لذا هدف از این مطالعه بررسی اثر صمغ کتیرا در ترمیم نقص استخوانی می باشد.
روش کار: تعداد 12سر خرگوش نر نیوزیلندی با وزن 2-5/1 کیلوگرم انتخاب و به مدت شش هفته نگهداری شد و درمان انگلی و آنتی بیوتیک درمانی انجام گرفت. پس از تراشیده شدن مو های اندامهای قدامی، خرگوشها وارد فاز بیهوشی شدند. سپس در شرایط استریل با برش پوست و کنار زدن عضلات استخوان رادیوس در معرض دید قرار گرفت، با مینی فرز جراحی قطعه استخوان برداشت و صمغ کتیرای استریل شده در حفره استخوان قرار داده و پوست بخیه زده شد. پس از دریافت آنتی بیوتیک، خرگوش‌ها به دو گروه شاهد و نمونه تقسیم و در طی هفته‌های2 و 6 هفته مورد بررسی رادیولوژی و هیستوپاتولوژی قرار گرفتند.
یافته‌ها: نتایجی که در هفته دوم و ششم طی بررسی به دست آمد مشخص نمود که تشکیل بافت استخوان بین گروه کنترل و تیمار اختلاف معنا داری را نشان داده است(05/0> P). هم چنین بین گروه کنترل و تیمار در متغیر فیبروپلازی در هفته دوم و ششم اختلاف معنادار آماری وجود دارد(05/0> P). بررسی مقایسه‌ای ارزیابی رادیوگرافی متغیرهای مورد بررسی بین گروه‌ها در روزهای مختلف، اختلاف معنی دار ی نداشت.
نتیجه گیری: نتایج نشان داد که صمغ کتیرا اثر قابل توجهی بر میزان ترمیم استخوان دارد و قابلیت استفاده در موارد مشابه و اختلالات مرتبط را دارا می‌باشد.

کلیدواژه‌ها

استخوان رادیوس؛ خرگوش؛ صمغ کتیرا؛ رادیولوژی؛ هیستوپاتولوژی

اصل مقاله

مقدمه

 

امروزه در جوامع مختلف علت اصلی مرگ و میر و ناتوانی افراد در حوادث رانندگی می باشد که اغلب با شکستگی استخوان همراه است. عامل اصلی تعیین کننده در ترمیم استخوان شدت ترومای اولیه و مقدار آسیب بافت نرم می باشد. هر چه آسیب بافت نرم بیشتر باشد، خون رسانی استخوان کمتر و ایجاد عوارض بیشتر و در نتیجه باعث تاخیر در ترمیم و یا حتی گاهی جوش نخوردن استخوان می‌شود(1). از جمله دیگر عوامل محیطی دخیل در ترمیم استخوان می توان به سوء تغذیه و استعمال دخانیات(10،16) و مصرف الکل(5) و عدم کنترل قند خون در بیماران دیابتی(4) اشاره نمود. ترمیم استخوان از همان لحظه‌ی بروز شکستگی آغاز و به طور نظری شامل مراحل مختلف زیر می باشد:(1) مرحله‌ی تشکیل هماتوم؛ (2) مرحله ی تشکیل کالوس نرم؛ (3) مرحله ی تشکیل کالوس سخت؛ (4) مرحله ی شکل گیری مجدد در عمل بین این مراحل مختلف فوق هم پوشانی وجود دارد که نمی توان آن ها را از هم جدا نمود.امروزه عضو ناکارآمد در کار و روش زندگی انسان و حیوان اثر گذاشته و موجب کاهش اشتها، تعدیل قوای جسمانی، کاهش راندمان تولید در حیوانات و گاهی موجب حذف حیوان توسط صاحبان خود می شود. ماده ای که بتواند از عفونت در شکستگی ها جلوگیری، مدت زمان درمان را کاهش و ترمیم بافت استخوانی را تسریع کند، مقرون به صرفه بوده و از اولویت مصرف برخوردار است(2،5). سرعت در ترمیم شکستگی‌ها یکی از فاکتور‌های مهم بوده، به این خاطر که حیوانات پس از جراحی و ثابت نمودن عضو آسیب دیده دوران درد را به زودی طی نموده و اقدام به حرکات پیش بینی نشده می‌نمایند و گاهاً توجهی به اندام آسیب دیده نداشته و باعث به هم ریختن نوع ترمیم و ثابت کننده‌های مورد استفاده در انواع شکستگی‌ها می‌شوند به همین خاطر ضرورت تحریک استخوان سازی به واسطه‌ای بیومتریال‌های سازگار در جهت ترمیم و التیام هر چه سریع تر جراحت از اهمیت بسیاری برخوردار می باشد. شکستگی‌های استخوانی و یا سیستم اسکلتی بدن در تمام موجودات زنده یکی از مهم ترین مشکلات بوده و به این خاطر که التیام استخوان به دلیل سختی این بافت بسیار طولانی مدت می باشد، ممکن است عوارض جانبی فراوانی را در عضو درگیر ایجاد نماید. نه تنها عضو درگیر مورد بحث بوده بلکه می‌تواند با اختلال در ارگان‌های دیگر نظیر سیستم گوارش منجر به کاهش وزن بر اثر بی اشتهایی و در نهایت کاهش راندمان تولید در حیواناتی که از لحاظ اقتصادی مهم می‌باشند، شود. در گذشته داروهای طبیعی به خصوص گیاهان دارویی اساس و حتی تنها راه درمان به شمار می رفتند و امروزه مواد اولیه موجود در آن‌ها در صنعت داروسازی مورد استفاده قرار می‌گیرد. از گذشته دور استفاده از گیاهان دارویی در بهبود هر چه سریع تر جراحات مرسوم بوده است. امروزه با پیشرفت علم و فناوری و دستیابی به روش‌های نوین جهت استخراج مواد موثره‌ی گیاهی به صورت خاص، راهی جدید به منظور تحقیق و بررسی گیاهان و مواد تشکیل دهنده آن‌ها بر روی ترمیم ضایعات استخوانی گشوده شده است. فرآیند ترمیم استخوان مستلزم سپری شدن مدت زمان طولانی است که این مدت طولانی، باعث ناتوانی بیمار می‌شود. آگاهی از روند التیام استخوان در برنامه توانبخشی مناسب پس از اعمال جراحی در هنگام شکستگی از اهمیت اساسی برخوردار است(2). در این زمینه نیاز حیاتی به توسعه فن آوری برای افزایش وتسریع بهبود استخوان وجود دارد. یکی ازدرمان‌های امید بخش استفاده از مکمل‌ها و داروهای دارای مواد معدنی و ویتامین‌ها است، بنابر این موادی که حساسیت و سمیتی برای بافت زنده ایجاد نکنند، از اهمیت ویژه‌ای در این زمینه برخوردار هستند. بیومتریال‌های متعددی در دست بررسی می‌باشد که قادر است در التیام این بافت مهم و ارزشمند کمک به سزایی نموده و در بهبودی آن اثر بخش باشند. لذا مطرح شدن انواع مواد سنتتیک و یا برگرفته شده از طبیعت که در زیر ساخت‌های آن می توان راهی در جهت ترمیم این بافت مهم پیدا نمود، بسیار ارزشمند بوده وقابل کاربرد می‌باشد. طبق بررسی‌های انجام شده در این مطالعه هدفی که مد نظر می باشد، ارزیابی میزان تاثیر بیومتریال‌ها بوده که در واقع نوعی مواد زیست سازگار با بدن موجود زنده می‌باشند واز لحاظ میزان واکنش‌های بافتی تاثیرات بسیار ناچیزی در گرد آوری سلول‌های التهابی در ناحیه تحت درمان داشته و هدف دیگر در این بررسی ارزیابی میزان تحریک سلول‌های استخوان ساز به واسطه‌ی حضور بیومتریال مورد نظر می‌باشد. در واقع این بررسی نشان می‌دهد که تا چه حد می توان از بیومتریال‌های موجود در طبیعت به عنوان محرک بافتی در جهت التیام و هم چنین استفاده از خاصیت آنتی باکتریال آن‌ها، برای جلوگیری از واکنش‌های التهابی استفاده نمود. ریشه گون به عنوان کمک هضم مطرح بوده و در طب سنتی چین این گیاه به عنوان تونیک قوی ایمنی تلقی می‌شود که مغز استخوان انسان را تقویت کرده و ذخایر مغز استخوان را افزایش داده و انسان را از پاتوژن‌ها و عوامل بیمار ی زا محافظت می‌کند. تحقیقات جدید نشان می‌دهد که گون تقریباً تمام فاز‌های مربوط به فعالیت سیستم ایمنی بدن را تحریک و تعداد سلول‌های مست سل را در مغز استخوان و بافت‌های لنفاوی افزایش داده و توسعه و رشد آن ها را در جهت تبدیل به سلول‌های فعال ایمنی، تحریک می‌کند تا در داخل بدن پخش شوند. پژوهش‌ها نشان می‌دهد که گون می‌تواند سلول‌های ایمنی را از حالت استراحت به حداکثر فعالیت سوق دهد. کتیرا ماده ای بی بو و به صورت مولکولی بسیار سنگینی با ساختمان شیمیایی پیچیده است که ساختمان پلی ساکاریدی گسترده ای را از خود نشان می دهد. این ماده علاوه بر عناصر معدنی مانند کلسیم، پتاسیم و منیزیم دارای 3 درصد مواد، 10 درصد آب قندهای اسید گالاکتورونیک، گالاکتوز،آرابینوز و رامنو می باشد. کتیرا دارای 15 عنصر معدنی است طی تحقیق انجام شده توسط مقبل و همکاران بانداژ پانسمان کننده تهیه شده از صمغ کتیرا برای درمان سوختگی بیانگر اثرمثبت صمغ کتیرا در ترمیم سوختگی بوده که علت آن احتمالاً به دلیل تحریک انقباض میوفیبروبلاست ها در بستر زخم و افزایش سرعت التیام، نیز ترکیبات بازورین و تراگاکانتین در کتیرا می باشد(14). تحقیقات زیادی تا کنون در مورد خواص گیاهان مختلف در زمینه ترمیم و التهاب‌های بافت استخوان صورت گرفته از جمله: Hasanzadeh و همکاران تاثیر عصاره‌ی گیاه پنج انگشت بر فاکتورهای استئوژنیک و آنژیوژنیک و ترمیم شکستگی استخوان‌های بلند را بررسی نمودند. نتایج به دست آمده نشان داد دریافت 2 ماهه‌ی این عصاره می تواند در افزایش فاکتور آنژیوژنیک در گروه تحت درمان موثر باشد(9). Rezaian و همکاران در سال ۱۳۹۴ به بررسی اثرات محافظتی بر استخوان متعاقب تجویز عصاره­ی الکلی گیاه گلدر در موش های دیابتی شده توسط استرپتوزوتوسین پرداختند. نتایج این مطالعه حاکی از آن بود که عصاره‌ی الکلی گلدر با دوز کم در موش های دیابتی شده دارای اثرات محافظتی براستخوان های اسفنجی است(8). Modirian و همکاران در سال ۱۳۹۰ که به بررسی تاثیر مصرف چای بر خطر شکستگی ناشی از پوکی استخوان سالمندان پرداختند. نتایج بررسی آن ها نشان داد چای علاوه بر خاصیت آنتی اکسیدانی فراوان به دلیل دارا بودن مقادیر بالای فلاونوئیدها و پلی فنول ها می تواند خطر شکستگی استخوان ناشی از پوکی استخوان را کاهش دهد(13). تاکنون پژوهشی در خصوص اثر این صمغ جهت ترمیم شکستگی استخوان صورت نگرفته است. لذا در این تحقیق به بررسی این صمغ به عنوان بیومتریال بر ترمیم استخوان رادیوس خرگوش پرداخته شد.

مواد و روش ها

در این بررسی تعداد 12خرگوش نیوزلندی از انستیتو پاستور ایران مورد مطالعه قرار گرفت و در زمان‌های بعد از جراحت(روز صفر)، پس از هفته دوم و ششم بعد از انجام آزمایش جهت تهیه مقطع بافتی و تهیه عکس رادیوگرافی از اندام مورد مطالعه، برای بررسی آسیب شناختی به آزمایشگاه فرستاده شد. این تحقیق طی موازین اخلاقی پژوهش با کد اخلاق( IR.IAU.SHK .REC .098) انجام گرفت .

معاینات و درمان قبل از انجام مطالعه

سلامت عمومی خرگوش‌ها از لحاظ بروز بیماری مورد بررسی واقع و صحت و سلامت استخوان ساعد از لحاظ تمامی مشکلات ارتوپدی نظیر انواع شکستگی‌ها و بد شکلی‌های استخوانی و هم چنین انواع پوکی‌های استخوانی وعفونت‌های ناشی از عوامل باکتریایی به صورت اولیه و به صورت ثانویه از طریق تهیه رادیوگراف و آزمایشات خونی مطمئن، مورد بررسی قرار گرفت(10).

 ضد عفونی و آماده سازی وسایل، اتاق جراحی و حیوان مورد مطالعه

کلیه امکانات و وسایل مورد نیاز برای جراحی نظیر اتاق مخصوص جراحی دام کوچک، میز جراحی، وسایل مورد نیاز جهت ایجاد جراحت شامل ست جراحی، دریل و مته جهت برش استخوان و غیره را مهیا نموده و وسایل مورد نیاز را توسط دستگاه اتوکلاو در دمای 121 درجه سانتی گراد و فشار 1 اتمسفر به مدت 15 دقیقه استریل شد.

نحوه آماده سازی بیومتریال

کتیرا با نام علمیAstraglus gossypinus از فروشگاه‌های معتبر گیاهان دارویی خریداری و به تایید کارشناس بخش مرکز تحقیقات گیاهان واحد شهرکرد رسید. سپس به مدت 24 ساعت در آب خیسانده تا نرم شود و بعد ازضدعفونی در بتادین به مدت 5 دقیقه در حفره استخوانی با وزن 2.5 گرم جای گذاری شد(16).

 روش جراحی

خرگوش‌ها با تزریق عضلانی کتامین mg/kg 30 و استیل پرومازین mg/kg  2/0 بیهوش شده و به دنبال کلیپ کردن دست راست آن‌ها، موضع مداخله آماده جراحی شد. برش پوست در سطح قدامی-داخلی بر روی استخوان رادیوس ایجاد شده و با کنار زدن بافت‌های نرم و عضلات، استخوان رادیوس در معرض دید قرارگرفت. قطعه‌ای از استخوان به اندازه‌ی دو برابر عرض(تقریباً 10 میلی متر) آن برداشته و بعد از برش، صمغ کتیرا به صورت بیومتریال در حفره ایجاد شده جایگزین گردید. بعد عضلات بخیه شده و پوست به شکل زیر جلدی و با نخ وکریل 0-2 بخیه شد(10)(شکل1). پس از برگشت از بیهوشی، خرگوش ها در قفس و البته بدون تثبیت خارجی اندام مورد جراحی، رها شدند. تمامی خرگوش‌ها روزانه یک بار پس از جراحی پنی سیلین با دوز 000/40 واحد بین المللی و استرپتومایسین 12 میلی‌گرم بر کیلوگرم به فرم تزریق عضلانی دریافت کردند، در هفته‌های 2و6 مورد ارزیابی رادیولوژی و هیستوپاتولوژی قرار گرفتند.

 ارزیابی رادیوگرافی

رادیوگراف‌ها به وسیله‌ی دستگاه رادیوگراف Shimadzue مدل R-ZOMC و فیلم رادیوگرافی با دولایه امولسیون و دو صفحه‌ی تقویت کننده با سایز cm30×24 با نمای جانبی از دست خرگوش‌ها بعد از جراحی و در زمان های 0 (بلافاصله بعد از جراحی) و هفته­های 2 و 6 تهیه شد. فاصله فیلم از منبع اشعه X حدود 70 سانتی متر و دستگاه رادیوگرافی با 45 کیلو ولت(KV) و20 میلی آمپر بر ثانیه(mAs) تنظیم شد. درجه بندی از نظر شکل گیری استخوان، میزان جوش خوردگی و شکل پذیری دوباره استخوان انجام گردید. برای ارزیابی و درجه­بندی رادیوگراف‌های تهیه شده از سیستم درجه­بندی تغییر شکل یافته Lane و Sandhu استفاده شد(جدول1)(15).

ارزیابی آسیب شناسی

خرگوش ها در هر دو گروه برای 6 هفته نگه داری و در هفته 2 و 6 پس از جراحی از هر گروه تعداد 5 خرگوش به روش انسانی معدوم و پس از نمونه برداری از استخوان، بررسی هیستوپاتولوژی صورت گرفت. نمونه‌ها در فرمالین 10 % قرار داده شده و در اسید فرمیک دمینراله شده و در قالب‌های پارافینی قرارگرفتند. با برش 5 میکرونی و رنگ آمیزی هماتوکسین–ائوزین لام هیستوپاتولوژی تهیه و در ارزیابی هیستوپاتولوژی از روش اسکوربندی التیام استخوان امری استفاده گردید(6).

تجزیه و تحلیل آماری

ابتدا نتایج به دست آمده به وسیله ی آزمون آماری Kruskal-Wallis non parametric ANOVA مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفتند زمانی که ارزش P کمتر از 05/0 شد، دوباره با آزمون آماری Mann-Whitney U test موردتحلیل آماری قرار گرفتند. در این آزمون اگر مقادیر کمتر از 05/0(05/0< P) بود، از نظر آماری معنی دار تلقی شد. برای انجام تست‌های آماری از نرم افزار SPSS استفاده گردید.

 

 

 

 

شکل1- استخوان رادیوس پس از ایجاد نقیصه توسط جراح

 

جدول 1-سیستم درجه بندی برای رادیوگراف‌ها به روش تغییر شکل یافته Lane و Sandhu.

(Bone formation) شکل گیری استخوان	درجه
هیچ نشانه‌ای از شکل گیری استخوان	0
شکل گیری استخوان و پر شدن 25% نقیصه	1
شکل گیری استخوان و پر شدن 50% نقیصه	2
شکل گیری استخوان و پر شدن 75% نقیصه	3
شکل گیری استخوان و پر شدن 100% نقیصه	4
(Union) جوش خوردگی
عدم جوش خوردگی	0
احتمالاً جوش خوردگی	1
جوش خوردگی کامل	2
بازسازی
هیچ نشانه‌ای از بازسازی	0
نشانه‌های ضعیف بازسازی	1
بازسازی کامل	2

 

 

نتایج

بررسی نتایج هیستوپاتولوژیک در هفته دوم و ششم  پس از ایجاد آسیب استخوانی

همان طور که در جدول 2 مشخص است در هفته دوم میزان تشکیل بافت همبند بین گروه کنترل و تیمار اختلاف معنا داری را نشان نداد(05/0< P).در هفته دوم میزان تشکیل بافت استخوانی بین گروه کنترل و تیمار اختلاف معنا داری را نشان داد(05/0> P). بررسی نتایج هیستوپاتولوژیک در هفته ششم از نظر میزان تشکیل بافت همبند بین گروه کنترل و تیمار اختلاف معنا داری را نشان داد(05/0> P). در هفته ششم میزان تشکیل بافت غضروف بین گروه کنترل و تیمار اختلاف معنا داری را نشان نداد(05/0<p) ولی اختلاف معنی دار تشکیل بافت استخوان بین گروه کنترل و تیمار مشاهده گردید(05/0>p) .بافت استخوانی تشکیل شده و تیغه‌های استخوانی نیزدر بافت قابل مشاهده بود.

ارزیابی رادیوگرافیکی

ارزیابی رادیوگرافیکی روند التیام در خرگوش‌ها در دو گروه کنترل و تیمار در روزهای0و 14و 42 روزگی بعد از عمل انجام شد. آزمون آماری آزمون آماری Kruskal-Wallis non parametric ANOVA بود زمانی که ارزش P کمتر از 05/0 شد، دوباره با آزمون آماری Mann-Whitney U test موردتحلیل آماری قرار گرفتند. بر اساس جدول 3 ارزیابی رادیوگراف ها در هفته دوم و ششم از نظر شکل گیری استخوان ،جوش خوردگی و بازسازی پس از جراحی ما بین گروه کنترل و گروه تیمار اختلاف معناداری را در استخوان سازی نشان نداد(05/0< P).

بحث و نتیجه گیری

در طی سال های اخیر تحقیقات زیادی بر روی جانشین­های پیوند استخوان صورت گرفته است تا از مشکلات پیوند های خودی مانند درد ناشی از جراحی برداشت پیوند از استخوان خودی، هزینه بالای جراحی دوم، تاخیر در استفاده از اندام و بستری شدن طولانی در بیمارستان کاسته شود و احتمال بروز عفونت، خونریزی و در نهایت احتمال مرگ و میر بیماران کاهش یابد(4). هدف از انجام این مطالعه بررسی هیستوپاتولوژی و پرتونگاری تشکیل استخوان جدید در نقیصه ایجاد شده استخوان رادیوس در خرگوش بود. در بررسی حاضر عدم وجود واکنش بالینی و موضعی، نداشتن عفونت در موضع، همگی دلیل بر زیست سازگاری کتیرا در ترمیم می باشد. از نظر در دسترس بودن کتیرا نیز این ماده به وفور در طبیعت یافت می شود و این نکته در انتخاب یک ماده جایگزین در بافت استخوانی بسیار واجد اهمیت است. تداخل نداشتن با سیستم های پرتونگاری از مزیت های دیگر آن است. نداشتن اثر سیستمیک و عمومی نظیر واکنش آماسی در اطراف بافت استخوانی در حین جراحی و نگهداری از دیگر مزایا محسوب می گردد. از دیدگاه محققان، جایگزین های صنعتی پیوند استخوان باید تعادی از مشخصات زیر را داشته باشند :

 

 

 

جدول2 - بررسی مقایسه‌ای ارزیابی هیستوپاتولوژیک متغیرهای مورد بررسی بین گروه‌ها در هفته‌های مختلف(ماکسیمم – مینیمم) میانه

 اعداد نشانه میانه هستند . بر اساس متغیر های کیفی فیپروپلازی -کندروپلازی-استئوپلازی

	کنترل	تیمار	sig	کنترل	تیمار	sig	کنترل	تیمار	sig
هفته دوم	a(2-1)2	a(3-2)3	099/0	a(2-1)2	a(2-1)2	000/1	a(0-0)0	b(2-1)2	034/0
هفته ششم	a(2-1)1	b(0-0)0	034/0	a(1-0)0	a(0-0)0	317/0	a(1-1)1	a(2-1)1	317/0

 

 

جدول3 - بررسی مقایسه‌ای ارزیابی رادیوگرافی متغیرهای مورد بررسی بین گروه‌ها در روزهای مختلف

	کنترل	تیمار	sig	کنترل	تیمار	sig	کنترل	تیمار	sig
روز 14	a 0	a 1	001/0	a 0	a 0	000 /1	a 0	a 0	001/0
روز 42	a 3	a 4	001/0	a 1	a 2	000/1	a 1	a 2	001/0

 

 

 

شکل 2-الف- رادیوگراف ایجاد نقیصه‌ی استخوانی در گروه شاهد در روز صفر، ب-رادیوگراف گروه شاهد هفته دوم ،ج- رادیوگراف در گروه تیمار هفته دوم، د-رادیوگراف در گروه شاهد هفته ششم، ه- رادیوگراف در گروه تیمار هفته ششم

 

زمان قابل پیش بینی برای جذب، کارایی خوب برای جراح،عدم تداخل با سیستم های جدید تصویر برداری، قیمت مناسب، مقاوم به حرارت داخلی و خارجی، دارای قدرت القا کنندگی استخوان سازی است. Hasanzadeh و همکاران تاثیر عصاره ی گیاه پنج انگشت بر فاکتورهای استئوژنیک و آنژیوژنیک و ترمیم شکستگی استخوان های بلند را بررسی نمودند. نتایج به دست آمده نشان داد دریافت 2 ماهه‌ی این عصاره Rezaian و همکاران در سال ۱۳۹۴ به بررسی اثرات محافظتی بر استخوان متعاقب تجویز عصاره ی الکلی گیاه گلدر در موش های دیابتی شده توسط استرپتوزوتوسین پرداختند. نتایج این مطالعه حاکی از آن بود که عصاره ی الکلی گلدر با دوز کم در موش های دیابتی شده دارای اثرات محافظتی براستخوان‌های اسفنجی می باشد(8) و می تواند در افزایش فاکتور آنژیوژنیک در گروه تحت درمان موثر باشد(9). در بررسی حاضر، نتایج ریزبینی ساختار ترمیم حکایت از استخوان سازی داخل غشایی در نقیصه ایجاد شده در استخوان متراکم ران موش صحرایی دارد. در این مطالعه تجربی با توجه به این که سوراخ های ایجاد شده قطر کمی داشت ،التیام تنها با فعال شدن سلول های استئوپروژنیتور اندوستی که قابلیت تبدیل شدن به استئوبلاست ها را دارند، صورت گرفته است. ابتدا استخوان ها ی نامنظم و نابالغ بود که با گذشت زمان به استخوان منظم و بالغ تبدیل شدند. در گروه شاهد که پس از ایجاد نقیصه استخوانی درمان دارویی انجام نشده بود، تبدیل بافت همبندی به استخوان و شکل گیری التیام از وسعت و کیفیت خوبی برخوردار نبود و پس از گذشت 6 هفته تنها لایه نازکی از استخوان نابالغ تشکیل شده بود.

 

 

 

 

شکل 3- الف:گروه کنترل، هفته دوم : تشکیل بافت همبند (CT) و همچنین تشکیل بافت غضروف قابل مشاهده است (رنگ آمیزی هماتوکسیلین- ائوزین X100).شکل ب: گروه تیمارهفته دوم : بافت غضروف (C)و بافت همبند (CT)تشکیل شده است .همچنین بافت استخوانی جدید(NB) و حفرات مغز استخوان(BMC) نیز قابل مشاهده است (رنگ آمیزی هماتوکسیلین- ائوزین X100). شکل    ج:  گروه کنترل هفته ششم :استخوانسازی به میزان بسیار کم مشاهده شدهNB))، بافت فیبروز تشکیل شدهCT)) و حفرات مغز استخوان نیز قابل مشاهده است BMC))) (رنگ آمیزی هماتوکسیلین -ائوزین, 100 X)شکل د: گروه تیمار هفته ششم :بافت استخوانی تشکیل شده و تیغه‌های استخوانی نیزدر بافت قابل مشاهده است(رنگ امیزی هماتوکسیلین ائوزین –بزرگنمایی 100x)

 

در گروه تیمار با صمغ کتیرا بعد از گذشت شش هفته از جراحی تیغه های استخوانی منظم و بالغ تری نسبت به گروه شاهد دیده شد و ترابکول های استخوانی بالغ در حال تبدیل به لاملار ناحیه نقیصه ایجاد شده را پر کرده بود .طبق جدول 3 بررسی مقایسه‌ای ارزیابی رادیوگرافی متغیرهای مورد بررسی بین گروه‌ها در هفته دوم و ششم از نظر شکل گیری استخوان ،جوش خوردگی و بازسازی پس از جراحی ما بین گروه کنترل و گروه تیمار اختلاف معناداری را در استخوان سازی نشان نداد اگرچه جوش خوردگی و شکل گیری استخوان نسبت به هفته دوم قابل مشاهده بود. Mahmodi و همکاران نیز اثر عصاره ی اتانولی ریشه ی گیاه باریجه بر تکثیر و تمایز سلول های بنیادی مزانشیمال انسانی به سلول های استخوانی را مورد بررسی قرار دادند. نتایج این تحقیق بیان گر اثرات مثبت بر تکثیر و تمایز به استخوان در سلول های بنیادی مزانشیمال بود(13). مطالعه ای توسط Erfani  و همکاران در سال ۱۳۸۴ انجام شد که اثر هورمون کلسی تونین در ترمیم استخوان خوکچه هندی را بررسی کردند. نتایج مطالعه حاکی از آن بود که اختلاف معنی داری بین گروه کنترل و گروه تجربی دریافت کننده ی کلسی تونین وجود داشت. هورمون کلسی تونین در تشکیل پرده ی ضریع در مراحل اولیه ی ترمیم استخوان کمک کننده است(7). Scapin و همکارانش در سال ۲۰۱6 به بررسی اثر شاهی بر روی شکستگی استخوان تیبیای موش های صحرایی پرداختند که نتایج تحقیق آن ها بعد از ۸ هفته حاکی از اثرات مفید و مثبت این گیاه بر روی شکستگی بود(1). تحقیقی نیز توسطKeihani  و همکاران انجام شد که به مقایسه اثر ضد درد صمغ کتیرا با مورفین و دیکلو فناک در موش سفیدکوچک آزمایشگاهی با استفاده از آزمون­های قدکشیدن و صفحه داغ پرداختند. نتایج نشان داد که در آزمون قد کشیدن دوزهای 125، 250 و 500 میکروگرم بر کیلوگرم صمغ کتیرا باعث کاهش تعداد انقباضات شکمی و افزایش درصد مهار درد نسبت به گروه کنترل و در دوز 500 نسبت به دیکلوفناک mg/kg  10شد(05/0> (P. با بررسی زمان واکنش حیوانات به درد در آزمون صفحه داغ در طی دوره‌های زمانی 15، 30، 45، 60 دقیقه، تنها در 15دقیقه پس از تزریق صمغ کتیرا، دوزهای 125μg/kg و 500 μg/kg درد را کاهش دادند. در 15 دقیقه پس از تزریق، کتیرای 125μg/kg نسبت به گروه­های کنترل، دیکلوفناک 30mg/kg و مرفین 2mg/kg تفاوت معنی داری داشته است (001/0 <P) (16). موارد فوق و تحقیق صورت گرفته طراحی استفاده از صمغ کتیرا با هدف ترمیم استخوان را پیشنهاد می نماید.

تقدیر و سپاسگزاری

این مقاله حاصل پایان نامه با عنوان بررسی رادیولوژی وهیستوپاتولوژی اثرات صمغ کتیرا بر ترمیم نقص استخوان ران خرگوش نیوزلندی در مقطع دکتری دامپزشکی می­باشد و با حمایت دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرکرد اجرا شده است .

مراجع

1.Abedi, GH., Asghari, A., Dehghan, M.M., Sohrabi Haghdoost, I., Safy, Sh.(2010).Effects of different amounts of vitamin D3 on ulnar bone healing in rabbit: biomechanic and histopathologic evaluation .Journal of Comprative Pathology , 7(4);343.

2.Bakker, FC.(2000). Evaluation of strength of healing fractures with dual energy X ray absorptiometry. Clin Orthop Relat Res, 380;260-8.

3.Blitterswijk, V.(1990). The bio compatibility of hydroxyapatite ceramic: A studyof retrieved human middle ear implants. Journal of Biomedical Materials Research, 24(4); 433-453.

4.Ebraheim, NA., Elgafy, H. (2001). Bone-graft harvesting from iliac and fibular donor sites: techniques and complications. Journal of Am Acad Orthop Surg, 9; 210-218

5.Elmali, N., Ertem, K., Ozen, S. (2006). Fractures healing and bone moss in rats fed on liquid diet containing ethonal. Alcohol Clin Exp, 26 (4); 9 – 13.

6.Emery, S. E., Brazinski, M., Koka, A., Bensusan,  J. S., Stevenson, S. (1994). The biological and biomechanical effects of irradiation on anterior spinal bone grafts in a canine model. J Bone Joint Surg, 76; 540.

7.Erfani, M., Namazi, H., Vesal, M. (2006) Efficacy of Calcitonin on Bone Healing in Guinea Pigs.  Armaghane danesh, 11(2); 11-17.

8.Helin, H., Hjorth, K., Larsson, S. (2003). Radiological out come after external fixation of femoral fracture in children. Injury, 34; 387-292.

9.Igarashi, A. (2001). Increase in one growth factors with heoling rat fracture the enhancity effect of zinc. International. Journal of Molecular Medicine, 615-635.

10.Keihani, L., Rezvani, M. E., Dashti- Rahmatabadi, M. H.(2014). A comparison between the analgesic effect of tragacanth gum, diclofenac and morphine in mice using writhing and hot-plate analgesic tests. Daneshvar Medicine, 20(1.2); 25-34.

11.Lavell, D. G.(2003). Delayed union and non union of fractures. In : canole st (ed), Campbell’s operatitive orthopaedics.1.th.ed., st. Louis , mosby, 3125 – 3165.

12.Mahmoudi, Z., Soleimani, M., Saidi, A., Iranshahi, M., Azizsoltanli, A.(2013). Effect of Ferula gummosa ethanolic extract on osteogenesis in human mesenchymal stem cells. J. Med. Plants,12(46); 50-59.

13.Modirian, E., Sahaf, R., Akbari Kamrani, A A., Foroughan, M., Zarif Yeganeh, M., Shoaei, F.(2011). Effects of tea consumption on risk of osteoporotic bone fracture in older people: meta-analysis of observational studies. Salmand: Iranian Journal of Ageing, 6(3); 13-20.

14.Moghbel, A.H., Taji, M. (2007). Design and formulation of a dressing bandage of tragacanth for burns.Journal of Medical Jundishapur, (2); 277-282.

15.Rezaian, M., Dilmaghanian, A., Shomali, T. (2015). Bone protective effects following ethanolic extract (Otostegia persica) administration in streptozotocin_induced diabetic rats. Journal of Veterinary Research, 70(1); 109-118.

16.Sathyendra, V., Darowish, M. (2013). Basic science of bone healing. Hand Clin J, 5(29); 47-481.

17.Scapin, G., Schmidt, M. M., Prestes, R. C.(2016). Phenolic compound flavonoids and antioxidant activity of chia seed extracts. International Food Research Jornal, 23(6); 2341-2346.