توان سنجی اقلیمی مناطق مستعد کشت گندم دیم و نیشکر مطالعه موردی: استان خوزستان)

جغرافیای طبیعی

دوره 14، شماره 52، تیر 1400، صفحه 15-30   

نوع مقاله: مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

سید عرفان مومن پور¹؛ سعید بازگیر^{* 2}

¹دانشجوی دکتری آب و هواشناسی، گروه جغرافیای طبیعی، دانشکده جغرافیا دانشگاه تهران، ایران

²استادیار هواشناسی کشاورزی، گروه جغرافیای طبیعی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران

چکیده

هدف این پژوهش، توان سنجی اقلیمی-کشاورزی کشت گندم دیم و نیشکر با استفاده از سه روش فائو، پاپاداکیس و یونسکو در مناطق استان خوزستان است و از دو روش فائو و پاپاداکیس برای شناسایی مناطق کشت هر دو محصول و از روش یونسکو برای مشخص کردن مکان‌های مستعد کشت گندم دیم استفاده شده است. برای این منظور از آمار 23 ساله (1994-2016) داده‌های اقلیمی روزانه مربوط به دما، بارش، ساعت آفتابی، رطوبت نسبی و سمت و سرعت باد 10 ایستگاه همدیدی استان استفاده شد. نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که بخش‌های عمده‌ای از مناطق شمالی و شمال شرق استان برای کشت گندم دیم مناسب بوده و بخش‌های جنوبی و جنوب غربی از این نظر نامناسب بوده‌اند. در این میان کارآیی دو روش فائو و پاپاداکیس نسبت به روش یونسکو بهتر بود. از نتایج قابل توجه این مطالعه می‌توان به شناسایی مناطق مستعدّ کشت نیشکر در استان خوزستان به واسطه نتایج دو روش فائو و پاپاداکیس اشاره کرد. براساس نتایج این دو روش بخش‌های مرکزی، جنوب و جنوب غربی استان برای کشت نیشکر مناسب بوده درحالی که براساس واقعیّات منطقه، تنها در شهرستان اهواز این گیاه کشت می‌شود. در مورد نیشکر هیچ یک از دو روش فائو و پاپاداکیس از نظر کارآیی بر یکدیگر برتری نداشته‌اند.

کلیدواژه‌ها

پهنه بندی؛ اقلیمی-کشاورزی؛ نیشکر؛ خوزستان

مراجع

1- احمدی، حمزه و فلاح قالهری، غلامعباس(1394): طبقه بندی اقلیم کشاورزی شمال شرق ایران براساس شرایط گرمایی و رطوبتی. نشریه هواشناسی کشاورزی، جلد3، شماره 1، صص81-67.

2- امیدی نرگسی، لیلا (1394): تعیین مکان‌های مناسب کشت نیشکر در استان خوزستان با تاکید بر محیط طبیعی، پایان­نامه کارشناسی ارشد، استاد راهنما: دکتر حسنعلی غیور، رشته اقلیم شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی اصفهان واحد نجف آباد.

3- بازگیر، سعید (1378): بررسی پتانسیل اقلیمی زراعت گندم دیم، مطالعه موردی استان کردستان. پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه تهران.

4- برنا، رضا و علیزاده، افسانه (1395): پهنه بندی اقلیمی کشاورزی کشت مرکّبات در استان خوزستان با روش فرآیند تحلیل سلسله مراتبی، نشریه هواشناسی کشاورزی، جلد 4، شماره 1، صص 21-12.

5- حجازی زاده، زهرا .، سلیقه، محمّد، بلیانی، یدا…، حسینی، مصطفی و ماهوتچی، محمّدحسن (1392): مکان یابی کشت زیتون با استفاده از پارامترهای اقلیمی و زمینی به روش تحلیل سلسله مراتبی مطالعه موردی؛ استان فارس. نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، سال سیزدهم، شماره 30، صص 190-171.

6- خالدی، شهریار و روشنی، احمد (1387): پتانسیل یابی مناطق بهینه کشت و پرورش درخت سیب بر پایه پارامترهای اقلیمی مطالعه موردی: شهرستان دماوند. مجلّه جغرافیا (انجمن جغرافیایی ایران). شماره 16 و 17.

7- عزیزی، قاسم و شائمی، اکبر(1383): ارزیابی تنوّع و استعدادهای کشاورزی ایران به روش پاپاداکیس،نشریۀ پژوهش‌های جغرافیایی، شماره 49 : صص 92-71.

8- عسکری، محمد صادق، سرمدیان، فریدون، خدادادی، مارال و نوروزی، علی اکبر (1388): پهنه بندی اکولوژیکی کشاورزی با استفاده از سنجش از دور و سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS) در منطقه تاکستان، نشریه تحقیقات آب و خاک ایران، سال دوم، شماره 40، صص 104-93.

9- عظیمی، فریده، شکیبا، علی رضا و سعیدی، نوشین (1388): پهنه بندی اقلیم-کشاورزی جنوب و جنوب غرب ایران با استفاده از روش تجزیۀ خوشه‌ای، نشریه جغرافیای طبیعی، سال اول، شماره 4، صص58-47.

10- غفّاری، عبدالعلی و قاسمی، وحیدرضا و دپائو، ادی(1394): پهنه بندی اقلیم کشاورزی ایران با استفاده از روش یونسکو، نشریۀ علمی-پژوهشی زراعت دیم ایران، شماره 1: صص 74-63.

11- فال سلیمان، محمود، اکبرپور، ابوالفضل، بهدانی، محمد علی و جمشیدی، کمال (1396): پهنه بندی توان اکولوژیک کشت ذرّت با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS) شهرستان بوکان، سال هفتم، شماره اول، صص100-85.

12- فتوحی، فربد (1390): پهنه بندی اگروکلیمای کشت گیاه نیشکر به روش AHP در محیط GIS مطالعه موردی: استان خوزستان، استاد راهنما: دکتر محمود خسروی، رشته اقلیم شناسی، دانشگاه سیستان و بلوچستان.

13- میرزا بیاتی، رضا (1383): بررسی نواحی مستعدّ کشت زعفران در دشت نیشابور با استفاده از RS و GIS، پایان­نامه کارشناسی ارشد، استاد راهنما: دکتر منوچهر فرج زاده، رشته اقلیم شناسی، دانشگاه تربیّت مدرّس.

14- نوریان، علی محمّد (1368): کاربرد عوامل هواشناسی در مدیریت زراعی. مجلّه نیوار.

15- وزارت جهاد کشاورزی(1395)، جلد اول محصولات زراعی، انتشارات وزارت جهاد کشاورزی، معاونت برنامه‌ریزی و اقتصادی، مرکز فناوری اطلاعات و ارتباطات (1395-1374)، صص69-30.

 

16- Adzemi, M.A And Haruna, Y (2016): Climatic Classification For Agricultural Potential In Peninsular Malaysia, Journal Of Biology, Agriculture And Healthcare, Vol. 6, No.12, Pp. 5-13.

17- Battisti, R. And Sentelhas, P.C. (2014): New Agroclimatic Approach For Soybean Sowing Dates Recommendation: A Case Study, Revista Brasileira De Engenharia Agrícola E Ambiental, Vol. 18(11), Pp. 1149–1156.

18- Falasca, S.L. Ulberich, A.C. And Ulberich, E. (2012): Developing An Agro-Climatic Zoning Model To Determine Potential Production Areas For Castor Bean (Ricinus Communis L.), Industrial Crops And Products, 40, Pp. 185-191.

19- FAO, (1996): Agro-Ecological Zoning Guidelines, FAO. Soils Bulletin (76), Pp. 1-78.

20- Fleming, J. (1996): Historical Essays In Meteorology- 1919-1995. Boston, American |Meteorological Society, Pp. 3.

21- Hutchinson, M.F. Mcintyre, S. Hobbs, R.J. Stein, J.L. Garnett, S. And Kinloch, J. (2005): Integrating A Global Agro‐Climatic Classification With Bioregional Boundaries In Australia, Global Ecology And Biogeography, 14(3), Pp. 197-212.

22- Papadakis, J. (1966): Climate Of The World And Their Agricultural Potentialities. Buennos Aires, Pp. 1-48.

23- Sentelhas, P.C. Dayana, L. Santos, D. Monteiro, A. Soares-Colletti, A. Wander, J. Filho, P. Jorge L. Donzelli, E. Arrigoni, B. (2016): Agro-Climatic Favorability Zones For Sugarcane Orange Rust As A Tool For Cultivar Choice And Disease Management, Journal Of Crop Protection, Vol. 84, Pp. 88-97.

24- Smith, L. P. (1970): Aims And Extent Of Agricultural Meteorology. Agricultural Meteorology, 7: 193.

25- Soares-Colletti, A. Clayton, A And Sentelhas, P.C. (2016): An Agro-Climatic Approach To Determine Citrus Post Bloom Fruit Drop Risk In Southern Brazil, Journal Of Biometeorol, Vol. 60, Pp. 891-905.

26- Thomas, A. (1992). Agricultural Water Balance Of Yunnan Province, PR China: Agroclimatic Zoning With A Geographical Information System. Agricultural Water Management, 21(4), Pp. 249-263.

27- UNESCO. (1979): Map Of The World Distribution Of Arid Regions. Map At Scale 1:25,000,000 With Explanatory Note. United Nations Educational, Scientific And Cultural Organization, Paris, 54 Pp. ISBN 92-3-101484-6.

28- Valeriano, T. Rolim, G. And Aparecida, L.E. (2018): A Method To Determine Agro-Climatic Zones Based On Correlation And Cluster Analyses, Journal Of Theoretical And Applied Climatology, Vol. 134, Pp 1355-1364.

29- Van Wart, J. Bussel, L.G. Wolf, J. Licker, R. Grassini, P. Nelson, A. And Cassman, K.G. (2013): Use Of Agro-Climatic Zones To Upscale Simulated Crop Yield Potential. Field Crops Research, 143, Pp. 44–55.

30- Yamada, S.M. And Sentelhas, P.C. (2014): Agro-Climatic Zoning Of Jatropha Curcas As A Subside For Crop Planning And Implementation In Brazil, Journal Of Biometeorol, Vol. 58, Pp. 1995-2010.