پیش بینی نگرش به روابط فرازناشویی براساس میزان استفاده از شبکه‌های مجازی اجتماعی، ویژگی های شخصیتی و طرحواره‌های ناسازگار اولیه در زنان

زن و مطالعات خانواده

مقاله 5، دوره 14، شماره 54، اسفند 1400، صفحه 99-116   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/jwsf.2021.1895217.1430

نویسندگان

مهدی شریفی^{* 1}؛ مهسا واثقی²؛ علی حسینایی³؛ علیرضا قربانی⁴

¹کارشناسی ارشد، گروه روان شناسی، واحد بندرگز، دانشگاه آزاد اسلامی، بندرگز، ایران. (نویسنده مسئول)[e-mail]

²کارشناسی ارشد، گروه روان شناسی، واحد آزاد شهر ،دانشگاه آزاد اسلامی، آزادشهر، ایران.

³استادیار،گروه روان شناسی، واحد آزاد شهر، دانشگاه آزاد اسلامی، آزادشهر، ایران.

⁴استادیار، گروه علوم اجتماعی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.

چکیده

رابطه فرازناشویی به‌عنوان یک تجربه ناراحت‌کننده و همچنین یکی از دلایل عمده طلاق و ازهم‌پاشیدگی زندگی زناشویی موضوعی است که زوج­درمانگران مرتباً با آن مواجه می‌شوند. عوامل متعددی می‌تواند در این امر دخیل باشند. پژوهش حاضر با هدف پیش‌بینی نگرش به روابط فرازناشویی بر اساس میزان استفاده از شبکه‌های مجازی اجتماعی، ویژگی‌های شخصیتی و الگوهای ناسازگار اولیه انجام شد. جامعه آماری شامل کلیه زوجین مراجعه‌کننده به کلینیک‌های مشاوره شهر گنبد به تعداد 140 نفر بود که از این تعداد با استفاده از روش نمونه‌گیری تصادفی ساده 103 نفر انتخاب شدند. برای گردآوری داده‌ها از پرسشنامه نگرش به روابط فرازناشویی مارک واتلی (2006)، فرم کوتاه الگو یانگ (1994)، پرسشنامه سنجش صفات پنج‌گانه شخصیتی نئو (1985) و پرسشنامه شبکه‌های اجتماعی مجردی و همکاران (1393) استفاده شد. نتایج حاصل از ضریب همبستگی و تحلیل رگرسیون نشان داد که، همبستگی معنی‌داری بین میزان استفاده از شبکه‌های مجازی اجتماعی با نگرش به روابط فرازناشویی وجود دارد. همچنین بین روان­رنجوری و توافق­پذیری با نگرش به روابط فرازناشویی رابطه معنادار وجود دارد. بعلاوه همبستگی معنی‌داری بین الگوهای ناسازگار اولیه با نگرش به روابط فرازناشویی وجود دارد. بنابراین نظر به نتایج پژوهش امید می‌رود بتوان با آموزش مهارت‌های لازم در خصوص میزان استفاده از شبکه‌های مجازی اجتماعی و همچنین بررسی ویژگی‌های شخصیتی و الگوهای ناسازگار اولیه در مشاوره‌های پیش از ازدواج تا میزان زیادی پیشگیری‌های لازم را به عمل آورد.

کلیدواژه‌ها

روابط فرازناشویی؛ شبکه‌های مجازی؛ ویژگی‌های شخصیتی؛ طرحواره‌های ناسازگار اولیه

اصل مقاله

از ازدواج و رابطه زوجین، به‌عنوان یکی از مقدس‌ترین روابط و منبع حمایت، صمیمت و لذت برخورداری از کنار هم بودن در بین انسان‌ها یاد می‌شود که این رابطه موجب ایجاد همدردی، علاقه و قبول مسؤولیت مشترک هر یک از طرفین نسبت به یکدیگر و همچنین نسبت به سایر اعضای خانواده و رفع نیازهای روانی، جسمانی و اجتماعی آنها می‌گردد (بات[1] و همکاران،2002؛ لی[2] و همکاران،2019). مفهوم خانواده با پیوند زناشویی معنا می‌شود و تداوم و بقای آن نیز بستگی به تداوم و بقای این رابطه دارد. خانواده یکی از مهم‌ترین نهادهای اجتماعی هر جامعه است که موجبات رشد احساسات و ارزش‌ها و نگرش‌ها، فراهم آوردن زمینه بلوغ و پختگی، اعتمادبه‌نفس در مواجهه با چالش‌های زندگی و قدرت اجتماعی شدن، انتخاب و درنهایت تصمیم‌گیری منطقی افراد را فراهم می‌آورد (فاطمی و همکاران،1397). در یک رابطه زناشویی بهنجار، فرآیند تحول روانی زن و شوهر و چرخه تحول خانواده به‌وسیله تعاملات سازنده همسران گسترش می‌یابد و هنجارهای اجتماعی به آن عمومیت می‌بخشد (سروینگ و گاریپ[3]،2010). باوجوداینکه رابطه با همسر یکی از سالم‌ترین و ارضاکننده‌ترین رابطه‌هاست بااین‌همه آسیب‌های متعددی وجود دارد که به این رابطه صدمه می‌زند (مارکوس و بیگام[4]،2019). مهم‌ترین عامل تهدیدکنندهٔ عملکرد، ثبات و ادامه رابطهٔ زناشویی که می‌تواند کیان خانواده را تهدید نموده، موجب برهم خوردن تعادل و درنهایت طلاق، جدایی و فروپاشی خانواده می‌گردد، نادیده گرفتن تعهدات مربوط به ازدواج و روابط فرازناشویی است (ایسما و تورنیپ[5]،2019؛ رحمتی و بهرامی نژاد،2019). روابط فرازناشویی طیف وسیعی از رفتارها را شامل می‌شود. روابط فرازناشویی از دید درمانگران بیشتر بر مفهوم بی‌وفایی و تنوع‌طلبی جنسی یا خیانت تأکید دارد. از نظر عده‌ای دیگر این روابط می‌تواند مشمول رفتارهایی چون سکس‌سایبری،، درجات مختلـف صمیمیت جسمی و غیرجنسی، تماشای پورنوگرافی و حتی صمیمیت عاطفی با فرد دیگر گردد (جینفر، جوریچ و مانـگ^[6]،2014؛ میچل^[7]،2018). بر این اساس هدف پژوهش حاضر بررسی نقش پیش‌بینی کننده میزان استفاده از شبکه‌های مجازی اجتماعی، ویژگی‌های شخصیتی و الگوهای ناسازگار اولیه در پیش‌بینی نگرش به روابط فرازناشویی در زنان می‌باشد.

اهداف تحقیق

هدف کلی

• تعیین رابطه بین ویژگی‌های شخصیتی، الگوهای ناسازگار اولیه و میزان استفاده از شبکه‌های مجازی اجتماعی با نگرش به روابط فرازناشویی در زنان

اهداف اختصاصی

• تعیین رابطه بین ویژگی‌های شخصیتی با نگرش به روابط فرازناشویی در زنان
• تعیین رابطه بین الگوهای ناسازگار اولیه با نگرش به روابط فرازناشویی در زنان
• تعیین رابطه بین میزان استفاده از شبکه‌های مجازی اجتماعی با نگرش به روابط فرازناشویی در زنان

بیان مسأله

یکی از مسائلی که می‌تواند زوجین در معرض روابط فرازناشویی را با مشکل مواجه نماید، دسترسی گسترده به شبکه‌های اجتماعی و امکان ارتباط آسان فارغ از زمان و مکان از این طریق می‌باشد. به‌عبارت‌دیگر رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی به صورت بالقوه بستر مناسبی را برای این‌گونه روابط فراهم می‌آورند (وان گس و مورتلمانز[8]،2020). این شبکه‌ها امکان ارتباطات آسان را فراهم آورده، فراهم‌کننده اطلاعات و سرگرمی‌اند، خلوت جدیدی را با ایجاد فضایی شخصی و خصوصی برای افراد ایجاد نموده، عمیقاً در حال شکل دادن به شیوه‌های هستند که هر یک از افراد از آن طریق زندگی خود را شکل می‌دهند و به آن سامان می‌بخشند (پاتر[9]،2020). هرچند این فناوری‌ها دارای مزیت‌های خاص خود می‌باشد اما در حیطه خانواده و مسائل زناشویی، چنانچه همسران نیازهای عاطفی برطرف نشدهٔ زیادی دارند و برای مدتی بنا به دلایل مختلف از هم دور می‌مانند، امکان حضور فردی دیگر که این نیازها را ارضا کند بیشتر می‌شود (سواری و طلایی زاده،1394). حضور زوجین در فضای مجازی، موجب تغییر معیارهای زوجین نسبت به یکدیگر شده و آنها را نسبت به یکدیگر دلسرد می‌نمایند. در چنین وضعیتی هر یک از طرفین احساس می‌کنند که در رابطه زناشویی گرفتار شده‌اند (پری^[10]،2017). درتاج و همکاران (1397) در پژوهشی با عنوان رابطه میزان استفاده از شبکه‌های مجازی با احساس تنهایی و خیانت زناشویی به این نتیجه دست یافتند که میزان استفاده از شبکه اجتماعی و احساس تنهایی می‌تواند خیانت زناشویی را پیش‌بینی نماید. بعلاوه، رحیمی و همکاران (1394) در پژوهشی به این نتیجه رسیدند که بین استفاده و دسترسی به شبکه‌های اجتماعی و سردی روابط بین زوجین، رابطه معنادار وجود دارد.

عامل احتمالی و مؤثر دیگر بر روابط فرازناشویی، الگوهای ناسازگار اولیه است. الگوهای ناسازگار اولیه، الگوهای هیجانی و شناختی خود آسیب‌رسانی هستند که در ابتدای رشد و تحول در ذهن شکل می‌گیرند و در مسیر زندگی تداوم می‌یابند. همان‌گونه که از این تعریف می‌توان فهمید، الگوها شامل رفتار افراد نمی‌شوند، بلکه رفتار بخشی از پاسخ‌های مقابله‌ای است که از الگوها نشأت می‌گیرد (جانوسکی و همکاران^[11]،2018). به عقیده یانگ ریشه‌های تحولی الگوها را باید در ارضا نشدن درست نیازهای هیجانی اساسی دوران کودکی جستجو نمود. این نیازهای اساسی عبارت است از: (1) نیاز به دل‌بستگی ایمن به دیگران؛ (2) نیاز به خودگردانی، کفایت و حس هویت؛ (3) آزادی در بیان نیازها و هیجان‌های سالم (4) نیاز به خودانگیختگی و تفریح (5) نیاز به محدودیت‌های واقع‌بینانه و خویشتن‌داری ((بوسچ^[12]،2019؛ محمدی، 1396). الگوهای ناسازگار موجب سوگیری در تفسیر رویدادها می‌شوند. این کج‌فهمی‌ها در آسیب‌شناسی روانی به صوت سوءتفاهم‌ها، نگرش‌های تحریف‌شده، فرض‌های نادرست، اهداف و انتظارات غیرواقع‌بینانه در همسران پدید می‌آیند و بر ادراک‌ها و ارزیابی‌های بعدی تأثیر می‌گذارند و ازآنجایی‌که الگوهای ناسازگار ناکارآمد هستند؛ ناخشنودی در روابط زناشویی را در پی داشته، زمینه را برای جدایی زوجین فراهم می‌آورند (برهانی زاده و عبدی،1396). کولایی و همکاران (1393) در پژوهشی به این نتیجه رسیدند که میانگین نمرات الگوهای انزوای اجتماعی، نقص/شرم، شکست، وابستگی، آسیب‌پذیری در برابر بیماری، خود تحول نیافته، خویشتن‌داری ناکافی، اطاعت، ایثار، پذیرش جویی، بازداری هیجانی و معیارهای سرسختانه در مردان پیمان‌شکن به‌طور معناداری بالاتر از مردان غیر پیمان‌شکن بوده است. بعلاوه در مطالعه پسندیده و همکاران (2019) بین چهار حوزه الگوهای ناسازگار (بریدگی- طرد، خودگردانی و عملکرد مختل، محدودیت مختل، گوش‌به‌زنگی بیش‌ازحد) و سبک دل‌بستگی اجتنابی و همچنین بین حوزه‌های بریدگی- طرد، خودگردانی و عملکرد مختل و گوش‌به‌زنگی بیش‌ازحد با سبک دل‌بستگی دوسوگرا همبستگی مثبت معنادار مشاهده شده است.

از سوی دیگر، بررسی پیشینه پژوهش در زمینه عوامل مرتبط با روابط فرازناشویی نشان می‌دهد که ویژگی‌های شخصیتی افراد می‌تواند در روابط فرازناشویی نقش داشته باشد. شخصیت مجموعه‌ای سازمان‌یافته و واحدی است، متشکل از خصوصیات نسبتاً بادوام با رگه‌های نسبتاً پایداری که باعث می‌شود افراد به شیوه‌های خاص رفتار نموده، فرد را از افراد دیگر متمایز  می‌سازد (مویانو و سیرا^[13]،2013). نظری اجمالی به تعاریف مختلف شخصیت نشان می‌دهد که تمام معنی شخصیت را نمی‌توان در یک نظریهٔ خاص یافت، بلکه در حقیقت تعریف شخصیت بستگی به نوع تئوری هر دانشمند دارد، به‌طور مثال کارل راجرز[14] شخصیت را یک خویشتن سازمان‌یافته دائمی می‌داند که محور تمام تجربه‌های وجودی ماست. آلپورت[15] شخصیت را عبارت از مجموعهٔ عوامل درونی که تمام فعالیت‌های فردی را جهت می‌دهد می‌داند. همین‌طور جورج کلی[16] یکی از روانشناسان شناختی معاصر، شخصیت را روش خاص هر فرد در جستجو برای پیدا کردن و تفسیر معنای زندگی می‌انگارد (شاملو،1390). به نظر می‌رسد، شخصیت، پیش‌بین مهمی از تأثیرات تفاوت‌های فردی در رفتار جنسی و روابط زناشویی باشد. تفاوت‌های فردی در ویژگی‌های شخصیت می‌تواند در کیفیت روابط زناشویی و شکل‌گیری روابط فرا زناشویی تأثیرگذار باشد (بورداج[17]،2007). دراین‌ارتباط نتایج بررسی شریفی‌نیا و نجاتی (2019) در تعیین رابطه بین اعتیاد به شبکه‌های اجتماعی موبایل با تعهد زناشویی در دانشجویان متأهل نشان داد که برون‌گرایی با خیانت ارتباط مثبتی دارد، درحالی‌که باوجدان بودن با خیانت ارتباط منفی دارد. بعلاوه، ایسما و تورنیپ^[18] (2019) در پژوهشی در پیش‌بینی نگرش زوجین نسبت به خیانت نشان دادند که بین ویژگی شخصیتی و نگرش به روابط فرازناشویی رابطه معنی‌داری وجود دارد. در جامعه ما نهاد خانواده در کنار سایر نهاده‌ای اجتماعی به‌عنوان یکی از نهاده‌ای اساسی اجتماعی به‌ویژه در قلمداد می‌گردد به‌طوری‌که بسیاری از نیازهای روانی، جسمی، عاطفی و جنسی افراد در چارچوب آن برآورده می‌گردد و همچنین ازآنجایی‌که تحقیقات اندکی در این خصوص صورت گرفته، ضروری است که زمینه‌ای جهت استخراج عوامل اثرگذار بر این پدیده و استخراج مدل‌های پیشگیری و درمانی مرتبط بر آن فراهم گردد. لذا شناخت و بررسی ریشه‌های مشکل و برنامه‌ریزی جهت پیشگیری، کاهش و رفع عوامل زمینه‌ساز آن ضروری به نظر می‌رسد. ازاین‌رو، پژوهش حاضر با هدف بررسی متغیرهای اثرگذار بر روابط فرازناشویی صورت گرفته، در درصدد پاسخ‌گویی به این سؤال است که آیا می‌توان بر اساس میزان استفاده از شبکه‌های مجازی اجتماعی، ویژگی‌های شخصیتی و الگوهای ناسازگار اولیه، نگرش به روابط فرازناشویی را در زنان پیش‌بینی نمود؟

 

[1]. Boat

[2]. Li

[3]. Servinc, & Garip

[4]. Marcus & Begum

[5]. Isma & Turnip

[6]. Jeanfreau, Jurich & Mong

[7]. Michael

[8]. Van Gasse & Mortelmans

[9]. Potter

[10]. Perry

[11]. Janovsky

[12]. Bosch

[13]. Moyano & Sierra

[14]. Rojers Carl

[15]. Allport

[16]. George Kelly

[17]. Bourdage

[18]. Isma & Turnip

مراجع

Altgelt,d.(2018). Not materialistic, just neurotic. The mediating effect of neuroticism on the relationship between attitudes to material assets and well-being, Journal of Personality and Individual Differences, Volume 123, Pages 27-33.

Bakhtiari, E., Hosseini, S., Arefi, M., & Afsharinia, K. (2019). Causal Model of Extramarital Affairs Based on Attachment Styles and Early Maladaptive Schemas: Mediating Role of Marital Intimacy and Love Styles. Iranian Journal of Health Education and Health Promotion, 7(2), 245-258.

Batt, V., Gabhainn, S. N., & Falvey, F. (2002). Perspectives on the Provision of Counselling for Women in Ireland. Women's Studies Centre and Centre for Health Promotion Studies, National University of Ireland, Galway.

Borhanizad S. & Abdi, R. (2016). The role of the character's dark triangle dimensions in predicting the intimacy and attitudes of couples applying for divorce. Quarterly journal of thought and behavior. 11 (45), 17-26. (In Persian)

Bosch,l.(2018). Treatment of antisocial personality disorder: Development of a practice focused framework. Journal of International Journal of Law and Psychiatry. Volume 58, Mayâ, June 2018, Pages 72-78.

Bourdage.J;.(2007). Big Five model personality correlates of sexuality, Journal of Personality and Individual Differences, 1506,1516, Department of Psychology, University of Calgary.

Brewer, G., Hunt, D., James, G., & Abell, L. (2015). Dark triad traits, infidelity and romantic revenge. Personality and Individual Differences, 83, 122-127.

Cravens, J. D. (2010). Facebook and Infidelity. Doctoral thesis. East Carolina University, 13, 70-74.

Dehaji, N. S. E., Chale, S., Dehghani, S., Hedayati, F. S., & Ebrahimi, M. (2020). The role of psychological factors and marital satisfaction in predicting of extramarital relations among married women in Yazd. Journal of Advanced Pharmacy Education & Research| Apr-Jun, 10(S2), 93. (In Persian)

Direh, A. Tabatabai Shurijeh, M.; Khosravani, M.; Puladi, A. (1398). Structural Equation Model for Predicting Sexual Diversity Based on Marital Quality of Life and Mediating Activated Cognitive Schemas in Men Referred to Counseling Centers. Journal of Psychological Methods and Models, 10 (38), 41-58.

Isma, M. N. P., & Turnip, S. S. (2019). Personality traits and marital satisfaction in predicting couples’ attitudes toward infidelity. Journal of Relationships Research, 10.

Janovsky, T., Rock, A. J., Thorsteinsson, E. B., Clark, G. I., & Murray, C. V. (2018). The relationship between early maladaptive schemas and interpersonal problems: a meta‐analytic review. Clinical Psychology & Psychotherapy.

Jeanfreau, Michelle M; Jurish, Anthony P; Mong, Michael D. (2014). Risk Factors Associated With Women’s Marital Infidelity. Contemporary Family Therapy Journal. 36(3), 327-332

Karimi, S., Yusefi, R., & Soleymani, M. (2018). The role of personality traits in Prediction components marital infidelity. Scientific Journal of Clinical Psychology & Personality, 15(2), 97-109. (In Persian)

Koolaee. A, Motlagh.T, (2014). The comparison of early maladaptive schema and intimacy in married infidelity and non-infidelity men, Iranian Journal of Psychiatric Nursing, 2 (3): 12-23. (In Persian)

Li, X., Cao, H., Lan, J., Ju, X., Zheng, Y., Chen, Y., ... & Fang, X. (2019). The association between transition pattern of marital conflict resolution styles and marital quality trajectory during the early years of Chinese marriage. Journal of Social and Personal Relationships, 36(1), 153-186.

Malik, N. Nawaz, Y. Mehmood, B. Riaz, F. Mushtaq, S. K. & ijaz Khan, M. (2014). Causes and consequences of extra-marital relations in married women: a case study of Darulaman Sargodha. Mediterranean Journal of Social Sciences, 5(23), 20-44.

Marcus, A., Begum, P., Alsabahi, L., & Curtis, R. (2019). Between choice and obligation: an exploratory assessment of forced marriage problems and policies among migrants in the United States. Social Policy and Society, 18(1), 19-36.

Mehdizadeh, F. , Darekordi, A., (2020).The relationship between early maladaptive schemas and attitude to meta - marriage relationships with mediating dimensions of mindfulness in order to present the model , Journal of Psychological Science, Vol. 19, p 383-389

Michael,d.(2018). Interest in partner orgasm: Sex differences and relationships with attachment strategies, Journal : Personality and Individual Differences, Volume 124, 1 April 2018, Pages 194-200.

Mohammadi, B (2016). Structure in the Family (Identifying Types of Power Structure in Iranian Families). Institute of Humanities and Cultural Studies. Tehran. First Edition. Tafridi publishing house. (In Persian)

Moyano, N. & Sierra, J. C. (2013). Relationships between personality traits and positive/negative sexual cognitions. International Journal of Clinical and Health Psychology, 13(3), 189.

Nazari, R, Hamed Dost, H. (2017)., Investigating the Relationship between Personality Characteristics and Conflict Resolving Styles with Attitude to Meta-Relationships, Fourth International Conference on Recent Innovations in Psychology, Counseling and Behavioral Sciences, Tehran, Nikan University. (In Persian)

Pasandideh, M. M., & Kazemi, P. (2019). Comparing early maladaptive schemas, sexual knowledge and attitude in applicant for divorce and ordinary couples. Journal of Fundamentals of Mental Health, 21(1). (In Persian)

Perry, S. L. (2017). Does viewing pornography reduce marital quality over time? Evidence from longitudinal data. Archives of Sexual behavior, 46(2), 549-559.

Potter, M. H. (2020). Social Support and Divorce among American Couples. Journal of Family Issues, 0192513X20916830.

Rahmati, A., & Bahrami Nejad, H. (2019). Signs of Divorce Before Marriage: The Role of Premarital Events in Iran. Journal of Divorce & Remarriage, 60(4), 301-315. (In Persian)

Saleh, M., & Mukhtar, J. I. (2015). Social media and divorce case study of Dutse LGA Jigawa State. IOSR Journal Of Humanities And Social Science, 20(5), 54-59.

Savari, K. &Talayizadeh,N. (2016). A Comparative Study of Marital Infidelity and Emotional Intelligence (EQ), in Divorced and Normal Married Couples of Ahwaz. Clinical Psychology, 1(2): 67-82. (In Persian).

Sevinç, M., & Garip, E. S. (2010). A study of parents’ child raising styles and marital harmony. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 2(2), 1648-1653.

Shamloo S. (2011).Schools and theories in personality psychology. Tehran: Roshd Publications. (In Persian)

Sharifinia, A., Nejati, M., Bayazi, M. H., & Motamedi, H. (2019). Investigating the Relationship Between Addiction to Mobile Social Networking with Marital Commitment and Extramarital Affairs in Married Students at Quchan Azad University. Contemporary Family Therapy, 41(4), 401-407. (In Persian)

Sohrabi, F. Rasooli, F. (2008). Investigating the relationship between attachment style and extramarital sex among women detained at Tehran Center for Social Corruption. Family Studies Quarterly, 2 (4), 143-133. (In Persian)

Van Gasse, D., & Mortelmans, D. (2020). Social support in the process of household reorganization after divorce. Journal of Social and Personal Relationships, 37(6), 1927-1944.