ارزیابی و سنجش شاخص‌های اجتماعی و فرهنگی شهر نوآور (مطالعه موردی: کلان شهر تبریز)

مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی

مقاله 8، دوره 16، شماره 2 - شماره پیاپی 55، تیر 1400، صفحه 325-337   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

هادی رشتبر¹؛ حسین نظم فر^{* 2}؛ رسول صمدزاده³

¹دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، گروه جغرافیا، واحد اردبیل، دانشگاه آزاد اسلامی، اردبیل، ایران

²استاد گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

³دانشیار جغرافیا، گروه جغرافیا، واحد اردبیل، دانشگاه آزاد اسلامی، اردبیل، ایران

چکیده

مقدمه: شهر نوآور ازجمله مباحث جدید در حوزه مطالعات شهری توسط جغرافیدانان­، اقتصاد­دانان­ و جامعه­شناسان در رسیدن به جامعه­دانایی و توسعه­دانایی محور مورد تأکید قرار گرفته است. در این راستا شهر به‌عنوان محل شکل­گیری خلاقیت­، دانایی­، صنایع خلاق و نوآور و اقتصاد­دانایی در یک رویکرد ترکیبی در نظر گرفته‌شده است­.­­بنابراین محیط­های شهری باید از شرایطی برخوردار باشند که بتوانند سرمایه­های انسانی خلاق و نوآور را جذب کرده و حفظ نمایند.­­
روش­شناسی تحقیق: با توجه به اهمیت موضوع هدف این پژوهش ارزیابی و سنجش شاخص­های اجتماعی و فرهنگی شهر نوآور در مناطق کلان­شهر تبریز است.این پژوهش بر اساس هدف از نوع تحقیقات کاربردی و بر اساس ماهیت و روش از نوع تحقیقات مقایسه­­ای است.­در این پژوهش برای وزن­دهی­ به شاخص­ها از روش­­ آنتروپی شانون ­و جهت رتبه­­بندی مناطق کلان‌شهر تبریز از تکنیک تاپسیس استفاده شده است.
قلمرو جغرافیایی پژوهش: شهر تبریز مرکز استان آذربایجان شرقی در سال­­1395­به­­1558693­ نفر­ افزایش‌یافته و ششمین کلان­شهر کشور محسوب می­شود. کلان­شهر تبریز دارای ده منطقه شهرداری است که­ منطقه 9 به دلیل خالی از سکنه بودن در این پژوهش لحاظ نشده است.
یافته ­ها و بحث: یافته­های پژوهش نشان می­دهد که منطقه 8 در رتبه اول و منطقه­10­ در رتبه آخر در میزان برخورداری از شاخص­های شهر نوآور با تأکید بر شاخص­های اجتماعی و فرهنگی قرار دارند.­ نتیجه این پژوهش نشان‌دهنده این است که شاخص­های  اجتماعی و فرهنگی به‌صورت عادلانه توزیع نشده و تمرکز فضایی در نحوه توزیع شاخص­ها وجود دارد.
نتایج: همچنین یافته­های پژوهش بیانگر عدم انطباق توزیع شاخص­های اجتماعی و فرهنگی با توزیع جمعیت در شهر است­. با توجه به این موضوع که نوآوری کلید پیشرفت و توسعه شهرها و توزیع عادلانه و منطقی خدمات و امکانات لازمه توسعه و پیشرفت است، لذا توزیع عادلانه شاخص­های اجتماعی و فرهنگی جهت تحقق شهر نوآور ضروری است.

کلیدواژه‌ها

شهر نوآور؛ کلان شهر تبریز؛ شاخص های اجتماعی و فرهنگی؛ آنتروپی شانون؛ تاپسیس

مراجع

پایدار، ابوذر؛ فتاحی، احدالله و حاجی نژاد، علی. (1395). کاربرد مدل ها و فنون تصمیم گیری در جغرافیا ب تاکید بر بررنامه ریزی روستایی، شهری و گردشگری، تهران، انتشارات جهاد دانشگاهی.

خوارزمی، امیدعلی و ندایی، امین. (1393). تأثیر مشارکت بر نوآوری در شهر تهران: مطالعه پارک علمی و فناوری پردیس، مطالعات و پژوهش های شهری منطقه ای 6(22)163-143.

ربانی خوراسگانی، علی؛ ربانی خوراسگانی، رسول؛ ادیبی سده، مهدی و موذنی، احمد. (1390). بررسی نقش تنوع اجتماعی در ایجاد شهرهای نوآور و خلاق (مطالعه موردی: شهر اصفهان). مجله جغرافیا و توسعه. 9 (21). 159-180.

سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان آذربایجان شرقی. (1395). سالنامه آماری آذربایجان شرقی. معاونت آمار و اطلاعات .

غفاری، عطا؛ خوارزمی، امیدعلی؛ یزدانی، محمد حسن و روشن رودی، سمیه. (1396). تحلیل وضعیت شکل‌گیری شهر نوآور در شهر مشهد با تأکید بر افق 1404،  فصلنامه جغرافیا و آمایش شهری و منطقه ای، 7(25)،18- 1

قربانی، رسول(1393)، نگرشی بر الگوهای نوین آمایش شهری،تبریز، انتشارات فروزش.

مرکز آمار ایران (1395)

مهندسین مشاور نقش محیط. (1393). طراحی توسعه و ساخت تبریز (طرح جامع). شناسایی شهر جلد 4. سازمان راهها و شهرسازی عمومی آذربایجان شرقی. 33-1.

پایدار، ابوذر؛ فتاحی، احدالله و حاجی نژاد، علی. (1395). کاربرد مدل ها و فنون تصمیم گیری در جغرافیا ب تاکید بر بررنامه ریزی روستایی، شهری و گردشگری، تهران، انتشارات جهاد دانشگاهی.

Bettencourt, L. M., Lobo, J., Helbing, D., Kühnert, C., & West, G. B. (2007). Growth, innovation, scaling, and the pace of life in cities. Proceedings of the national academy of sciences, 104(17), 7301-7306.

Buschmann, A., Meyer, B., & Schewe, G. (2016). Factor State In Innovative Ecosystems: A Comparison Between Brazil and Germany. International Journal of Innovation, 4(2), 198-207.

Capdevila, I. (2018). Knowing communities and the innovative capacity of cities. City, Culture and Society, 13, 8-12.

Cermasi, O. (2017). Contemporary landscape urbanism principles as innovative methodologies: the design of an armature of public spaces for the revitalisation of a shrinking city. International Journal for Crime, Justice and Social Democracy, 2(2), 111-126.

Charrieras, D., Darchen, S., & Sigler, T. (2018). The shifting spaces of creativity in Hong Kong. Cities, 74, 134-141.

Dutta, S., Lanvin, B., & Wunsch-Vincent, S. (Eds.). (2018). Global innovation index 2018: Energizing the world with innovation.

Dvir, R., & Pasher, E. (2004). Innovation engines for knowledge cities: an innovation ecology perspective. Journal of knowledge management.. 8 (5), 16-27

Exenberger, A., Strobl, P., Bischof, G., & Mokhiber, J. (2013). Globalization and the City: Two Connected Phenomena in Past and Present (p. 222). innsbruck university press.

 Feizizadeh, B., Blaschke, T., & Nazmfar, H. (2014). GIS-based ordered weighted averaging and Dempster–Shafer methods for landslide susceptibility mapping in the Urmia Lake Basin, Iran. International Journal of Digital Earth, 7(8), 688-708.

Feizizadeh, B., Blaschke, T., Nazmfar, H., & Rezaei Moghaddam, M. H. (2013). Landslide susceptibility mapping for the Urmia Lake basin, Iran: a multi-criteria evaluation approach using GIS. International Journal of Environmental Research, 7(2), 319-336.

Feizizadeh, B., Blaschke, T., Nazmfar, H., Akbari, E., & Kohbanani, H. R. (2013). Monitoring land surface temperature relationship to land use/land cover from satellite imagery in Maraqeh County, Iran. Journal of Environmental Planning and Management, 56(9), 1290-1315.

Gallouj, F., Rubalcaba, L., Toivonen, M., & Windrum, P. (2018). Understanding social innovation in services industries. Industry and Innovation, 25(6), 551-569.

Gharehbaglou, M., & Kargar, T. (2017). New Insight into the Creative Urban Clusters (The potentials of joint space between Naqhsh-e Jahan Square and the Art University of Isfahan as an attractive place for the creative class). The Monthly Scientific Journal of Bagh-E Nazar, 13(45), 43-60.

Gregory, J. J., & Rogerson, C. M. (2018). Suburban creativity: The geography of creative industries in Johannesburg. Bulletin of Geography. Socio-economic Series, 39(39), 31-52.

Johnson, B. (2008). Cities, systems of innovation and economic development. Innovation, 10(2-3), 146-155.

Kauppinen, H. (2016). Enabling Collaborative Innovation in a Smart City. Creating Scenarios of Open Innovation Platforms Heini. Laurea University of Applied Sciences Leppävaara-p7.

Kiuru, J., & Inkinen, T. (2017). Predicting innovative growth and demand with proximate human capital: A case study of the Helsinki metropolitan area. Cities, 64, 9-17.

Musterd, S. (2010). The Creative Cultural knowledge city some conditions. Paper presented at the University of Kaiserlautern, 28, 10-2002.

Nazmfar, H. & Behesti, A. (2016). Application of combined model analytical network process and fuzzy logic models in landslide susceptibility zonation (case study: chellichay catchment). Geography and Environmental Planning, 27(1).

Nazmfar, H. (2012). An analysis of urban system with emphasis on entropy model (Case study: the cities of East Azerbaijan Province). Indian Journal of Science and Technology, 5(9), 3340-3344.

Nazmfar, H., & Jafarzadeh, J. (2018). Classification of satellite images in assessing urban land use change using scale optimization in object-oriented processes (a case study: Ardabil city, Iran). Journal of the Indian Society of Remote Sensing, 46(12), 1983-1990.

Nazmfar, H., & Roshan Roodi, S. (2015). Assessment of development sustainability level in 9th district of Mashhad district based on hierarchy models and network analysis. Journal Management System, 5(15), 49-68.

Nazmfar, H., Alavi, S., Feizizadeh, B., Masodifar, R., & Eshghei, A. (2020). Spatial analysis of security and insecurity in urban parks: A case study of Tehran, Iran. The Professional Geographer, 72(3), 383-397.

Nazmfar, H., Eshghei, A., Alavi, S., & Pourmoradian, S. (2019). Analysis of travel and tourism competitiveness index in middle-east countries. Asia Pacific Journal of Tourism Research, 24(6), 501-513.

Nazmfar, H., Saredeh, A., Eshgi, A., & Feizizadeh, B. (2019). Vulnerability evaluation of urban buildings to various earthquake intensities: A case study of the municipal zone 9 of Tehran. Human and Ecological Risk Assessment: An International Journal, 25(1-2), 455-474.

Nazmfar, Hossein (2019) An integrated approach of the analytic network process and fuzzy model mapping of evaluation of urban vulnerability against earthquake, Geomatics, Natural Hazards and Risk, 10:1, 1512-1528.

Rammer, C., Kinne, J., & and Blind, K. (2016). A Microgeography of Innovation in the City: Location Patterns of Innovative Firms in Berlin. JEL-Classification: O31, O32, O33, R12, R39, Pp 1-34.

Shengzu.G., Mei,Y., & Qinqin,Z. (2016).­ Strategic Thinking on Developing Innovative City to Implement the Strategy of Innovation-Driven Development-Based on the Model of Shenzhen Innovative Development, Forum on Science and Technology in China.www.cnki.com.cn.

Tootakhane, M. (2016). Evaluation and prioritization of urban areas Based on parameters creative city (Case Study: Sanandaj City). The Journal of Spatial Planning, 20(4), 259-286.

Wunsch-Vincent, S., Lanvin, B., & Dutta, S. (2015). The Global Innovation Index 2015: Effective Innovation Policies for Development (No. id: 7491).