تحلیل عوامل مؤثر در مشارکت روستائیان در تهیه و اجرای طرح هادی با تأکید بر سرمایه اجتماعی (مطالعه موردی: استان زنجان)

مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی

مقاله 12، دوره 16، شماره 2 - شماره پیاپی 55، تیر 1400، صفحه 379-389   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسنده

نرگس مرادخانی^*

استادیار دانشکده علوم انسانی، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران

چکیده

مقدمه: مشارکت مردمی به‌عنوان حلقه مفقوده برنامه‌های توسعه روستایی موردنظر محققان بوده و توجه ویژه‌ای به ارتقای کمی و کیفی سطح مشارکت فعال مردم شده است. طرح هادی در نواحی روستایی باانگیزه‌های اقتصادی، کالبدی، اجتماعی و فرهنگی اجراشده است و با توجه به اثرگذاری بالای این طرح بر زندگی روستاییان، ارزیابی عوامل مؤثر در مشارکت روستائیان در تهیه و اجرای آن ضرورت دارد.
هدف: در همین راستا در تحقیق حاضر به شناسایی عوامل مؤثر در مشارکت مردم در تهیه و اجرای طرح هادی پرداخته می‌شود.
روش‌شناسی تحقیق: تحقیق حاضر از نظر نوع کاربردی و از نظر ماهیت توصیفی- تحلیلی می باشد. جهت گردآوری اطلاعات از روش‌های کتابخانه‌ای و میدانی (پرسشنامه)  و برای تحلیل اطلاعات از تحلیل عاملی اکتشافی استفاده‌شده است. جامعه اماری تحقیق حاضر شامل روستاهای روستاهای چیر، گلابرسفلی، چسب و سارمساقلو  استان زنجان می‌باشند که بر مبنای نظرات بنیاد مسکن استان زنجان به عنوان جامعه آماری انتخاب شدند.
قلمرو جغرافیایی پژوهش: روستاهای روستاهای چیر، گلابرسفلی، چسب و سارمساقلو  استان زنجان می‌باشند.
یافته‌ها و بحث: یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد، عامل اثرات اقتصادی طرح مهم‌ترین عامل مؤثر در مشارکت روستائیان است. مقدار ویژه این عامل 654/17 می‌باشد که به‌تنهایی قادر است 321/34 درصد واریانس را محاسبه و توضیح دهد. در این عامل 8 متغیر بارگذاری شده است.
نتایج: از میان 8 متغیر موردبررسی در این عامل متغیر افزایش واحدهای کارگاهی و صنعتی کوچک درون روستا با بار عاملی 844/0، متغیر میزان گسترش مراکز خدماتی تجاری در درون روستا با بار عاملی 803/0 و متغیر عدم میزان اشتغال غیر کشاورزی در واحدهای درون روستا  با بار عاملی 733/0 به‌عنوان مهم‌ترین عوامل مؤثر در مشارکت روستائیان در تهیه و اجرای طرح هادی شناخته شد.

کلیدواژه‌ها

توسعه روستایی؛ مشارکت اجتماعی؛ سرمایه اجتماعی؛ طرح هادی

مراجع

ازکیا ، مصطفی. و ایمانی، علی. (1388).  توسعه پایدار روستایی. تهران: انتشارات اطلاعات.

اعظمی، موسی، احمد یعقوبی فرانی، معتقد، مهسا. (۱۳۹۵). بررسی نوع و میزان مشارکت روستاییان در طرح هادی روستایی: مطالعه موردی روستای سنگستان همدان، فصلنامه روستا و توسعه، ۱۹(۲)، ۴۷.

آمار، تیمور، صمیمی شارمی، رضا. (1388). ارزشیابی اثرات کالبدی اجرای طرح های هادی روستایی. مجله مسکن و محیط روستایی، 127، 44-55.

برزو, غلامرضا، شاه‌حسینی، ایوب، عباسی‌زاده قنواتی، محمدصادق، ولی‌زاده، اقدس، باقرنسب، محمد، بهرامی، مجید، عبدالملکی، سارا، زرافشانی، کیومرث. (1389). ارزشیابی کیفی اجرای طرح‌ هادی در روستای کرناچی شهرستان کرمانشاه ـ کاربرد نظریه بنیانی. پژوهشهای روستائی، 1(3), 153-172.

پژوهشکده سوانح طبیعی (1388)، ارزشیابی اثرات اجرای طرح هادی روستایی، بنیاد مسکن انقلاب اسلامی، تهران.

حق پناه، محمد. و دهقانی، مریم. (1389). بررسی آثار فیزیکی اجرای طرح های راهنمای روستایی. اولین همایش ملی مسکن روستایی و توسعه کالبدی ، تهران.

خمّـر‌ غـلامعلـی، اسماعیل‌زاده کـواکی علی، براتپـور علـی.  (1390). ارزیابی توزیع فضایی سرمایه اجتماعی در سطح مناطق شهری با استفاده از تکنیک Topsis و GIS - مطالعه موردی: نواحی شهر قوچان. مطالعات جغرافیایی مناطق خشک، ۱(۴)، ۹۵-۱۱۲.

عزمی آئیژ، نوری مجتبی، نصیری اکرم، بابایی تیمور. (1395). بررسی عوامل موثر در بهبود عملکرد طرح هادی از دیدگاه دهیاران و اعضای شورای روستایی بخش مرکزی شهرستان کرمانشاه. نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، ۱۶ (۴۲)، ۸۳-۱۰۸.

عزیزپور فرهاد، خلیلی احمد، محسن زاده آرمین، حسینی حاصل صدیقه. (1390). تحلیل و ارزیابی اثرات اقتصادی اجرای طرح هادی در سکونتگاه-های روستایی کشور. مسکن و محیط روستا، ۳۰ (۱۳۵)، ۷۱-۸۴.

علیقلی زاده فیروزجایی، ناصر. (1386). تاثیرات گردشگری بر مناطق روستایی. رساله دکتری جغرافیا و برنامه ریزی روستایی. دانشگاه تهران. تهران. ایران.

عنابستانی، علی اکبر، جوانشیری، مهدی، موسوی، مهدیه. (1394). بررسی عوامل مؤثّر بر مشارکت روستاییان در روند تهیّه و تصویب و اجرای طرح هادی روستایی (مطالعة موردی: شهرستان دشتستان). جغرافیا و پایداری محیط، 5(4)، 15-33.

عنابستانی، علی‌اکبر. (1392). بررسی عوامل فردی مؤثر بر مشارکت روستاییان در فرایند اجرای طرح‌های هادی روستایی (مطالعه موردی: شهرستان خواف). جغرافیاوتوسعه ناحیه ای، 11(2)، 36-45.

عنابستانی، علی‌اکبر. (۱۳۸۸). ارزیابی اثرات کالبدی اجرای طرح­های هادی سکونتگاه‌های روستایی در روستاهای غرب خراسان رضوی، اولین همایش سکونتگاه‌های روستایی مسکن و بافت، تهران، صص 6-1.

قادری، زاهد. (1384). برنامه ریزی برای توسعه پایدار گردشگری روستایی تهران: نشر سازمان شهرداری ها.

قاسمی، محمدعلی. (1396). بررسی عوامل اجتماعی ـ اقتصادی مؤثر بر میزان مشارکت روستاییان در طرح‌های عمرانی: مطالعه موردی بخش مرکزی شهرستان کاشان. روستا و توسعه، 8(4)، 79-112.

مطیعی لنگرودی، حسن، یاری، ارسطو. (1389). حفاظت محیط‌زیست و برنامه‌ریزی توسعه فیزیکی روستا با تأکید بر ارزیابی طرح‌های هادی روستایی. جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، 21(3)، 60-45.

Fitzgerald, B., Russo, N. L., & Stolterman, E. (2002). Information systems development: Methods in action. London: McGraw-Hill.

Franz, C. R., & Robey, D. (1986). Organizational context, user involvement, and the usefulness of information systems. Decision sciences, 17(3), 329-356.

Van Heck, B. (2003). Participatory development: guidelines on beneficiary participation in agricultural and rural development rural institutions and participation. Rural institutions and participation service, service rural development division (2nd edition), FAO, Rome, 1.

Hophmayer-Tokich, S., & Krozer, Y. (2008). Public participation in rural area water management: experiences from the North Sea countries in Europe. Water International, 33(2), 243-257.

Jennings, M. (2007). " A Very Real War": Popular Participation in Development in Tanzania During the 1950s & 1960s. The International journal of African historical studies, 40(1), 71-95.

Lange, S. (2008). The depoliticisation of development and the democratisation of politics in Tanzania: Parallel structures as obstacles to delivering services to the poor. The Journal of Development Studies, 44(8), 1122-1144.

Lanza, A., Markandya, A., & Pigliaru, F. (2005). The economics of tourism and sustainable development. Edward Elgar Publishing.

Alejandro Leal, P. (2007). Participation: the ascendancy of a buzzword in the neo-liberal era. Development in practice, 17(4-5), 539-548.

Murray Li, T. (2007). Practices of assemblage and community forest management. Economy and society, 36(2), 263-293.

Peris, J., Acebillo-Baqué, M., & Calabuig, C. (2011). Scrutinizing the link between participatory governance and urban environment management. The experience in Arequipa during 2003–2006. Habitat international, 35(1), 84-92.

Du Toit, D., & Pollard, S. (2008). Updating public participation in IWRM: a proposal for a focused and structured engagement with catchment management strategies. Water Sa, 34(6), 707-713.

Puri, S. K., & Sahay, S. (2007). Role of ICTs in participatory development: An Indian experience. Information technology for Development, 13(2), 133-160.

Sadashiva, M. (2007). Effects of civil society on urban planning and governance in Mysore, India (Doctoral dissertation, Technical University of Dortmund).

Shah, I. A. (2009). People's Participation in Rural Development Projects in the North-West Frontier Province of Pakistan: A Comparative Review and Analysis of Sarhad Rural Support Programme (SRSP) and Integrated Rural Development Project (IRDP). African and Asian Studies, 8(1-2), 175-184.

Ward, P. (2010). Participatory development in Jamaica: does it work in practice?. Social and Economic Studies, 167-196.

Zhang, H., & Zhuang, T. (2010). Study on Factors Affecting Performance of Non-profit Organizations in the Participatory Working Methods-Taking Anti-poverty Practice of Sichuan Rural Development Organization as an Example. Journal of Agricultural Science, 2(3), 174.