مروری بر گیاه داروئی سیاه‌گیله (Vaccinium arctostaphylos) و کاربردهای آن

فصلنامه گیاه و زیست فناوری ایران

مقاله 6، دوره 16، شماره 1، اردیبهشت 1400، صفحه 63-72   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

جلال امیدی^{* 1}؛ سمانه عبدالمحمدی¹؛ مهدی بخشی پور²

¹کارشناسی‌ارشد، گروه علوم باغبانی، دانشگاه گیلان، رشت، ایران

²دانشجوی دکترای، گروه اصلاح و بیوتکنولوژی، دانشگاه گیلان، رشت، ایران، اصلاح و بیوتکنولوژی، پردیس دانشگاهی، دانشگاه گیلان، رشت، ایران

چکیده

گیاهان دارویی یکی از منابع بسیار ارزشمند در گستره وسیع منابع طبیعی ایران هستند که در صورت شناخت علمی، کشت، توسعه و بهره‌برداری صحیح می‌توانند نقش مهمی در سلامت جامعه، اشتغال‌زایی و صادرات غیرنفتی، داشته باشند. تنوع آب و هوایی و شرایط اکولوژیکی مختلف، باعث تنوع گیاهان دارویی در سراسر ایران شده است. خوشبختانه در سال‌های اخیرتلاش‌های زیادی برای شناخت همه جانبه گیاهان دارویی از نظر پراکنش آن‌ها در ایران، شرایط اکولوژیک، استفاده‌های دارویی، نحوه استخراج و شناسایی مواد مؤثره، کشت و اهلی کردن، اصلاح گونه‌های مهم، و... صورت گرفته است. سیاه‌گیله (Vaccinium arctostaphylos) نیز یکی از گیاهان دارویی مهم و در معرض خطر انقراض در ایران است که از دیرباز در طب سنتی ایران استفاده می‌شده است. در واقع با توجه به اثرات درمانی و خواص دارویی گیاه سیاه گیله، شناسایی و بررسی میزان ترکیبات موثره این گیاه دارویی و فواید کاربرد آن‌ها در درمان بیماری‌ها ضروری به نظر می‌رسد. مرور خواص دارویی سیاه گیله نشان داد که در طب سنتی ایران دم‌کرده میوه در کاهش قند، فشار خون و کلسترول توصیه و مصرف می‌شود. سیاه‌گیله در درمان عفونت‌های باکتریایی مثانه به کار می‌رود و به علت داشتن ترکیبات آنتی‌اکسیدان سیانوزیدی به تشکیل مویرگ‌های قوی‌تر کمک می‌کند، موجب کاهش رشد سلول‌های سرطانی شده و در افزایش قدرت باروری مردان نیز به کار می‌رود.

کلیدواژه‌ها

واکسینیوم؛ کاربردهای پزشکی؛ گیاه دارویی؛ دیابت

مراجع

منابع

1) آخوندزاده، ش. 1379. دایره­المعارف گیاهان دارویی ایران، انتشارات ارجمند، چاپ اول، 222 صفحه.

2) باغی­نیا، ن.، واعظی، غ ح.، ملکی­راد، ع ا. و. م ر، باغی­نیا. 1393. بررسی اثرات قره قاط و دارچین بر روی فاکتورهای بیوشیمیایی سرم خون کارگران مواجهه یافته با آلاینده­های نیکل و کروم. مجله علمی و پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی اراک، سال 17، شماره 11 (شماره پیاپی 92): 1- 8.

3) ثابتی، ح. 1383. جنگل­ها، درختان و درختچه‌های ایران. چاپ سوم، انتشارات دانشگاه یزد، 890 صفحه.

4) صداقت­حور، ش. 1391. درختان و درختچه­های داروئی معطر، انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی واحد رشت، 134 صفحه.

5) عسکری، ف.، عدالتی، ف.، کاردوست پاریزی، م و. ب، رشیدخانی. 1392. ارتباط مصرف گوشت قرمز، گوشت فراوری شده، احشاء، ماهی و ماکیان، با ریسک ابتلا به سرطان پروستات: مطالعه مورد- شاهدی. علوم تغذیه و صنایع غذایی ایران، جلد 8، شماره 2: 173- 180.

6) عماد، م.، غیبی، ف.، رسولی، س. م.، خانجانزاده، ر و. س، محمدی جوزانی. 1391. گیاه داروئی– صنعتی قره­قات، انتشارات پونه، 40 صفحه.

7) قاسمی، ش.، قاسمی، م و. م، گلمحمدی. 1397. نشریه فنی آشنائی با بلوبری (Blueberry)، پژوهشکده میوه­های معتدله و سردسیری، موسسه تحقیقات علوم باغبانی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، نشریه شماره 54490: 1- 20.

8) قربان­زاده، ا و. م، ضعیفی­زاده. 1396. تاثیز عصار قره­قات بر سلول­های سرطانی پروستات. مجله دانشگاه علوم پژشکی اردبیل، دوره هفدهم، شماره چهارم: 487- 496.

9) قهرمان، ا. 1379. فلور ایران. جلد 22، شماره 2749، تهران، موسسه تحقیقات جنگل­ها و مراتع.

10) کریمی، س.، حدادی، ا و. پ، تراب­زاده. 1397. بررسی تأثیر عصاره­ی آبی و اتانولی میوه­ی گیاه قره­قاط (Vaccinium arctostaphylos) برروی ایزوله­های بالینی کلبسیلا مولد  بتالاکتامازهای وسیع­الطیف در شهر کرج. مجله علمی و پژوهشی دانشگاه علوم پژشکی اراک، سال 21، شماره 2، (شماره پیاپی 131): 75- 85.

11) نیک‌آور، ب. 1380. بررسی فارماکوگنوزی و اثرات بیولوژیک گیاه قره قاط. رساله دکتری تخصصی دانشکده داروسازی دانشگاه تهران.

12) Ayaz, F.A., Hayirlioglu-Ayaz, S., Gruz, J., Novak, O. and Strnad, M., 2005. Separation, characterization, and quantitation of phenolic acids in a little-known blueberry (Vaccinium arctostaphylos L.) fruit by HPLC-MS. Journal Agriculture Food Chemistry, 53: 8116-22.

13) Feshani, AM., Kouhsari, S.M. and Mohammadi, S. 2011. Vaccinium arctostaphylos, a common herbal medicine in Iran: molecular and biochemical study of its antidiabetic effects on alloxan-diabetic wistar rats. Journal of Ethnopharmacology, 133: 67-74.

 

14) Hasanloo. T., Sepehrifar, R. and Hajimehdipoor H. 2011. Levels of phenolic compounds and their effects on antioxidant capacity of wild Vaccinium arctostaphylos L. (Qare-Qat) collected from different regions of Iran. Turkish Journal Biology, 35: 371- 377.

15) Kianbakht, S., Abasi, B. and Hashem Dabaghian, F. 2014. Improved lipid profile in hyperlipidemic patients taking Vaccinium arctostaphylos fruit hydroalcoholic extract: a randomized double‐blind placebo‐controlled clinical trial. Phytotherapy Research, 28(3): 432-436.

16) Koca, I. and Karadeniz, B. 2009. Antioxidant properties of blackberry and blueberry fruits grown in the Black Sea Region of Turkey. Scientia Horticulturae, 121: 447–450.

17) Latti, AK., Kainulainen, PS., Hayirlioglu-Ayaz, S., Ayaz, FA. and Riihinen KR. 2009. Characterization of anthocyanins in caucasian blueberries (Vaccinium arctostaphylos L.) native to Turkey. Journal Agriculture Food Chemistry, 57(12): 5244- 5249.

18) Nickavar, B., Amin, G. and Salehi-Sormagi, M.H., 2003. Anatomical study on Vaccinium arctostaphylos L. Pharmazie, 58: 274–278.

19) Soltani, R., Hakimi, M., Asgary, S., Ghanadian, S. M., Keshvari, M. and Sarrafzadegan, N. 2014. Evaluation of the effects of Vaccinium arctostaphylos L. Fruit extract on serum lipids and hs-CRP levels and oxidative stress in adult patients with hyperlipidemia: a randomized, double-blind, placebo-controlled clinical trial. Evidence-Based Complementary and Alternative Medicine.

20) Taherpour, A.  and Taherpour, A. 2011. Effect investigation of aqueous cranberry (Vaccinium arctostaphylos L.) extract in accompanied with antibiotics on urinary tract infections (UTI) created by Escherichiacoli in vitro. Journal Clinical Management of Complicated Urinary Tract Infection UTI.; 65: 265-280.

 

21) Wu, X., Cao, G. and Prior, RL. 2002. Absorption and metabolism of anthocyanins in elderly women after consumption ofelderberry or blueberry. The Journal of Nutrition, ProQuest Agriculture Journals, 132 (7): 1865-1871.