مقایسه تطبیقی اسطوره و عرفان در هفت شهر عشق عطار با غزلیات بیدل دهلوی

فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی

مقاله 12، دوره 15، شماره 58، مرداد 1400، صفحه 293-309   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/clq.2021.683763

نویسندگان

معصومه پازوکی¹؛ خدابخش اسداللهی^{* 2}؛ علیرضا نیکویی³؛ توفیق هاشم پور سبحانی⁴

¹گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد خلخال، خلخال، ایران

²استاد گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه محقق اردبیلی، ‌اردبیل، ‌ایران

³دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه گیلان، گیلان، ‌ایران

⁴استاد زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه پیام نور مرکزی تهران، تهران، ‌ایران

چکیده

از نخستین ادوار رشد تدریجی و بلوغ فکری بشر، انسان همواره در جست‌وجوی مبانی و منابع بعضی از علوم در حوزه‌های گوناگون، به ویژه در حوزه علوم انسانی بوده است. در همین فرایند چه بسا در اندیشه کشف رمز و رازهای مرتبط با همگرایی این علوم نیز بوده باشد. بی گمان خاستگاه اغلب علوم انسانی از وجوه مشترک برخوردارند، ولیکن در ادامه به جهت گسترش دامنه آن‌ها، اینگونه به نظر می‌رسد که سرچشمه‌های تکوین و شکل گیری آن‌ها باید متفاوت باشد. مقوله‌هایی مانند اسطوره و عرفان اگرچه دارای رویکردی به ظاهر متفاوت می‌باشند اما هر دو از مظاهر بارز و برجسته هویت ایرانی هستند که در مواضع متعدد به ویژه در بعد نمادین بودن زبان، تأویل پذیری، روایتگری، رویکرد هنری، قرابت با متون دینی از همگرایی و همسویی برخوردارند و این اشتراک و همگرایی بیش‌تر در حوزه شعر و ادب خود را نمایان می‌سازد. لذا شعرای بسیاری از جمله حافظ از این نکته غافل نبوده‌اند.

کلیدواژه‌ها

استغنا؛ سلوک عرفانی؛ سوررآلیسم؛ اعتدال؛ صحو

مراجع

کتابنامه

زرین کوب، عبدالحسین. 1383ش، تصوف ایرانی در منظر تاریخی آن، ترجمه مجدالدین کیوانی، تهران: سخن.

عطار نیشابوری، فرید الدین محمد. ۱۳۹۰ش، تذکرة الأولیاء، بررسی و تصحیح محمد استعلامی، تهران: زوار.

 

مقالات

بنی نجاریان، راشین و رضا حیدری نوری. 1398ش، «مصادیق زیبایی شناسی در عرفان عطار و مولوی، مطالعات ادبیات تطبیقی»، سال سیزدهم، شماره 52.

دهلوی، حسین. ۱۳۹۶ش، «نگاهی به بیدل از دریچه عرفان شرح عرفانی یک غزل از بیدل دهلوی»، سومین همایش متن پژوهی ادبی(نگاهی تازه به آثار مولانا)، تهران، هسته مطالعات ادبی و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران- دانشگاه علامه طباطبایی.

راشدی نیا، اکبر. 1391ش، «مقامات عرفانی، معارف عقلی»، سال هفتم، شماره 3.

سفیدی نازی، سنگ. 1395ش، «واکاوی اندیشه‌های اسطوره‌ای در اشعار بیدل دهلوی با رویکرد به اساطیر ایرانی و سامی»، همایش بین المللی شرق شناسی و مطالعات ایرانی علی گر هند، دوره2.

عیسی فر زاده، رؤیا و فرامرز جلالت. ۱۳۹۶ش، «هفت وادی کمال در تذکرة الأولیای عطار»، گردهم آیی انجمن ترویج زبان و ادبیات فارسی، دوره 10.

مجیدی، حسن و سکینه صارمی گروی. 1392ش، «بررسی تطبیقی اشعار عطار نیشابوری و ابن ابی الحدید درباره علی(ع)»، فصلنامه ادبیات دینی، ش4.

منصوریان سرخگربه، حسین. 1389ش، «همگرایی اسطوره و عرفان در غزل‌های حافظ»، فصلنامه مطالعات ملی: ۴۴، سال یازدهم، شماره ۴.