بررسی تطبیقی رذایل اخلاقی در حدیقة الحقیقة سنایی و بوستان سعدی

فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی

مقاله 18، دوره 15، شماره 58، مرداد 1400، صفحه 425-449   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/clq.2021.683768

نویسندگان

خدیجه فرجادزاده^{* 1}؛ جواد مهربان قزلحصار²

¹دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی مشهد

²دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی مشهد

چکیده

اندرزها و تعالیم اخلاقی، همواره جزو مفاهیم برجسته شعر بوده و سنایی و سعدی از جمله شاعران اخلاق­مدار و اخلاق­گرا هستند. ما در این پژوهش به بررسی تطبیقی مضامین اخلاقی در «حدیقۀ الحقیقة» سنایی و «بوستان» سعدی با رویکرد تحلیل محتوا پرداخته­ایم. نگارنده پس از مقدمه­ای در اخلاق و مضامین اخلاقی، عمده توجه را با در نظر گرفتن اندیشه­های سنایی و سعدی در دو اثر مذکور بر اساس مبارزه با نفس معطوف داشته و در این زمینه­ها از آیات قرآن، احادیث و اشعاری که گواه اثبات این مطلب بوده، استفاده شایانی کرده و در نتیجه­گیری ملحوظ داشته است. در نهایت این دستاورد حاصل شد که محور مشترک تعالیم اخلاقی «حدیقۀ الحقیقة» سنایی و «بوستان» سعدی، سعادت انسان بوده است. سنایی با زبانی روان و با بیانی عرفانی و نگاه شریعت­مدارانه، مخاطبانش را به رعایت فضایل اخلاقی و پرهیز از رذایل اخلاقی در جهت اصلاح جامعه دعوت می­کند. سعدی هم انسان آرمانی خود را در هر مرتبه اجتماعی که باشد به مبارزه نفسانی و اخلاق­مداری فرا می­خواند.

کلیدواژه‌ها

مضامین اخلاقی؛ صفات مذموم؛ شعر تعلیمی؛ معلم اخلاق

مراجع

کتابنامه

قرآن کریم. ترجمه محمد مهدی فولادوند.

نهج البلاغه. ترجمه محمد دشتی.

تمیمی آمدی، عبدالواحد. 1366ش، غرر الحکم ودُرر الکلم، شرح جمال­الدین محمد خوانساری. مقدمه و تصحیح و تعلیق میرجلال­الدین حسینی ارموی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

سعدی، مشرف الدین مصلح بن عبدالله. 1381ش، بوستان، به تصحیح غلامحسین یوسفی، تهران: امیرکبیر.

سنایی، ابوالمجد. 1368ش، حدیقة ‌الحقیقة وطریقۀ الشریعة، تصحیح مدرس رضوی، تهران: دانشگاه تهران.

طوسی، خواجه نصیرالدین. ۱۳63ش، اخلاق ناصری، تصحیح مجتبی مینوی و علیرضا حیدری، تهران: چاپ و صحافی شرکت افست.

غزالی، ابوحامد محمد بن محمد. 1374ش، کیمیای سعادت، به کوشش حسین خدیو جم، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.

فنایی، ا. 1384ش، دین در ترازوی اخلاق(پژوهشی در باب نسبت میان اخلاق دینی و اخلاق سکولار)، تهران: صراط.

کلینی، محمدبن یعقوب. 1348ش، اصول کافی، ترجمه سیدجواد مصطفوی، تهران: انتشارات دفتر نشر فرهنگ اهل بیت(ع).

مؤتمن، زین­العابدین. 1352ش، تحول شعر فارسی، تهران: کتابخانه طهوری.

نراقی، احمد بن محمد. بی­تا، معراج السعادة، تهران: رشیدی.

نصرت، امین. 1365ش، اخلاق، اقتباس و ترجمه از تهذیب الأخلاق، بی جا: بی نا.

یوسفی، غلامحسین. 1371ش، چشمه روشن، تهران: علمی.

 

مقالات

نصر اصفهانی، علی. 1387ش، «بررسی تطبیقی دیدگاه سعدی و اندیشمندان غربی»، فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی، دانشگاه آزاد جیرفت، دوره 3، شماره 9، صص 187-204.