مطالعه تطبیقی سیمای امام علی(ع) در آیینه فتوّت، با رویکرد به چند اثر ادبی

فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی

مقاله 20، دوره 15، شماره 58، مرداد 1400، صفحه 481-503   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/clq.2021.683770

نویسندگان

نجمیّه کریمی¹؛ حسین آذر پیوند²؛ غلامرضا تمیمی³

¹دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد کاشان

²استادیار رشته زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد کاشان

³استادیار رشته زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بروجرد

چکیده

فتوّت، یک حرکت اجتماعی و تکانه روحی از فرهنگ و تمدّن ایران باستان است که از آغاز ورود فرهنگ اسلامی به جغرافیای گسترده ایران، در میان توده مردم اثرگذار بوده و به نوعی با فرهنگ اسلامی درآمیخته است. این پژوهش به روش تحلیل محتوایی کیفی و با مراجعه به منابع و اسناد معتبر کتابخانه‌ای، به مشاهده سیمای امام علی(ع) در «فتوت نامه سلطانی» از ادبیات فارسی و «رسالۀ الفتوة فی الاسلام»، یوسف بن صوشه و کتاب «الصلة بین التصوف والتشیع» کامل مصطفی الشیبی، از ادبیات عرب، پرداخته است. در طول تاریخ بسیاری از جوانمردان و عیّارانِ شیعه و سنّی که مبانی شریعت و طریقت را باور داشتند، امام علی(ع) را پیشوای جوانمردان و نقطه قوتِ این جریان فکری می‌دانستند. حضور تاریخی و پشتوانه معنوی حضرت علی(ع) شاه مردان به عنوان رهبر اهل فتوّت موجب شد که با شعار لا فتی الّا علی یار و یاور بینوایان باشند و با ستمگران مبارزه کنند.

کلیدواژه‌ها

فتوّت نامه؛ الفتوة؛ تصوف؛ التشیّع

مراجع

 

کتابنامه

قرآن مجید.

ابن بلخی، 1374ش، فارس نامه، بر اساس متن لسترنج و نیکلسون، توضیح و تحشیه از دکتر منصور رستگار فسایی، شیراز: بنیاد فارس شناسی.

ابن معمار، ابی عبداله محمد بن ابی المکارم. 1958م، کتاب الفتوة، مصطفی جواد و دیگران، بغداد: شفیق.

ابوالنجیب سهروردی. ۱۳۶۳ش، آداب‌ المریدین، ترجمه عمر بن محمد شیرکان، تهران: چاپ ‌نجیب مایل هروی.

افشاری، مهران. ۱۳۸ش۱، چهارده رساله در باب فتوّت و اصناف، تهران: چاپ مهران و مهدی مداینی.

حافظ، خواجه شمس الدین محمد. 1378ش، از روی نسخه غنی قزوینی، تهران: انتشارات زوار.

حایری، محمد حسن. 1379ش، راه گنج، بی جا: مؤسسه انتشارات مدینه.

خدابنده، عبدالله. 1383ش، شناخت فرقه اهل حق، تهران: امیرکبیر.

خواجه‌الدین، سیدمحمدعلی. 1372ش، سرسپردگان، تاریخ و شرح عقاید اهل حق، تهران: کتابفروشی منوچهری.

داد، سیما. 1370ش، فرهنگ و اصطلاحات ادبی، تهران: انتشارات مروارید.

زرکوب تبریزی، نجم‌الدین. ۱۳۷۰ش، فتوّت‌نامه، در رسائل جوانمردان، تهران: چاپ مرتضی صراف.

زرکوب تبریزی، نجم‌الدین. 1378ش، فتوّت‌نامه، در رسائل جوانمردان، تهران: چاپ مرتضی صراف.

زرین کوب، عبدالحسین. 1364ش، سر نی، نقد و شرح تحلیلی و تطبیقی مثنوی، ج2، تهران: انتشارات علمی.

سجادی، سید جعفر. 1362ش، فرهنگ معارف اسلامی، ج3، تهران: شرکت مؤلفان و مترجمان ایران.

شمیسا، سیروس. 1380ش، انواع ادبی، چاپ هشتم، تهران: انتشارت فردوس.

صفا، ذبیح اله. 1367ش، تاریخ ادبیّات در ایران، ج1، تهران: انتشارات فردوس.

صفا، ذبیح اله. 1368ش، حماسه سرایی در ایران، تهران: امیرکبیر.

عنصرالمعالی، کی‌کاوس بن قابوس وشمگیر. 1352ش، قابوسنامه، به اهتمام غلامحسین یوسفی، چاپ دوم، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.

مطهری، مرتضی. بی تا، آشنایی با علوم اسلامی، بخش عرفان، تهران: صدرا.

مولوی، جلال الدین. 1358ش، کلیات شمس تبریزی، بدیع الزمان فروزانفر، تهران: انتشارات امیرکبیر.

نفیسی، سعید. ۱۳۹۰ش، مقالات سعید نفیسی، ج ۲، تهران: چاپ کریم اصفهانیان، محمدرسول دریاگشت.

واعظ کاشفی، حسین. 1350ش، فتوّت نامه سلطانی، به اهتمام محمد جعفر محجوب، تهران: انتشارات بنیاد فرهنگ ایران.

 

مقالات

حمیدی، جواد و محمود شکیب. 1398ش. «رویکردی متن شناختی به انگاره‌های انسان گرایانه در اشعار شاملو و عبدالوهاب بیاتی»، مطالعات ادبیات تطبیقی، سال سیزدهم، شماره 51، پاییز 98، صص 63-84.

فاتحی نژاد، عنایت الله و لیلا یثربی. 1397ش، «مطالعه تطبیقی شباهت و تفاوت دو کتاب عیون الاخبار و العقد الفرید از منظر ساختار و محتوا»، فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی، سال دوازدهم، شماره 48، زمستان97، صص 403-420.