تطور هستی شناسی رفتار مجرمانه و جایگزینی آسیب اجتماعی با مفهوم جرم در زمیولوژی (آسیب اجتماعی شناسی)

تحقیقات حقوقی بین المللی

مقاله 13، دوره 13، شماره 50، اسفند 1399، صفحه 231-251   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/alr.2021.683838

نویسندگان

حسن فدایی^{* 1}؛ سید محمود میر خلیلی²؛ شهرداد دارابی³

¹دانشجوی دکتری حقوق جزا و جرم شناسی، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران.

²دانشیار حقوق جزا و جرم شناسی، پردیس فارابی، دانشگاه تهران، قم، ایران (نویسنده مسئول)

³استادیار حقوق جزا و جرم شناسی، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران.

چکیده

عدالت کیفری و فلسفه حاکم بر آن یکی از مهم ترین مباحث تاثیر گذار بر اندیشه حقوقی است که متفکران و نظریه پردازان از عصر روشنگری تا سده های معاصر به آن پرداخته اند. در رویکردهای کلاسیک حقوق کیفری، هستی‌شناسی جرم بر محور آسیب فیزیکی یا معنوی وارد به افراد دنبال شد. در این رویکرد عدالت کیفری در سطح جزئی و در آسیب های میان فردی مداخله می‌کند اما در سطح کلان و در مواجهه با آسیب‌های اجتماعی که احراز رابطه مستقیم میان فعل افراد و آسیب وارده امکان ندارد، ناتوان است. از این رو در رویکردهای متاخر به ویژه زمیولوژی، پدیده رفتار مجرمانه به مثابه یک آسیب اجتماعی تلقی شده و متناظر با آن، قلمرو عدالت کیفری نیز گسترش یافته است. انگاره‌ی زمیولوژی برای پاسخگویی به آسیب‌ها در سطح کلان، به جای تاکید بر مجازات، اصلاح ساختارهای اجتماعی را پیشنهاد می‌دهد. این مقاله با روش توصیفی تحلیلی و با رویکردی انتقادی به نظام فکری حقوق کیفری، به بررسی هستی‌شناسی رفتار مجرمانه از نگاه مطالعات آسیب شناسی اجتماعی پرداخته و بر ضرورت جایگزینی آن با رویکرد فردمحور در مواجهه با جرم تاکید می‌کند.مقاله با تشریح پارادایمهای دوگانه تشریح جرم به لزوم باز اندیشی در هستی شناسی مفهوم جرم پرداخته و خاطرنشان میسازد آسیب اجتماعی شناسی در بستر پارادایم تفسیر نگر رویکردی کل نگر تر نسبت به مسایل اجتماعی دارد.در این پارادایم رفتارهای انسان به مثابه پدیده های اجتماعی و نه جبری شناخته میشوند.

کلیدواژه‌ها

هستی شناسی؛ پارادایم های جرم؛ سوژه انسانی؛ ماهیت جرم؛ آسیب اجتماعی؛ رفتار مجرمانه؛ پست مدرنیسم